Taşra Tersanelerinde Gemi Yapımı ve Mütesellimlerin Gemi İnşa Faaliyetleri (XVIII. Yüzyıl)

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 465 - 473, 30.12.2019

Fatma Şimşek Touatı

Öz

Bahriye teşkilatıyla ilgili araştırmalarda; kurumun nitelik ve işleyişinin ortaya konulması bakımından merkez ve taşra unsurlarının incelenmesi elzemdir. Özellikle gemi inşa faaliyetlerinden bahsedilecekse eğer söz konusu bu unsurlar daha da önem kazanır. Çünkü gerek merkezde gerek ise taşrada faaliyet gös- teren tersanelerin niteliklerinin ve işleyişlerini belirleyen en temel şey, işgücü ve malzeme ihtiyaçlarının karşılanması bakımından birbirlerine duydukları bağımlılıktı. Bu bağımlılık kaçınılmaz olarak merkez- taşra tersaneleri arasında sıkı bir denetim mekanizmasını ve iletişimi gerektirmişti. Fakat XVII. yüzyıldan itibaren Osmanlı idari organizasyonun temel birimlerinden olan sancaklarda görülen yapısal ve işlevsel dönüşümler bu bağımlılık ilişkilerini de değiştirmişti. Çalışmamızda bir yönüyle gelenekten kopuş bir yönü ile de yenilikçi tohumların ekildiği XVIII. yüzyıl sürecinde özellikle merkez-taşra tezgâhları ara- sında değişmeye başlayan bu bağımlılık ilişkisi yeniden ele alınmaya ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte sancaklarda yeni aktörler olarak ortaya çıkan mütesellimlerin bu bağımlılık ilişkilerine nasıl dâhil edildikleri, ne gibi sorumluluklar üstlendiği, merkezin gemi yapımıyla ilgili taleplerini ne dere- ceye kadar yerine getirebildikleri gibi sorunlar arşiv belgelerinden hareketle aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mütesellim, Tersane, Gemi Yapımı, Taşra

Kaynakça

• Bay A. (2007). Trabzon Eyaletinde Mütegallibe Hareketleri ve Ayanlık (1750-1850). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Berktay H. & Terzioğlu T. (2007). “Osmanlı Denizlik Tarihinin Evrensel, Karşılaştırmalı ve Teorik Çerçeveleri”. Ed. Özlem Kumrular. Türkler ve Deniz, 93-145. İstanbul
• Bostan İ. (2003). Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVIII. Yüzyılda Tersane-i Amire. Ankara 2003.
• Canbakal H. (1999). Ayntab at the End of the Seventeenth Century: A Study of Notables and Urban Politics. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Harvard University, Boston. 1999.
• Cavit A. (1998). Hadika-i Vekayi. Haz. Adanan Baycar, Ankara 1998.
• Cin H. (1986). Miri Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü. Konya 1986.
• Çizakça M. (1999). İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. Çev. Leyla Layıkel, İstanbul 1999.
• Delis A. (2012). “Mediterrenean Wooden Shipbuilding in the Nineteenth Century: Production, Productivity and Ship Types in Comparative Perspective”. Cahiers de la Mediterranee 84 (2012) 349-366.
• Duygu S. (1953). Yozgat Tarihi ve Çapanoğulları. İstanbul 1953.
• Gencer A. İ. (2001). Bahriye’de Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezareti’nin Kuruluşu (1789-1867). Ankara 2001.
• Göyünç N. (1991). “Yurtluk-Ocaklık Deyimleri Hakkında”. Tarih Araştırmaları Merkezi (Bekir Kütükoğlu’na Armağan). İstanbul (1991) 267-277.
• Güler İ. (1992). XVIII. Yüzyılın İlk Yarsında Sinop (İdari Taksimat ve Ekonomik Tarihi). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Gümüş Ş. Ö. (2010). “Osmanlı’da Gemilerin Denize İndirilmesi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/1 (2010) 15-36.
• Güven T. (2016). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlar, Sermaye Birikimi ve Girişimcilik”. Türkiye İslam İktisadı Dergisi III/I (2016) 63-88.
• İnalcık H. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. C. I. İstanbul: Eren Yayınları.
• Kaya K. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda Voyvodalık. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.