An Evaluation of Mehmet Görmez’s Contributions to the Efforts to Understand Hadith and Sunna Correctly and the Principles He Offered

Yıl 2023, Sayı: 17, 591 - 620, 30.12.2023

Ahmet Emin Seyhan

https://doi.org/10.47502/mizan.1274262

Öz

Mehmet Görmez worked as the chair of Religious Affairs between the years 2010-2017, conducted his academic studies on the field of hadith, and is nowadays one of the hadith researchers who continues his studies on methodology in the Institute of Islamic Thought he established. For the reason that Görmez has been busy with the science of hadith for many years, he noticed that one of the most important reasons for the discussions on hadith and sunna was “the lack of usul and method on the issue of understanding and interpreting”, and he studied this topic in his doctoral dissertation. He expressed in his dissertation titled The Problem of Methodology in Understanding and Interpreting Sunna and Hadith that “the need for a new methodology was inevitable”, and he embarked upon an enterprise to a new usul consisting of forty-two principles in order to contribute to the discussions on hadith and sunna to be held on a right ground in Guideline of Understanding the Sunna and Hadith that he published in 2020. The reason for writing this article is that the studies for evaluating the principles offered by Görmez in his work are insufficient with regard to quantity and quality. This article investigates his sense of hadith and sunna, his attitude towards the People of the hadith and the People of the Koran, his approach to hadith and sunna discussions in Türkiye, and his contribution to the efforts for understanding and interpreting hadith and sunna correctly and evaluates some of the criticisms raised against the principles that he proposed. The study discussed Görmez’s views related only to hadith and sunna rather than his views each of which has been a separate topic for research. The purpose of the article is to detect the hadith and sunna sense of a hadith teacher who also worked as the chair of Religious Affairs, analyse his contributions to understanding hadith and sunna correctly, and evaluate some of the criticisms raised against the usul attempt that he presented.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Sunna, Hadith Usul, Mehmet Görmez, People of Re’y.

Mehmet Görmez’in Hadis ve Sünneti Doğru Anlama Çabalarına Katkısı ve Teklif Ettiği İlkeler Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Mehmet Görmez 2010-2017 yılları arasında Diyanet İşleri Başkanı olarak görev yapmış, akademik çalışmalarını hadis alanında yürütmüş, kurduğu İslâm Düşünce Enstitüsü’nde metodoloji konusundaki çalışmalarını devam ettiren günümüz hadis araştırmacılarındandır. Görmez, uzun yıllar hadis ilmiyle meşgul olması nedeniyle hadis ve sünnetle ilgili tartışmaların en önemli sebeplerinden birinin “anlama ve yorumlama konusundaki usûl ve yöntem eksikliği” olduğunu fark etmiş ve konuyu doktora tezi olarak çalışmıştır. O, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu isimli tezinde “yeni bir metodolojiye ihtiyacın kaçınılmaz olduğunu” ifade etmiş, 2020 yılında yayınladığı Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu’nda hadis ve sünnet tartışmalarının doğru zeminde yapılmasına katkı sunmak amacıyla kırk iki ilkeden oluşan yeni bir usûl teşebbüsünde bulunmuştur. Görmez’in eserinde teklif ettiği prensiplerin değerlendirilmesine yönelik çalışmaların kemiyet ve keyfiyet bakımından yetersiz oluşu bu makalenin yazılma nedenidir. Makalede onun hadis ve sünnet anlayışı, Ehl-i hadis ve Ehl-i Kur’ân’a bakışı, Türkiye’deki hadis ve sünnet tartışmalarına yaklaşımı, hadis ve sünneti doğru anlama ve yorumlama çabalarına katkısı incelenmiş, önerdiği ilkelere yöneltilen bazı tenkitler değerlendirilmiştir. Çalışmada Görmez’in her biri ayrı araştırmaların konusu olan görüşleri yerine sadece hadis ve sünnete dair olanlar ele alınmıştır. Makalenin amacı Diyanet İşleri Başkanlığı yapmış bir hadis hocasının hadis ve sünnet anlayışını tespit etmek, hadis ve sünneti doğru anlama çabalarına katkısını tahlil etmek ve ortaya koyduğu usûle yönelik bazı tenkitleri değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sünnet, Hadis Usûlü, Mehmet Görmez, Ehl-i Re’y.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akgün, Hüseyin. Goldziher ve Hadis. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
• Ali el-Kârî. Şerhu Nuhbeti’l-Fiker. Beyrût: Dâru’l-Erkâm, ts.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Yazıları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sunenü Ebî Dâvud. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Erul, Bünyamin. Sahâbenin Sünnet Anlayışı. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Esen, Mukadder. “Mehmet Görmez, Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu Kitabının Tanıtım ve Değerlendirmesi”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 4/2 (2020), 523-530.
• Goldziher, Ignaz. Muslim Studies. çev. C. R. Barber - S. M. Stern. London: New York Üniversitesi Yayınları, 1971.
• Görmez, Mehmet. “Gazâli Felsefesinde Varlık Mertebeleri Bakımından Hadislerin Anlaşılması ve Yorumlanması”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (1999), 357-368.
• Görmez, Mehmet. “Hadis İlmi ve İslâmî İlimler”. Modern Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri -İlmî Toplantı-. 197-204. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Görmez, Mehmet. “Hadis ve Semantik”. Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri 29-30 Mayıs 2004. 231-236. Bursa: 2005.
• Görmez, Mehmet. “Hadislerde Delâlet Sorunu”. Güncel Dinî Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı Tebliğ ve Müzakereler 02-06 Ekim 2002. 225-240. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Görmez, Mehmet. “Hz. Peygamberi Örnek Almak ve Sünnete Tabi Olmanın Anlamı Üzerine”. Üçüncü 1000’e Girerken İslâm, Kutlu Doğum Sempozyumu-2000. 93-106. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• Görmez, Mehmet. “Klasik Oryantalizmi Hadis Araştırmalarına Sevk Eden Temel Faktörler Üzerine”. İslâmiyât 3/1 (2000), 11-31.
• Görmez, Mehmet. Hadis İlminin Temel Meseleleri. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Makâsıdu’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. thk. Muhammed et-Tâhir el-Mîsâvî. Beyrut: Dâru Lübnân,1432/2011.
• İbn ‘Asâkîr, Ebû Muhammed. Târihu Dimeşk. 80 Cilt. thk. Amr b. Garâme el-Amrî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sunenü İbn Mâce. 2 Cilt. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Salâh eş-Şehrezûrî. el-Mukaddime/Ulûmu’l-Hadîs. thk. Nureddîn Itr. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1986.
• Karadâvî, Yusuf. Keyfe neteâmelü maa’s-sünneti’n-nebeviyye. y.y.: Dâru’l-vefâ, 1414/1993.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. Alternatif Hadis Metodolojisi. Ankara: Kitabiyat, 2002.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslâm Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslâm Düşüncesinde Sünnet, -Eleştirel Bir Yaklaşım-. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Kur’ân Yolu Meâli (Diyanet İşleri Başkanlığı) https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=53&ayet=3 (Erişim Tarihi 11.04.2023)
• Kur’ân Yolu Meâli (Diyanet İşleri Başkanlığı) https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=72&ayet=26 (Erişim Tarihi 25.06.2023)
• Kutluay, İbrahim. “The Relationship Between The Sunnahh And The Wahy And Its Effects On The Authority Of Sunnahh According To Some Contemporary Scholars”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49 (2019), 7-47.
• Köktaş, Yavuz. “Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu Adlı Kitabın Değerlendirilmesi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2003), 85-130.
• Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. 2. Cilt. thk. M. Fuad Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. 3. Cilt. thk. M. Fuad Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Özer, Salih. “Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Dr. Mehmet Görmez. TDV Yayınları. Ankara, 1997 Adlı Kitabın Tanıtımı”. İslamî Araştırmalar 10/1-4 (1997), 222-225.
• Polat, Selahattin. “Sünnetin Anlaşılmasında Yeni Metodoloji Arayışları Üzerine”. Kur’ân ve Sünnet Sempozyumu (1-2 Kasım 1997) Bildiriler. 145-152. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Seyhan, Ahmet Emin. Hadislerde Kıyâmet Alâmetleri (Envâru'l-Âşikîn Örneğinde). Isparta: Tuğra Ofset, 2006.
• Seyhan, Ahmet Emin. “Mehmet Görmez’in İdeolojik Sünnet ve Hadis Tartışmalarına Yaklaşımının Değerlendirilmesi (Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu Adlı Eseri Özelinde)”. Tafsir 3/1 (2023), 87-101.
• Seyhan, Ahmet Emin. “Türkiye’de Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasına Dair İki Yeni Usûl Arayışının Değerlendirilmesi”. Uluslararası Günümüzde İslâmi İlimler Algısı Sempozyumu II: İslâmî İlimlerde Yeni Usul Arayışları Bildiriler Kitabı 4-5 Kasım 2022, Çanakkale. (Yayın aşamasındaki tebliğ). Tirmizî, Muhammed b. İsâ. el-Câmi‘u’s-Sahîh. 5. Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.