Seyyid Kutub’un Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân’ında Bazı “Toplum Düzeni” Kavramları: Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2024, Sayı: 19, 49 - 68, 30.12.2024

Murat Kayacan

https://doi.org/10.47502/mizan.1454253

Öz

Eşitsizliklerin azaltılması, adaletin teşvik edilmesi ve güçlü kurumların yaratılması günümüz dünyasının önemli gündem maddelerindendir. Bu çerçevede Kutub, İslam’ın sosyal düzeni ve adalet anlayışına odaklanarak, bu konulara dair dikkate değer bir analiz sunmuştur. Bu makale ise onun Fî Ẓılâl al-Kur’ân adlı tefsirinde ele alınan diriliş (iḥyâ), yenilenme (tecdid), ıslah, adalet, hilafet, demokrasi ve sekülerlik gibi temel sosyal düzen kavramlarına, barışın teşviki, adaletin sağlanması ve barışçıl toplumlar için güçlü kurumların oluşturulması gibi küresel meseleler ışığında odaklanmaktadır. Makale ayrıca Kutub’un İslam düşüncesini yeniden canlandırdığını ve onu çağdaş tartışmalarla alakalı hâle getirdiğini savunmaktadır. Onun Batılı yaşam tarzı ve otoriter rejimlere ilişkin görüşleri, bazı İslami çevrelerden eleştiriler almıştır; ancak bu araştırma, onun görüşlerini daha geniş bir perspektiften ele almayı hedeflemektedir. Ayrıca, içerik analizi yöntemiyle, Kutub’un odaklandığı kavramları ele alarak modern İslam düşüncesine ve sosyal reform çabalarına düşünsel katkılar sunmayı amaçlamaktadır. İlk bulgular, Kutub’un çağdaş kavramlara yönelik eleştirilerinin bir kısmının geçerli ancak bazı değerlendirmelerinin ise eleştiriye açık ve analitik bir temelden yoksun olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân, Tecdid, Adalet, Batı Düşüncesi

Some Social Order Concepts in the Context of Sayyid Quṭb’s Fī Ẓilāl al-Qurʼān: A Critical Approach

Öz

Reducing inequalities, promoting justice and creating strong institutions are important agenda items in today's world. In this context, this article focuses on Sayyid Quṭb's Qurʾānic exegesis, Fī ẓilāl al-Qurʼān, in relation to global issues such as promoting peace, justice, and strong institutions for peaceful and inclusive societies. It argues that Quṭb revitalized Islamic thought, making it relevant to contemporary discussions. Despite criticisms from certain Islamic circles regarding his views on Western lifestyle and authoritarian regimes, this study aims to present Quṭb's insights beyond narrow ideological frameworks. Through content analysis methods, the article examines Quṭb's perspectives on concepts like revival, democracy, and secularism, contextualizing them within both religious and secular contexts. Preliminary findings suggest that while some of Quṭb's criticisms towards contemporary concepts may be valid, certain evaluations are open to criticism and lack an analytical basis.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Fī ẓilāl al-Qurʾān, Tajdid, Justice, Western Thought

Kaynakça

• Abū Zahrah, Muḥammad. Zahrah Al-Tafāsīr. 10 Volume. Qāhirah: Dār al-Fikr al-ʻArabī, no date.
• Asad, Talal. Formations of the Secular Christianity, Islam, Modernity. California: Stanford University Press, 2003.
• Atalan, Şeyda Büşra. İslamcılıkta Kırılma Noktaları: Hasan El-Benna ve Seyyid Kutub. Çorum: Hitit Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Master Thesis, 2018.
• Crick, Bernard. Democracy A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press, 2002.
• Duvall, Nadia. Islamist Occidentalism: Sayyid Qutb and the Western Other. Germany: Gerlach Press, 2019.
• Ertit, Volkan. Sekülerleşme Teorisi: Sekülerleşen Türkiye’nin Analizi. Ankara: Liberte Yayınları, 2019.
• Farāhīdī, al-Khalīl ibn Aḥmad. Kitāb Al-ʻAyn. critical ed. Mahdī al-Makhzūmī - Ibrāhīm al-Sāmarrāʼī. 8 Volume. Baghdād: Dār wa-Maktabat al-Hilāl, no date.
• Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Accessed March 7, 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyid-kutub
• Güneş, Aylin. Seyyid Kutub’un Fikirlerinin Türkiye’ye Yansımaları (1970-1980 Arası İslamcı Dergiler Bağlamında). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 2020.
• Habibi, Muhammad Badri. A Comparative Study Between Sayyid Qutb’s and Fazlur Rahman’s Political Thought: The Relationship Between Islam and State. Istanbul: İstanbul Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Master Thesis, 2017.
• Harawī, Aḥmad ibn Muḥammad. al-Gharībayn fī al-Qurʼān wa-al-ḥādīth. critical ed. Aḥmad Farīd al-Mazīdī. 6 Volume. Saudi Arabia: Maktabat Nizār Muṣṭafá al-Bāz, 1419/1999.
• Hosein, Jeremy. A Cross Examination of Sayyid Qutb and Muhammad Ibn Abd Al-Wahhab. Edmonton: University of Alberta, Religious Studies, Master Thesis, 2012.
• Ibn al-Khaṭīb, Muḥammad Muḥammad ʻAbd al-Laṭīf. Awḍaḥ al-tafāsīr. Cairo: al-Maṭbaʻah al-Miṣrīyah wa-Maktabatuhā, 6th Ed., 1383/1964.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin. Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. critical ed. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Volume. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• Kınık, Hatice. Teolojik Selefizmden Sosyolojik Selefizme Dönüşüm Muhammed b. Abdilvehhab ve Seyyid Kutub Örneği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master Thesis, 2005.
• Laith, S. Saud. Reading A Radical Thinker: A Study On Sayyid Qutb. Chicago: The University of Chicago, The Faculty of The Division of The Humanities, Doctorate Thesis, 2017.
• Māturīdī, Abū Manṣūr. Ta’wilāt al-Qurʾān. critical ed. Majdi Baslum. 10 Volume. Lebanon: Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen. En-Nüket ve’l-ʿuyûn. critical ed. Abdülmaksûd b. Abdurrahîm. 6 Volume. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Mukātil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen. Tefsîru Mukātil b. Süleyman. critical ed. Abdullah Mahmûd Şahhate. 5 Volume. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423/2002.
• Muktafi, Sahal et al. “Rereading Sayyid Qutb’s Islamism and Political Concept of al-Hakimiyyah.” Afkar Journal 24/1 (2022), 271–310.
• Nielsen, Richard Alexander. The Lonely Jihadist: Weak Networks and the Radicalization of Muslim Clerics. Massachusetts: Harward University, Political Science, Doctoral Thesis: Harvard University, 2013.
• Omercic, Jasmine. “Tarıq Ramadan’s Idea of Reform.” Al-Shajarah Journal 26/2 (2021), 241–251.
• Orbach, Danny. “Tyrannicide in Radical Islam: The Case of Sayyid Qutb and Abd al-Salam Faraj.” Middle Eastern Studies 48/6 (2012), 961–972.
• Qurṭubī, Abū ʿAbdallāh Muḥammad b. Aḥmad. al-Jami` li-ahkam al-Qurʾān. critical ed. Aḥmad al-Baraddūnī - Ibrāhīm Aṭṭafayyish. 20 Volume. Cairo: Dar al-Kutub al- Miṣrīyah, 2nd Ed., 1384/1964.
• Quṭb, Sayyid. al-ʻAdālah al-ijtimāʻīyah fī al-Islām. Beirut: Dār al-Shurūq, 1415/1995.
• Quṭb, Sayyid. al-Islām wa mushkilāt al-ḥaḍārah. Cairo: Dār al-Shurūq, 11th Ed., 1412/1992.
• Quṭb, Sayyid. al-Salām al-‘ālamī wa al-Islām. Cairo: Dār al-Shurūq, 4th Ed., 2006.
• Quṭb, Sayyid. Dirāsāt Islāmīyah. Beirut: Dār al-Shurūq, 11th Ed., 1427/2006.
• Quṭb, Sayyid. Fī ẓilāl al-Qurʼān. 6 Volume. Beirut: Dār al-Shurūq, 17th Ed., 1412/1992.
• Quṭb, Sayyid. Milestones. ed. A.B. al-Mehri. The UK: Maktabah Booksellers and Publishers, 2006.
• Quṭb, Sayyid. Social Justice in Islam. trans. John B. Hardie. USA: Islamic Publications International, 2000.
• Sa`di, Abdurrahman b. Nâsır b. Abdullah. Teysîru’l-kerîmi’r-Rahmân fî tefsîri kelâmi’l-Mennân. critical ed. Abdurrahman b. Muallâ el-Lüveyhik. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1420/2000.
• Schumpeter, Joseph A. Capitalism, Socialism & Democracy. London: Routledge, 2003.
• Shaʻrāwī, Muḥammad Mutawallī. Tafsīr al-Shaʻrāwī. 20 Volume. Egypt: Maṭābiʻ Akhbār al-Yawm, 1997.
• Shinqīṭī, Muḥammad al-Mukhtār. Aḍwāʼ al-bayān fī īḍāḥ al-Qurʼān bi-al-Qurʼān. 9 Volume. Lebanon: Dār al-Fikr lil-Ṭibāʻah wa al-Nashr wa al-Tawzīʻ, 1415/1995.
• Tağiyev, Kövser. Ebu’l-A’la El-Mevdudî ve Seyyid Kutub’a Göre Siyasal İçerikli Ayetlerin Tefsiri. Istanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master Thesis, 2010.
• United Nations, UN. “The 17 Goals.” Accessed March 11, 2024. https://sdgs.un.org/goals
• Yeşil, Ümmühan. Seyyid Kutub’un Siyasi Düşüncesinin Teolojik Temelleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master Thesis, 2019.
• Yıldırım, Tahsin. Fas İslâmî Hareketleri “Tevhid ve Islâh Hareketi” Örneği. İzmir: İzmir Kâtip Çelebi University, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doctoral Thesis, 2020.
• Zabīdī, Muḥammad Murtaḍá. Tāj Al-ʻarūs. 40 Volume. Beyrut: Dār al-Hidāyah, no date.
• Zuḥaylī, Wahbah ibn Muṣṭafá. al-Tafsīr al-munīr fī al-ʻaqīdah wa-al-sharīʻah wa-al-manhaj. 30 Volume. Dimashq: Dār al-Fikr al-Muʻāṣir, 2nd Ed., 1418/1997.