An Evaluation of Idioms Containing the Numbers 3, 7, and 40 in Kyrgyz and Turkish

Year 2025, Volume: 14 Issue: 4, 1425 - 1439, 03.10.2025

Serdar Dağıstan , Aydanek Zamirbek Kızı

https://doi.org/10.33206/mjss.1711978

Abstract

This study aims to examine the cultural aspects of idioms involving numbers in Kyrgyz and Turkish. It reveals that idioms containing numbers not only express quantitative values but also carry cultural codes. The findings show that certain numbers hold symbolic meanings in both Kyrgyz and Turkish cultures. Specifically, numbers 3, 7, and 40 occupy a significant place in terms of cultural meanings and symbolism in both languages. Therefore, the idioms involving these numbers are analyzed from a cultural-linguistic perspective. The study addresses how the meanings of these numbers in both varieties are shaped by the beliefs, social values, and historical backgrounds of the people. These numbers, which reflect the cultural understanding, beliefs, symbolism, and worldview of the Kyrgyz and Turkish peoples, serve as key indicators of how social structures and cultural codes are conveyed through idiomatic expressions. Accordingly, the aim of this article is to explore the cultural meanings of idioms involving the numbers 3, 7, and 40, and to identify the similarities and differences between the two societies. A total of 55 idioms (22 from Kyrgyz and 33 from Turkish) were examined. The analysis revealed that these idioms go beyond conveying mere quantities and embody rich cultural meanings. The idioms were evaluated comparatively in terms of their numerical symbols and cultural themes. The comparative analysis identified both shared semantic features and culture-specific differences. In this context, the study sheds light on the function of numbers as cultural symbols in language and offers a new perspective on the symbolic and cultural roles of numbers embedded in idiomatic expressions.

Keywords

Kyrgyz , Turkish , idioms , numbers , cultural codes

Ethical Statement

During the writing process of the study “A Semantic and Cultural Analysis of İdioms Containing the Numbers 3, 7, and 40 in Kyrgyz and Turkish” scientific rules, ethical and citation rules were followed. No falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication medium for evaluation.

Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde 3, 7 ve 40 Rakamlarını İçeren Deyimler Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Bu çalışma, Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde rakam içeren deyimlerin kültürel yönlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Söz konusu çalışma, rakamlı deyimlerin yalnızca nicelik ifade etmekle kalmayıp, kültürel kodlar taşıdığını ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, Kırgız ve Türk kültüründe belirli rakamların sembolik anlamlar taşıdığını göstermektedir. Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde, 3, 7 ve 40 sayıları, kültürel anlamlar ve sembolizm açısından önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle araştırmada 3, 7 ve 40 rakamları içeren deyimler kültürdilbilimsel açıdan incelenmiştir. Araştırmada her iki lehçede belirtilen rakamların anlamları, halkın inançları, toplumsal değerleri ve tarihsel bağlamıyla nasıl şekillendiği ele alınmaktadır. Kırgız ve Türk halklarının kültürel anlayışlarını, inanışları, sembolizmleri ve dünyayı algılama biçimlerini yansıtan bu rakamlar, deyimsel ifadeler yoluyla toplumsal yapı ve kültürel kodların nasıl aktarıldığını gösteren önemli birer göstergedir. Bu bağlamda, araştırmanın amacı, 3, 7 ve 40 rakamlarıyla ilgili deyimlerin kültürel anlamlarını ve bunların toplumlar arasındaki benzerliklerini ve farklılıklarını keşfetmektir. Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde 3, 7 ve 40 rakamlarını içeren 55 deyim (Kırgız Türkçesinde 22, Türkiye Türkçesinde 33) incelenerek, yalnızca nicelik bildirmekten öte, kültürel anlamlar taşıdığı tespit edilmiştir. Deyimler, içerdiği sayısal simgeler ve kültürel temalar bakımından karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Karşılaştırmalı analizlerde, hem ortak anlam özellikleri hem de kültüre özgü farlılıklar tespit edilmiştir. Bu bağlamda çalışma, sayıların kültürel semboller olarak dildeki işlevine ışık tutmaktadır. Aynı zamanda bu sayılar üzerinden inşa edilen deyimlerin ardında yatan kültürel anlam katmanlarını açığa çıkararak, rakamların dilde üstlendiği simgesel ve kültürel işlevlere dair yeni bir bakış açısı sunmaktadır.

Keywords

Kırgız Türkçesi , Türkiye Türkçesi , deyimler , rakamlar , kültürel kodlar

Ethical Statement

“Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde 3, 7 ve 40 Rakamlarını İçeren Deyimler Üzerine Bir Değerlendirme ” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş, toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir.

References

• Akarsu, B. (1984). Wilhelm von Humboldt’da Dil–Kültür Bağlantısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akmataliev, A. (1998). Baldar Folkloru. Bişkek: Şam Yayınevi.
• Akmataliev, A., Kırbaşev, K., Ömürbay uulu M. ve Şarşenaliev, Ö. (2003). Kaada Salttar, Ak Batalar. Bişkek: Şam Yayınevi.
• Aksan, D. (2006). Türkçenin Zenginlikleri, İncelikleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö, A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap.
• Arıkoğlu, E., Alimova, C., Askarova, R., Selçuk, B, K. ve Eşkenov, D. (2023). Kırgızca-Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Bengü Yayınevi.
• Baycigitov, K. (1985). Kırgız Mifteri, Ulamıştarı cana Legendaları. Frunze: İlim Yayınevi.
• Bayrak İşcanoğlu, İ. (2023). Kırgız Halk Takvimi ve Takvimsel Uygulamalar. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 21-34. Erişim adresi: https://doi.org/10.59182/tudad.1249227
• Bilgili, İ. (2014). İslam Hukukunda Cenin Hakkı ve Onuruyla İlgili Hükümler. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (24), 219-240. Erişim adresi: https://isamveri.org/pdfdrg/D02533/2014_24/2014_24_BILGILII.pdf
• Bitikçi, E. (2014). Sistema sçeta drevnih kırgızov. İstoriya Kırgızstana i kırgızov. Akipress. Erişim adresi: https://kghistory.akipress.org/unews/un_post:2164
• Coşar, M. (2011). Alevi-Bektaşi Kültüründe Sayılara Yüklenen Terim Değer. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (60), 113-126. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tkhchva/isuue/71956/1157651
• Çelik Şavk, Ü. (2013). Manas ve Maaday-Kara’da Sayılar. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, (50), 52-57.
• Çelik, Y. (2017). Türkiye Türkçesinde duyu organlarıyla kurulan deyimler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (50), 72-79. Erişim adresi: https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/the-idioms-formed-by-sense- organs-in-turkey-turkish.pdf
• Deveci, Ü. (2021). Dede Korkut’un Kırk İnce Belli Kızlarından Bacıyan-I Rum Teşkilatında Sosyal Örgütlenmenin İzleri. DEUİFD Türk Kültürünü Mayalayanlar Özel Sayısı, 799-815. Erişim adresi: https://doi.org/10.21054/deuifd.1051900
• Durbilmez, B. (2009). Türk Kültüründe ve Fütüvvet-Namelerde Dört Sayısı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Vali Araştırma Dergisi, (52), 71-85. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tkhcbva/issue/73716/1219880
• Durbilmez, B. (2010a). Romanya Sözlü Türk Edebiyatı Ürünlerinde Mitolojik Sayılar. Folklor/Edebiyat, 16, (64), 245- 257.
• Durbilmez, B. (2011). Batı Trakya Türk Halk Kültüründe Mitolojik Sayılar. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks. 3, (1), 77-93. Erişim adresi: https://www.academia.edu/45689067/BATI_TRAKYA_T%C3%9CRK_HALK_K%C3%9CLT%C3%9CR%C3%9CNDE_M %C4%B0TOLOJ%C4%B0K_SAYILAR
• Göçer, A. (2012). Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine. Türk Dili Dergisi, (729), 50-57. Erişim adresi: https://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/ali_gocer_dil_kultur_iliskisi.pdf.
• Gönen, S. (2008). Deyimlere Şekil Açısından Bir Yaklaşım Örneği. Selçuk Üniversitesi. Edebiyat Dergisi, (729), 50- 57. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sefad/issue/16479/172059
• Güvenç, A, Ö. (2009). Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Journal of Turkish Research Institute, 16 (41), 85-97. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2880/39714
• İsakov, B. (2012). Kırgız Konargöçerleri Arasında Geleneksel Takvim Anlayışı. Akademik Bakış, 6 (11), 201-210. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gav/issue/6520/86439
• Kasımbekova, N, C. (2018). Çislo ‘3’ i ego sakralnoe znaçenie. Nauka, novıe tehnologii i innovatsii Kırgızstana, (4), 209-211. Erişim adresi: http://www.science-journal.kg/ru/journal/1/archive/11622
• Kasımbekova, N, C. (2020). Lingvokulturnıe osobennosti çislo sem. Bulletin of Science and Practice, 6 (1), 401- 406. Erişim adresi: https://sciup.org/lingvokulturnye-osobennosti-chisla-sem-14115767
• Keleş, R. (2019). Ahmed Yesevi’nin Hikmetlerinde Sayı Sembolizmi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 23 (23), 561-586. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/devdergisi/issue/77487/1303834
• Kiyat, A. (2024). Kırgız Kültüründe Doğum Sonrası Kırk Günlük Süreç ve Kırk Çıkarma Ritüeli. Folklor Akademi Dergisi. 7, (1), 124 – 132. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/folklor/issue/84310/1434117
• Koç, N, E. (2004). Yeraltı Tanırları. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, (13), 23-34. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iaud/issue/30058/324531
• Küçük, M. A. (2013). Türk Destanlarında “Sayı” Motifinin Dinî Yansımaları. Gazi Türkiyat, 1(13), 91-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziturkiyat/issue/6726/90427
• Maslova, V, A. (1997). Vvedeniye v Lingvokulturologiyu. Moskova: Akademiya.
• Maslova, V, A. (2001). Lingvokulturolgiya: uçebnoe posobiye dlya studentov vısşıh uçebnıh zavedeniye. Moskova: Akademiya.
• Melenko, S, G. (2012). Number as a Fundamental Principle of Philosophical and Law Views of Pythagoros of Samos. European Applied Sciences, (1), 577-580. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/304325795_Melenko_SG_Number_as_a_Fundamental_Principle_ of_Philosophical_and_Law_Views_of_Pythagoras_of_Samos_SGMelenko_European_Applied_Sciences_- _Stuttgart_ORT_Publishing_-_November-December_2012_-_No1_-_R577-
• Osmonova, C., Konkobaev, K., Caparov, Ş. (2001). Kırgız Tilinin Frazeologiyalık Sözdügü. Bişkek: Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Örnek, S, V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları 218.
• Özarslan, M., Salkynbaev, M. ve Dossymbekova, R. (2014). Şark Dünya Görüşüne göre Kutsal Sayıların Oluşumu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54 (2), 155-166. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/dtcfdergisi/issue/66788/1044376
• Polat, K. ve Esen, S. (2016). Kırgız Türkleri’nin hayatında gelenek ve inanışların rolü. Universal Journal of Theology, 1 (1), 20-30. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ujte/issue/26858/282196
• Radlof, W. (1976). Sibirya’dan (Seçmeler). (Temir, A., Çev.). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. 1.Baskı.
• Schimmel, A. (2000). Sayıların Gizemi. Çev. Mustafa Küpüşoğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Sıdıkov, A. (2020). Sakralnoe çislo ‘sem’ v kırgızskoy etnolingvistike. Vestnik Bishkek Humanities University, 51, 9-11. Erişim adresi: https://doi.org/10.35254/BHU.2020.51.14
• Sömen, O. (2019). Dede Korkut Boylarında Geçen Formulistik Sayıların İzleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 121 (238), 29-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tda/issue/58693/847553
• Taher Anaam Al Sharabi, T, A. (2023). Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla Dil Öğretiminde Kültür Aktarımı (Türkçe- Arapça Örneğinde). Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi 1, no 1: 6-16. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijotfl/issue/39377/464569.
• Teliya, V, N. (1996). Russkaya frazeologiya: semantiçeskiy, pragmatiçeskiy i lingvokulturologiçeskiy aspektı. Moskova: Yazıki russkoy kulturı.
• Teliya,V, N. (1999). Pervooçerednıe Zadaçi i Metodologiçeskie Problemı İssledovaniya Frazeologiçeskogo Sostava Yazıka v Kontekste Kulturı Frazeologiya v Kontekste Kulturı. Moskova: Yazık sosnaniye kommunikatsii.
• Tylor, E. (1871). Primitive Culture. Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art and Custom. London: John Murray.
• Yardımcı, M. (2000). Geleneksel Kültürümüzde ve Âşıkların Dilinde Sayılar. III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni Sempozyumu. Erişim adresi: https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/yardimci_08.pdf
• Yüksel, H. (1980). Türk Folklorunda 7 Sayısı. Aylık Sanat ve Fikir Dergisi, (29), 18-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cesmicihan/issue/63052/888270