Bir İdealin Peşinde: Süreyya Ağaoğlu ve Çocuk Dostları Derneği

Year 2025, Volume: 14 Issue: 4, 1586 - 1604, 03.10.2025

Banu Berber Babalık

https://doi.org/10.33206/mjss.1668821

Abstract

Türkiye’nin ilk kadın avukatı olan Süreyya Ağaoğlu (1903-1989) sosyal ve kültürel değerlere önemli katkıları olan bir Cumhuriyet kadınıdır. Bütün gayem dediği çocuklar için bir idealin peşinden koşarak 1949’da Çocuk Dostları Derneği’ni (ÇDD) kurmuştur. 1945’te biten II. Dünya Savaşı sonrası özellikle İstanbul’da kimsesiz ya da ailesi olsa da aile desteği göremeyen ve sokak çocukları olarak adlandırılan çocuk sayısı çoğalmıştır. ÇDD, kimsesiz çocuklara sahip çıkma ve bu çocukları topluma kazandırma amacı taşımıştır. ÇDD, sadece bünyesindeki çocukların bakım ve korumasını üstlenmemiştir. Türkiye’de çocuk politikalarının gelişimine önemli katkılar sunmuştur. Bu özelliğiyle önemli bir kilometre taşı olmuştur. Dernek, çocuk politikalarının gelişimini destekleyen stratejilerle eğitim ve sosyal hizmetlerin güçlendirilmesini sağlamış, çocukların ihtiyaçlarına yönelik somut çözümler sunmaya yönelik çalışmalar yapmıştır. Bu makalede 1949 yılında kurulan ve günümüzde aktif olan ÇDD’nin faaliyetleri ve açılmasındaki koşullar neden-sonuç ilişkisi içinde ele alınmıştır. Çalışmada birinci elden kaynak olan ÇDD’nin yönetim kurulu kararlarından yararlanılmıştır. Türkiye’de çocuk politikalarının tarihsel gelişimi hakkında literatür incelemesi yapılmış ve bu alandaki arşiv, anı, basın yayın, araştırma ve tetkik eserler taranmıştır. Elde edilen verilerin daha detaylı incelenmesi için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu makale, ÇDD faaliyetlerin tarihsel bir perspektifle ele alıp günümüzde hala çözüm bekleyen çocuk meselesine özgün bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Keywords

Kimsesiz Çocuklar , Türkiye’de Çocuk , Sosyal Yardım , Çocuk Dostları Derneği , Süreyya Ağaoğlu

Ethical Statement

“Bir İdealin Peşinde: Süreyya Ağaoğlu ve Çocuk Dostları Derneği” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Süreyya Ağaoğlu Çocuk Dostları derneği ile yapılan ve ek dosya olarak sunulan Arşiv Kullanım Protokolü ile alınmıştır.

In Pursuit of an Ideal: Süreyya Ağaoğlu and the Association of Children's Friends

Abstract

Süreyya Ağaoğlu (1903-1989), Türkiye's first woman lawyer, was a Republican woman who made significant contributions to social and cultural values. She founded the Children's Friends Association (ÇDD) in 1949 in pursuit of an ideal for children, which she called her whole goal. After the end of World War II in 1945, the number of orphaned children, or children who had families but could not receive family support and were called street children, increased, especially in Istanbul. ÇDD aimed to take care of orphaned children and reintegrate them into society. ÇDD did not only undertake the care and protection of the children within its organisation. It has made significant contributions to the development of child policies in Türkiye. In this respect, it has been an important milestone. The association has strengthened education and social services with strategies that support the development of children's policies, and has worked to provide concrete solutions for the needs of children. In this article, the activities of ÇDD, which was founded in 1949 and is still active today, and the conditions for its establishment are analysed in a cause-and-effect relationship. In the study, the decisions of the board of directors of ÇDD, which is a first-hand source, were utilised. A literature review was conducted on the historical development of child policies in Türkiye and archives, memoirs, press publications, research and analytical works in this field were scanned. Content analysis method was used to analyse the obtained data in more detail. This article aims to provide an original contribution to the children's issue that still awaits a solution today by addressing ÇDD activities from a historical perspective.

Keywords

Orphaned Children , Children in Türkiye , Social Aid , Friends of Children Association , Süreyya Ağaoğlu

Ethical Statement

During the writing process of the study “In Pursuit of an Ideal: Süreyya Ağaoğlu and the Association of Children's Friends” scientific rules, ethical and citation rules were followed. No falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication medium for evaluation. The necessary ethics committee permissions were obtained with the Archive Usage Protocol made with the Süreyya Ağaoğlu Children's Friends Association and presented as an additional file.

References

• BCA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Kararlar Daire Başkanlığı)
• BCA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Milli Eğitim Bakanlığı)
• BCA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Toprak İskân Genel Müdürlüğü)
• Çocuk Dostları Derneği Yönetim Kurulu Kararları.
• Hasene Ilgaz Özel Arşiv Koleksiyonu, Demirbaş: 10002_004_372. (06.06.1957).
• Hasene Ilgaz Özel Arşiv Koleksiyonu, Demirbaş: 100002_005_482. (6.03.1955).
• Hasene Ilgaz Özel Arşiv Koleksiyonu, Demirbaş: 10002_005_484, (06.10.1958).
• Hasene Ilgaz Özel Arşiv Koleksiyonu, Demirbaş: 10002_004_303. (4.02.1956).
• Resmi Gazete, 8 Mayıs 1945, S.6000.
• Resmi Gazete, 27 Mayıs 1949, S.7217.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_083_031(1950).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_020_054.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_103_054.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_014_012.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_103_047.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_103_054(1948).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_104_022 (1951).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_105_060 (1951).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_080_064 (1956).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_107_004 (1945);
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_098_010 (1951).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_042_011 (1951).
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_30_005.
• Acar, H. (2011). Türkiye’de Çocuk Esirgeme Kurumu (1921-1981). Ankara: Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar
• Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı.
• Ağaoğlu, S. (1946). Londra’da Gördüklerim. İstanbul.
• Akandere, O. ve Dalda, A. ( 2018). Türkiye’de korunmaya muhtaç çocuklar. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Akgün, S.K. ve Uluğtekin, M. (2001). Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a II. Ankara: Kızılay.
• Akın, V. (2000). Bir devrin cemiyet adamı Doktor Fuad Umay. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Albayrak, H. (1998). Himaye-i Etfal Cemiyeti, Tarih ve Toplum, S.52, 31-33.
• Alper, S. ve Yıldırım, G. (2013). “Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Ankara barosunun ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu”, Hukuk Gündemi Dergisi, Atatürk Özel Sayısı.
• Araz, Y. (2013). 16. yüzyıldan 19. yüzyıl başlarına Osmanlı toplumunda çocuk olmak. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Arıkan, E. (2022). II. Balkan Savaşı ile I. Dünya Savaşı arasında Osmanlı’da çocukluğun politik inşası 1913-1914 (çocuk duygusu ve çocuk dünyası dergileri üzerine bir inceleme ). (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Armaoğlu, F. (2007).20. yüzyıl siyasi tarihi 1914-1995, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Aysal, N. (2016). Geçmişten günümüze şehir ve çocuk. İçinde O. Köse (Edt)., Korunmaya muhtaç çocuklar sorunu: Ankara Himaye-i Etfal Cemiyeti (ss.819-834). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Aytekin, H. (2006). 1914-1924 yılları arasında korunmaya muhtaç çocuklar ve eğitimleri (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Babalık, B.B. (2024a). “İkinci Dünya Savaşı yıllarında korunmaya muhtaç çocuklar ve Çocuk Esirgeme Kurumu faaliyetleri”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 111-126.
• Babalık, B.B. (2024b). “İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’de suçlu (suça sürüklenen çocuklar) hakkında bir değerlendirme (1939-1945)”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 497-514.
• Babalık, B.B. (2025). “Türk hemşireliğinin hilalleşen ismi: Safiye Hüseyin Elbi”, Anasay, 31, 275-279.
• Baranoğlu, T. (1966). Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 18-20.
• Bir Ömür Böyle Geçti Sessiz Gemiyi Beklerken. İstanbul: YKY.
• Bir Ömür Böyle Geçti Süreyya Ağaoğlu, SAEÖV, SAÇDD.
• Barlas, A. (2017). Şevket Rado: Hayatı, sanatı, eserleri (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Büyükkal, I. (2024). Süreyya Ağaoğlu ve Erken Cumhuriyet döneminin modernleşme projesi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cengiz, G. (2019). II. Abdülhamid dönemi Osmanlı sosyal politikalarında çocuk (Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Çağlar, D. (1973). Türkiye’de korunmaya muhtaç çocuklar ve eğitimlerine genel bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.VI, S.1, 59-111.
• Çağlar, D. (1982). Atatürk ve Cumhuriyet devrinde korunmaya muhtaç çocuklara sağlanan bakım ve öğretim olanakları II, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(2),1-21.
• Çakır, G. ( 2023). Erken Cumhuriyet döneminde Türkiye’de nüfus siyasetinde sağlık politikalarının etkisi, Sosyal Beşeri Bilimlerde Güncel Araştırmalar I, Gece Kitaplığı, 1-22.
• Çakır, G. ( 2019). Atatürk döneminde çocuk, kadın ve aile algısı (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Çavuşoğlu, T. (2005). Sosyal hizmetlerin yakın tarihinden sayfalar 1917-1983. SABEV
• Çetinkaya, S.G. (2019). Hasene Ilgaz’ın TBMM konuşmaları 1944-1950, İstanbul: Efe Akademi.
• Çetinkaya, S.G. (2024). “Atatürk döneminde çocuk suçluluğunu önlemeye yönelik bir girişim: Çocukları Kurtarma Yurdu”, 10.Uluslararası Atatürk Kongresi III.Cilt, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2363-2391.
• Çılgın, A.S. (2004). Genç Cumhuriyetin ütopyası: Gürbüz Türk Çocuğu. Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.5, S.6, 97-119.
• Çifci, E.G. ( 2009). Türkiye’de ve dünyada korunmaya ihtiyacı olan çocuklara yönelik hizmetlerin tarihsel gelişimi. Aile ve Toplum, Yıl 11, C.5, S.19,53-65.
• Erkut, Z.E., Balcı, S. ve Yıldız S. (2017). Tarihsel süreç içinde çocuk. Çocuk ve Medeniyet, 1, 17-28.
• Erzen, E.Ü. (1943). Çocuk davası. İstanbul: Vakit Matbaası.
• Genç, Ö. (2016). Çocukların Orta Çağ Avrupa'sındaki yeri. Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, S.1, 241-261.
• Gökçe, B. (1971). Kimsesiz çocuklar sorunu. Ankara: T.C. Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayın No:55.
• Güriz, A. (1975). Türkiye’de nüfus politikası ve hukuk düzeni. Ankara: Türkiye Kalkınma Vakfı Yayınları.
• Halman, T. (1999). Çocuk cumhuriyeti, Cumhuriyet ve Çocuk 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, Haz. Bekir Onur, Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Hatemi, H. (1985). Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde derneklerin gelişimi. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Holliday, L. (1997). İkinci dünya savaşı ve soykırım çocukları. İstanbul: Papirüs Yayınevi.
• Işıkçı,Y.M. ve Karatepe, S. (2016). Türkiye’de çocuğa yönelik sosyal politika uygulamaları ve tarihsel analizi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, C.7, S.1, 69-100.
• İlgazi, A. (2019). İkinci dünya savaşının iç politikadaki yansımaları: yaşanan siyasi ve ekonomik sorunlar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 259-267.
• İnan, A.N. (1965). Fiili birleşmelerle bunlardan doğan çocukların tesciline dair kanun, yönetmelik ve sözleşmeler, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• İstanbul Ansiklopedisi (1966). Çocuk Dostları Derneği. İstanbul ansiklopedisi, C.8, İstanbul: Koçu Yayınları.
• James, A. (2001). Yeni çocukluk sosyolojisinde sorunlar, yaklaşımlar ve pratikler. Dünyada ve Türkiye’de değişen çocukluk, Yay. Haz. Bekir Onur, Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Karabekir, K. (1995). Çocuk davamız I. İstanbul: Emre Yayınları.
• Karakoç, E., Büyükdal, I. (2025). “Türkiye’nin ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu ve Erken Cumhuriyet dönemi modernleşme projesi ile etkileşimi”, Karadeniz Araştırmaları, XXII/888-912.
• Karasubaşı, İ. (2015). İkinci Dünya Savaşı çocukları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55, 1,441-450.
• Karatay, A. ( 2007). Cumhuriyet dönemi korunmaya muhtaç çocuklara ilişkin politika oluşum süreci (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karadoğan, U.C. (2009). Çocuk ve çocukluk kavramının tarihsel süreçte değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 1, 195-226.
• Kayra, C. (2006). Bir devrimci doktorun anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kocabıyık, O. (2019). Cumhuriyet dönemi çocuk koruma politikaları (1923-1950) (Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Köse, E. (2006). İffet Halim Oruz’un hayatı, sanatı, eserleri (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kurt, A. (2016). Dünden bugüne Türkiye’nin toplumsal yapısı. İçinde M.Zencirkıran (Edt.). Dünden bugüne Türk ailesi (ss.337-346), Bursa: Dora Yayıncılık.
• Metinsoy, M. (2017). İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye- gündelik yaşamda devlet ve toplum. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Meydan Larousse (1970). Çocuk. Meydan Larousse ansiklopedisi. İstanbul: Meydan Gazetecilik.
• Nuhoğlu, H. Y. (1993). Darüleytam. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Okay, C. (1998). Osmanlı çocuk hayatında yenileşmeler 1850-1900, İstanbul: Kırkambar.
• Onur, B. (2005). Türkiye’de çocukluğun tarihi. Ankara: İmge Yayıncılık.
• Onur, B. (2007). Çocuk, tarih ve toplum. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı toplumunda aile. İstanbul: Pan Yayınları.
• Özcan, Ö. (2017). Orta Çağ'dan erken modern döneme çocukluğun tarihsel gelişimi. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, C.2, S.4, 91-126.
• Özmen, S. ve Sansar, F.M. (2023). 100 yılın hikayesi: Türk İstiklali (Milli Egemenlik) ve Cumhuriyete giden süreç. History Studies, C.15, Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, s.337-352.
• Öztan, G.G. (2019). Türkiye’de çocukluğun politik inşası, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, H. ve Emiroğlu A. (2022). Osmanlı Devleti’nin son dönemleri ile Erken Cumhuriyet dönemi çocuk yetiştirme politikaları, Lokman Hekim Dergisi, 12(3), 565-578.
• Reçberoğlulları, A. (2009). Atatürk dönemi çocuk politikası (Doktora tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Bursa.
• Sağlam, M. ve Aral, N. (2016). Tarihsel süreç içerisinde çocuk ve çocukluk kavramları. Çocuk ve Medeniyet, 2, 43-56.
• Salim, M. (2011). Geçmişten günümüze Türkiye’de çocuk koruma politikaları ve sosyal hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sander, O. (2001). Siyasi tarih 1918-1994, Ankara: İmge Kitabevi.
• Sarıkaya, M. (2004). II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’de kimsesiz çocuklara yönelik kapsamlı bir proje. Atatürk Dergisi, 4(1), 189-202.
• Sarıkaya, M. (2005). Türkiye Himaye-i Eftal Cemiyeti 1921-1935 (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Sarıkaya, M. (2011). Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti 1921-1935. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Soydan, A. (2003). Darüşşafaka tarihinden kesitler. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 3, 249-268.
• Şeker, K. (2015). Osmanlı’dan Cumhuriyete Çocukların Korunması ve Çocuk Esirgeme Kurumu (1917-1981) (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Tan, M. (1994). Çocukluk: dün ve bugün. Toplumsal Tarihte Çocuk Sempozyum 23-24 Nisan 1993, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (2016). İktisadi politika ve uygulamalarıyla II. dünya savaşı Türkiyesi, C.2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekin, G. (2011). Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekaleti’nden Sağlık Bakanlığı’na (1920-2000) (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Toprak, Z. (2017). Erken Cumhuriyet, nüfus sorunu ve çocuk ölümleri. Toplumsal Tarih, S.281, 22- 31.
• Törenek, M. (2007). İslam Ansiklopedisi, C.34. Şevket Rado. İstanbul: İslam Ansiklopedisi.
• Umay, M.F. (2003). Bir devrimci doktorun anıları, Haz. Cahit Kayra, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uslu, D. (2002). Türkiye’nin ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu’nun kadın ve çocuklarla ilgili faaliyetleri. Vakanüvis, C.7, S.2, 1064-1081.
• Ülgen, C. ve Ongun, C. (2000). Hukukun öncü kadını avukat Süreyya Ağaoğlu. İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları.
• Ünal, V. (2012). Osmanlı’nın son dönemlerinde korunmaya muhtaç çocuklar için kurulan sosyal hizmet kuruluşları. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.36, S.2. 1-127.
• Yaşar, H. ve İzmir, B. (2023). Çocukları yaşat ki yaşasın devlet: Erken Cumhuriyet döneminde çocuk ölümleriyle mücadele. DTCF Dergisi 100. Yıl Özel Sayısı,142-166.
• Yazıcı, N. (2007). Osmanlılarda yetimlerin korunması üzerine bazı değerlendirmeler. AÜİFD XLVIII S.1, 1-46.
• Yıldız, Ö. (2019). II. Dünya Savaşı’na genel bir bakış. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S.12, 62-75.
• Yörükoğlu, A. (1984). Değişen toplumda aile ve çocuk,.Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Akis, Cemiyet, 24 Mayıs 1958.
• Akşam, 7 Haziran 1952.
• Cumhuriyet, 5 Mayıs 1949.
• Cumhuriyet, 24 Mayıs 1949.
• Son Posta, 24 Mayıs 1949.
• Tan, 20 Haziran 1944.
• Vatan ,4 Haziran 1943.
• Yeni İstanbul, 26 Haziran 1959.
• Karayaman,Mehmet. “Safiye Hüseyin Elbi”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/safiye- huseyin-elbi-1880-1964/?pdf=4064 E.T.10.01.2025.
• https://www.ihd.org.tr/ble-mletler-cuk-haklarina-da-slee/ E.T.11.01.2025.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, C.13, 24 Eylül 1337, 7.
• Resmi Gazete, 13 Mart 1926, S. 320.
• Resmi Gazete, 14 Nisan 1930, S.1471.
• Cumhuriyet, 26 Eylül 1931.
• Akşam, 28 Nisan 1933.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_103_053, (22.06.1940).
• Tan, 2 Mart 1943.
• Ulus, 16 Mart 1943.
• Tan, 31 Mart 1943.
• Tan, 31 Mart 1943.
• Tan,2 Nisan 1943.
• Tan, 4 Nisan 1943.
• Son Posta, 23 Nisan 1943.
• Cumhuriyet, 2 Ocak 1944.
• Cumhuriyet, 9 Temmuz 1944.
• Cumhuriyet, 8 Kasım 1944.
• Ulus, 30 Mart 1945.
• TBMM Tutanak Dergisi, 20 Nisan 1945, Dönem 7, C.16, 45. Birleşim, 143-145;
• Akşam, 11 Mart 1949.
• TBMM Tutanak Dergisi, 23.05.1949,8.Dönem, 19.Cilt, 90. Birleşim, 602.
• Süreyya Ağaoğlu Özel Arşivi, Demirbaş: 10001_090_043( 24.02.1950).
• Akşam, 19 Mart 1950.
• Akşam, 11 Temmuz 1952.
• Akşam, 13 Mart 1955.
• Akşam, 23 Mart 1955.
• Resmi Gazete, 21 Kasım 1979, S.16816.
• Hürriyet, Kelebek Eki, 23 Nisan 1989.
• Toplumsal Tarihte Çocuk Sempozyum 23-24 Nisan 1993, Yay. Haz. Bekir Onur, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sarıkaya,Makbule. (2023). [Erişim:10.08.2023, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turkiye-himaye-i-etfal- cemiyeti/?pdf=3303]
• BCA. 272.0.0.12/58.154.17.
• BCA., 180.9.0/19.96.1.
• BCA. 30.18.1.1/26.63.18.
• BCA.30.18.1.1/26.63.10.
• BCA.30.18.1.1/26.56.16.
• BCA. 30.18.1.2/125.23.15.