Zerdüştî Kutsal Metinlerde Ahiret Tasavvuru

Yıl 2020, Sayı: 10, 57 - 83, 30.06.2020

Nevfel Akyar , Süleyman Sayar

Öz

Günümüz bulguları açısından değerlendirildiğinde sistematik bir ahiret hayatı sunan en eski materyaller Zerdüştîlik içerisinde bulunmaktadır. Söz konusu ahiret hayatı insanın bu dünyada yaptıkları ile şekillenmekte ve dünya hayatı sonrası ödül ve ceza içermektedir. Uhrevi ödül, dönemin yaşayışına uygun olarak, en güzel yiyecekler ve zevkler ile bezenmiştir. Ceza ise bunun aksine türlü işkence ve eziyetlere maruz kalma olarak tasavvur edilmiştir. Zerdüştîliğin en eski kutsal metinlerindeki îmalara dayanarak daha sonraki dinî metinler içerisinde geliştirilen Zerdüştî düalizmi de ahiret inancına ve doktrinlerine yön vermektedir. Zerdüştî kutsal metinleri daha önceki inançlarda görülmeyen bir husus olarak cismanî bir haşir, cennet ve cehennem tahayyül etmiştir. Çalışmamızda günümüze ulaşan en eski yazılı kaynakların yanı sıra kutsal olarak değerlendirilebilecek en son kaynaklar da dikkate alınmakta ve bu kaynaklardaki ahiret inancına dayalı hususlar konu bazlı tasnif edilerek aktarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zerdüştîlik, Ahiret, Yargılama, Şarkı Evi

Afterlife Thought in Zoroastrian Sacred Text

Öz

In terms of today's findings, the oldest materials presenting a systematic afterlife exist in Zoroastrianism. The afterlife is shaped by what people do in this world and it includes reward and punishment post world life. Ethereal award is decorated with the most beautiful food and tastes in accordance with the life of the period. On the contrary, the punishment was conceived as being exposed to all kinds of torture and torment. Zoroastrian dualism, which was developed in later religious texts based on the implication of the oldest sacred texts of Zoroastrianism, gives direction to the beliefs and doctrines of the Hereafter. The Zoroastrian sacred texts envisioned a material hashr, heaven and hell as a matter not seen in previous beliefs. In our study, besides the oldest written sources, the most recent sources that can be considered sacred are also taken into consideration and the issues based on belief in the Hereafter in these sources are classified as subject-based.

Anahtar Kelimeler

Zoroastrianism, Hereafter, Judgment, House of Song

Kaynakça

• Alıcı, Mehmet. Kadim İran’da Din: Monoteizmden Düalizme Mecûsî Tanrı Anlayışı. 1. Baskı. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2012.
• ———. “Mecûsîlik”. Içinde Dinler Tarihi, editör Baki Adam, 4. Baskı., 245-69. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Anklesaria, Behramgore Tehmuras, ed. Zand-Akasih Iranian or Greater Bundahishn Transliteration and Translation in English. Bombay: Feeroze Madressa, 1956.
• Boyce, Mary. A History of Zoroastrianism I. Leiden: Brill, 1975.
• ———. A History of Zoroastrianism II. Leiden: Brill, 1982.
• ———. “Death (1)”. Içinde Encyclopædia Iranica, 7/2:179-81. New York: Eisenbrauns Inc., 1994.
• ———. Textual Sources for the Study of Zoroastrianism. Chicago: The University of Chicago Press, 1990.
• Buch, Maganlal Amritlal. Zoroastrian Ethics. Baroda: Mission Press, 1919.
• Darmesteter, James, çev. “The Zend-Avesta Part I The Vendidad”. Içinde The Sacret Books Of the East, 4:1-237. Oxford: Clarendon Press, 1880.
• Darmesteter, James, çev. “The Zend-Avesta Part II”. Içinde The Sacred Books of the East, 23:1-381. Oxford: Clarendon Press, 1882.
• Dhabhar, Ervad Bamanji Nasarvanji, ed. Saddar Nasr and Saddar Bundehesh. Bombay: British India Press, 1909.
• ———, ed. The Pahlavi Rivayat Accompanying The Dadistan-i Dinik. Bombay: The Fort Printing Press, 1913.
• Dhalla, Maneckji Nusservanji. History of Zoroastrianism. New York: Oxford University Press, 1938.
• ———. Zoroastrian Theology From The Earliest Times to the Present Day. New York, 1914.
• Eduljee, K. E. “Zoroastrianism After Life, Zoroastrian Funeral Customs & Death Ceremonies”. Erişim 15 Ekim 2017. https://heritageinstitute.com/zoroastrianism/death/index.htm.
• Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. Çeviren Ali Berktay. C. 1. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
• Gignoux, Philippe. “Hell i. In Zoroastrianism”. Içinde Encyclopaedia Iranica, 12/2:154-56. New York: Eisenbrauns Inc., 2003.
• Haugh, Martin, ed. The Book Of Arda Viraf. Çeviren E. W. West. London: Messrs. Trübner and Co., 1917.
• ———. The Sacred Language, Writings and Religion of the Parsis. Editör E. W. West. 2nd Edition. London: Trübner & Co., Ludgate Hill., 1878.
• Herodot. Herodot Tarihi. Editör Azra Erhat. Çeviren Müntekim Ökmen. 1. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1973.
• Herzfeld, Ernst. Zoroaster and His World. C. 1. Princeton: Princeton University Press, 1947.
• Hintze, Almut. “Zarathustra’s Time and Homeland: Linguistic Perspectives”. Içinde The Wiley Blackwell Companion to Zoroastrianism, editör Michael Stausberg, Yuhan Sohrab, Dinshaw Vevaina, ve Anna Tessmann, 31-38. Chichester: John Wiley & Sons, Ltd., 2015.
• Jackson, A. V. Williams. “The Ancient Persian Doctrine of a Future Life”. The Biblical World 8, sy 2 (1896): 149-63.
• “Kartir Inscription on the Kabah of Zartusht”. Erişim 13 Ağustos 2017. http://www.avesta.org/mp/kz.html.
• “Kartir’s Inscription at Naqsh-i Rajab”. Erişim 13 Ağustos 2017. http://www.avesta.org/mp/knr.htm.
• Kreyenbroek, Philip G. “Cosmogony and Cosmology i. In Zoroastrianism”. Içinde Encyclopædia Iranica, 5/3:303-7. New York: Eisenbrauns Inc., 1993.
• MacKenzie, Neil. “Bundahišn”. Içinde Encyclopædia Iranica, 4/5:547-51. New York: Eisenbrauns Inc., 1989.
• Malandra, William W. “Garōdmān”. Içinde Encyclopaedia Iranica, 10/3:317-18. New York: Eisenbrauns Inc., 2000.
• Manushchihr-i Goshnajaman. “Dadestan-i Denig”. Içinde Sacred Books of the East, çeviren E. W. West, C. 18. Oxford: Oxford University Press, 1882.
• McIntyre, Dina G. “Zarathushtra’s Paradise, In this World and the Next”. Erişim 10 Şubat 2018. http://www.zoroastrian.org.uk/vohuman/Article/Zarathushtras%20Paradise.htm.
• Messadie, Gerald. Şeytanın Genel Tarihi. Çeviren Işık Ergüden. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1998.
• Mills, L. H., çev. “The Zend-Avesta Part III”. Içinde The Sacred Books of the East, 31:1-400. Oxford: Clarendon Press, 1887.
• Modi, Jivanji Jamshedji. “The Belief about the Future of the Soul among the Ancient Egyptians and Iranians”. Içinde Asiatic Papers, 1:137-46. Bombay: Bombay Education Society’s Press, 1905.
• ———. The Religious Ceremonies and Customs of the Parsees. Editör Joseph H. Peterson. II. Edition. Bombay: Jehangir B. Karani’s Sons, 2011.
• Moulton, James Hope. Early Religious Poetry of Persia. Cambridge: Cambridge Universty Press, 1911.
• ———. Early Zoroastrianism. London: The Hibbert Lectures, 1926.
• ———. “The Zoroastrian Conception of a Future Life”. Journal of The Transactions of the Victoria Institute 47 (1915): 233-52.
• Pavry, Jal Dastur Cursetji. Zoroastrian Doctrine of a Future Life from Death to The Individual Judgment. New York: AMS Press, 1926.
• Plutarch. Moralia. Editör Jeffrey Henderson. Çeviren Frank Cole Rabbit. C. 5. Cambridge: Harvard Universty Press, 2003.
• Rawlinson, George. The Seven Great Monarchies of The Ancient Eastern World. C. 2. New York: Jhon W. Lovell Company, 1959.
• Rezi, Haşim. Zerdüşt Hayat Zaman Mekân. Çeviren Erkan Çardakçı. İstanbul: Avesta Yayınları, 2014.
• Sanjana, Peshotanji Behramji, ed. Denkard, the Acts of Religion. Çeviren Ratanshah E. Kohiyar. Bombay: D. Ardeshir & Co., 1874.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Dinlerde Mehdi Tasavvurları. Samsun: Sidre Yayınları, 1997.
• Shaked, Shaul. “Eschatology i. In Zoroastrianism and Zoroastrian Influence”. Içinde Encyclopædia Iranica, 8/6:565-69. New York: Eisenbrauns Inc., 1998.
• ———. From Zoroastrian Iran to Islam. Vermont: Variorum, 1995.
• Şehristanî. Milel ve Nihal. Editör Mehmet Dalkılıç. Çeviren Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• Tafazzoli, Ahmad. “Činwad Puhl”. Içinde Encyclopædia Iranica, 5/6:594-95. New York: Eisenbrauns Inc., 1991.
• West, E. W., çev. “Selections of Zadsparam”. Içinde Sacred Books of the East, 5:153-88. Oxford: Clarendon Press, 1880.
• West, E. W., çev. “Shayest La-Shayest”. Içinde Sacred Books of the East, 5:237-407. Oxford: Clarendon Press, 1880.
• West, E. W., çev. “The Bundahish”. Içinde Sacred Books of the East, 5:1-152. Oxford: Clarendon Press, 1880.
• West, E. W., çev. “The Dinai Mainog-i Khirad”. Içinde Sacred Books of the East, 24:1-114. Oxford: Clarendon Press, 1885.
• Yazıcı, Tahsin, ve Mürsel Öztürk. “İran”. Içinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 22:414-16. Ankara: Diyanet Vakfı, 2000.
• Yıldırım, Nimet. İran Mitolojisi. 1. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2012.