EXAMİNİNG THE QUALİTY OF LİFE OF ELDERLY PEOPLE WİTH DİFFERETN SLEEP QUALİTY AND ANXİETY LEVELS

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 14, 305 - 320, 31.12.2024

Yasemin Salkın , Türkan Büşra Gür , Burhan Çapri

https://doi.org/10.56677/mkuefder.1592578

Öz

The aim of this study was to examine the quality of life of elderly people with different sleep quality and anxiety levels living in a nursing home in Mersin. In line with this purpose, the question of whether the quality of life of the elderly with different sleep quality (healthy, poor, sleep disturbance) and anxiety levels (mild, moderate, severe) differed significantly was sought. The population of the descriptive study consisted of a total of 96 elderly individuals living in nursing homes in Mersin between November 2023 and March 2024 who did not have visual and hearing disabilities, could communicate verbally, had a Standardized Mini Mental Test Score (SMMT) of 25 points and above, and consented to participate in the study. The data were collected using the “Personal Information Form”, “Pittsburgh Sleep Quality Index”, “Beck Anxiety Scale”, “SF-36 Quality of Life Scale”, which were developed by the researchers based on the relevant literature. As a result of this study, which was conducted to examine the quality of life of elderly people with different sleep quality and anxiety levels, it was observed that quality of life scores increased as sleep quality increased and quality of life scores decreased as anxiety levels increased. The findings obtained from the study were discussed and interpreted in the light of the existing literature. In addition, various recommendations were presented based on the results obtained.

Anahtar Kelimeler

Quality of Life, Anxiety, Sleep Quality, Old Age

UYKU KALİTESİ VE ANKSİYETE DÜZEYLERİ FARKLI YAŞLILARIN YAŞAM KALİTELERININ İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmanın amacı Mersin’de huzurevinde yaşayan uyku kalitesi ve anksiyete düzeyleri farklı yaşlıların yaşam kalitelerinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda farklı uyku kalitelerine (sağlıklı, kötü, uyku rahatsızlığı) ve anksiyete düzeylerine (hafif, orta, şiddetli) sahip yaşlıların yaşam kalitelerinin anlamlı bir biçimde farklılaşıp farklılaşmadığı sorusuna yanıt aranmıştır. Tanımlayıcı olarak tasarlanan araştırmanın evrenini Kasım 2023- Mart 2024 tarihleri arasında Mersin’de huzurevlerinde yaşayan görme ve işitme engeli bulunmayan, sözel iletişim kurabilen, Standardize Mini Mental Test Skoru (SMMT) 25 puan ve üzerinde olan ve araştırmaya katılmayı onaylayan toplam 96 yaşlı birey oluşturmaktadır. Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından ilgili alanyazın temel alınarak oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu”, “Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi”, “Beck Anksiyete Ölçeği”, “SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Uyku kalitesi ve anksiyete düzeyleri farklı yaşlıların yaşam kalitelerinin incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmanın sonucunda; uyku kalitesi arttıkça yaşam kalitesi puanlarının arttığı, anksiyete düzeyleri arttıkça yaşam kalitesi puanlarının azaldığı görülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulgular, mevcut alanyazın ışığında tartışılmış ve yorumlanmıştır. Ayrıca, elde edilen sonuçlara dayalı olarak çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Kalitesi, Anksiyete, Uyku Kalitesi, Yaşlılık

Kaynakça

• Adıgüzel, E., ve Tek, N. (2018). Evde bakım hizmeti alan yaşlı bireylerin genel beslenme özellikleri ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 11(1), 19-25.
• Ağar, A. (2020). Yaşlılarda ortaya çıkan psikolojik değişiklikler. Geriatrik Bilimler Dergisi, 3(2), 75-80. https://doi.org/10.47141/geriatrik.744968
• Ağargün, M. Y., Kara, H., ve Anlar, Ö. (1996). The validity and reliability of the Pittsburgh Sleep Quality Index. Türk Psikiyatri Dergisi, 7, 107-115.
• Aktaş, V., ve Kındat Tepe, Y. (2022). Çok değişkenli varyans analizi. In A. Haktanır, B. Dilmaç, & M. Otrar (Ed.), Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik, Psikoloji ve Diğer Sosyal Bilimler (s. 327-357). Nobel Yayınları.
• Altıparmak, S. (2009). Huzurevinde yaşayan yaşlı bireylerin yaşam doyumu, sosyal destek düzeyleri ve etkileyen faktörler. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 23(3), 159-164.
• Altuğ, F., Yağcı, N., Kitiş, A., Büker, N., ve Cavlak, U. (2009). Evde yaşayan yaşlılarda yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (1), 48-60
• Aslan, D. (2009). Yaşlılık döneminde yaşam kalitesi kavramı: Kadın sağlığı bakışı. Yaşlanan Kadın Sempozyumu.http://www.huzurevleri.org.tr/docs/Yaslilik_Doneminde_Yasam_Kalitesi_Kavrami.pdf
• Aslan, M., ve Hocaoğlu, Ç. (2017). Yaşlanma ve yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 53-62.
• Aydın, S., ve Karaoğlu, L. (2012). Gaziantep il merkezinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi düzeyi ve etkileyen faktörler. Türk Geriatri Dergisi, 15(4), 424-433.
• Balogun, JA, & Katz JS. (2002). Physiological changes and functional limitations associated with aging: A critical literature review. Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation, 13 (1):37-59
• Barone, D. A., & Krieger, A. C. (2015). The function of sleep. AIMS Neuroscience, 2(2), 71-90. https://doi.org/10.3934/Neuroscience.2015.2.71
• Beck, A. T., Epstein, N., Brown, G., & Steer, R. A. (1988). An İnventory For Measuring Clinical Anxiety: Psychometric Properties. Journal Of Consulting And Clinical Psychology, 56(6), 893.
• Bektaş, E. (2008). Huzurevinde ve ev ortamında yaşayan yaşlılarda yaşam kalitesi (Uzmanlık tezi, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı). Uludağ Üniversitesi.
• Birtane, M., Tuna, H., Ekuklu, G., Uzunca, K., Akçi, C., ve Kokino, S. (2000). Edirne Huzurevi sakinlerinde yaşam kalitesine etki eden etmenlerin incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi, 3(4), 141–145.
• Bourland, SL, Stanley, MA, Snyder, AG, Novy, DM, Beck, JG, Averill, PM, & Swann, AC (2000). Yaygın anksiyete bozukluğu olan yaşlı yetişkinlerde yaşam kalitesi. Yaşlanma ve Ruh Sağlığı, 4 (4), 315-323. https://doi.org/10.1080/713649960
• Buysse, D. J., Reynolds III, C. F., Monk, T. H., Berman, S. R., & Kupfer, D. J. (1989). The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry research, 28(2), 193-213. https://doi.org/10.1016/0165-1781(89)90047-4
• Claustrat, B., & Leston, J. (2015). Melatonin: Physiological effects in humans. Neuro-Chirurgie, 61(2-3), 77–84. https://doi.org/10.1016/j.neuchi.2015.03.002
• Copeland, J. R. M., Dewey, M. E., Wood, N., Searle, R., Davidson, I. A., & McWilliam, C. (1987). Range of mental illness among the elderly in the community: prevalence in Liverpool using the GMS-AGECAT package. The British Journal of Psychiatry, 150(6), 815-823. https://doi.org/10.1192/bjp.150.6.815
• Crocco, E. A., Jaramillo, S., Cruz-Ortiz, C., & Camfield, K. (2017). Pharmacological management of anxiety disorders in the elderly. Current Treatment Options in Psychiatry, 4(1), 33-46. https://doi.org/10.1007/s40501-017-0101-2
• Çalıştır, B., Dereli, F., Ayan, H., ve Cantürk, A. (2006). Muğla il merkezinde yaşayan yaşlı bireylerin yaşam kalitelerinin incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi, 9, 30-33.
• Değer, T. B. (2020). Yaşlılarda yaşam kalitesi ve ölçekleri. In D. Say Şahin (Ed.), Yaşlanmaya sağlık sosyolojisi perspektifinden multidisipliner yaklaşımlar (ss. 313-326). Ekin Yayınevi.
• Djernes J. (2006). K Prevalence and predictors of depression in populations of elderly: a review. Acta Psychiatrica Scandinavica. 113 (5):372- 387. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2006.00770.x
• Eroğlu, M. Z., Annagür, B. B., ve İçbay, E. (2012). Yaşlılarda yaygın anksiyete bozukluğunun değerlendirilmesi. Gaziantep Medical Journal, 18(3), 143-147.
• Evans, R.W., Manninen, D.L., Garrison, L.P., Hart, L.G., Blagg, C.R., Gutman, R.A., Hull, A.R., Lowrie, E.G., (1985). The quality of life of patients with end-stage renal disease. The New England Journal of Medicine, 312 (9): p. 553-9. https://doi.org/10.1056/nejm198502283120905
• Faubel, R., Lopez-Garcia, E., Guallar-Castillón, P., Balboa-Castillo, T., Gutiérrez-Fisac, J. L., Banegas, J. R., & Rodríguez-Artalejo, F. (2009). Sleep duration and health-related quality of life among older adults: a population-based cohort in Spain. Sleep, 32(8), 1059-1068. https://doi.org/10.1093/sleep/32.8.1059
• Göktaş, K., ve Özkan, İ., (2006). Yaşlılarda Depresyon. Türkiye'de Psikiyatri Dergisi, 8(1), 30-37.
• Görgün Baran, A. (2008). Yaşlılıkta Sosyalizasyon ve Yaşam Kalitesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (2), 86-97.
• Gülseren, Ş., Koçyiğit, H., Bay H., Kültür, S., Memiş, A., ve Vural, N. (2000). Huzurevi'nde yaşamakta olan bir grup yaşlıda bilişsel işlevler, ruhsal bozukluklar, depresif belirti düzeyi ve yaşam kalitesi. Türk Geriatri Dergisi, 3(4), 133-140.
• Güven, S., ve Şener, A. (2010). Factors affecting life satisfaction in old age. Turkish Journal of Geriatrics, 14(2), 179-186.
• Jakobsson, U. (2006). A literature review on fatigue among older people in pain: prevalence and predictors. International Journal of Older People Nursing, 1(1):11-16. https://doi.org/10.1111/j.1748-3743.2006.00004.x
• Kanat, B. B. (2018). Yaşlılarda uyku bozuklukları. In E. T. ÖzelKızıl (Ed.), Yaşlı bakım elemanları için geriatrik psikiyatri (pp. 100-107). Hedef Yayınları.
• Kirmizioglu, Y., Doğan, O., Kuğu, N., ve Akyüz, G. (2009). Prevalence of anxiety disorders among elderly people. International Journal of Geriatric Psychiatry: A journal of the psychiatry of late life and allied sciences, 24(9), 1026-1033. https://doi.org/10.1002/gps.2215
• Kutsal, Yeşim G. (2002). “Yaşlılık Döneminde Sık Görülen Sağlık Sorunları”, Kutsal Y.G. (ed.) Yaşlılıkta Kaliteli Yaşam içinde (s. 15-24). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Lai, K. L., Tzeng, R. J., Wang, B. L., Lee, H. S., Amidon, R. L., & Kao, S. (2005). Health-related quality of life and health utility for the institutional elderly in Taiwan. Quality of Life Research, 14, 1169-1180. https://doi.org/10.1007/s11136-004-3061-3
• Li, N., Xu, G., Chen, G., & Zheng, X. (2020). Sleep quality among Chinese elderly people: A population-based study. Archives of Gerontology and Geriatrics, 87, 103968. https://doi.org/10.1016/j.archger.2019.103968
• Lo, C. M., & Lee, P. H. (2012). Prevalence and impacts of poor sleep on quality of life and associated factors of good sleepers in a sample of older Chinese adults. Health and quality of life outcomes, 10, 1-7. https://doi.org/10.1186/1477-7525-10-72
• Orhana, F. Ö. (2010). Yaşlılarda Psikiyatrik Bozukluklar. GeroFam, 1(2).
• Özvurmaz, S., Asgarpour, H., ve Güneş, Z. (2018). Yaşlılarda Uyku Kalitesi Ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki: Kesıtsel Bır Çalışma. Medical Sciences, 13(3), 72-79.
• Pekçetin, S., ve İnal, Ö. (2019). Yaşlı bireylerde uyku kalitesinin yorgunluk ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4, 604-608. https://doi.org/10.31067/0.2019.211
• Pınar, R. (1995). Sağlık araştırmalarında yeni bir kavram: Yaşam kalitesi, bir yaşam kalitesi ölçeğinin kronik hastalarda geçerlik ve güvenirliğinin sınanması. Hemşirelik Bülteni, 9, 85-95.
• Porensky, E. K., Dew, M. A., Karp, J. F., Skidmore, E., Rollman, B. L., Shear, M. K., & Lenze, E. J. (2009). The burden of late-life generalized anxiety disorder: effects on disability, health-related quality of life, and healthcare utilization. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 17(6), 473-482. https://doi.org/10.1097/JGP.0b013e31819b87b2
• Stanley, MA, Beck, JG, Novy, DM, Averill, PM, Swann, AC, Diefenbach, GJ, & Hopko, DR (2003). Yaşlılıkta yaygın anksiyete bozukluğunun bilişsel-davranışsal tedavisi. Danışmanlık ve klinik psikoloji dergisi, 71 (2), 309. https://doi.org/10.1037/0022-006X.71.2.309
• Steffens DC, & McQuoid DR (2005) Impact of symptoms of generalized anxiety disorder on the course of late-life depression. The American Journal of Geriatric Psychiatry 13(1), 40-47. https://doi.org/10.1097/00019442-200501000-00007
• Şahin, M., ve Yalçın, M. (2003). Huzurevinde veya kendi evinde yaşayan bireylerde depresyon sıklıklarının karşılaştırılması. Türk Geriatri Dergisi, 6(1), 10-13.
• Şahin, N. E., ve Emiroğlu, O. N. (2014). Huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. H.Ü. Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 57-66.
• Tajvar, M, Arab M., & Montazeri, A. (2008). Determinants of health-related quality of life in elderly in Tehran, Iran. BMC Public Health, 8: 323 https://doi.org/10.1186/1471-2458-8-323
• Tamam, L., ve Öner, S. (2001). Yaşlılık çağı depresyonları. Demans Dergisi, 1(2), 50-60.
• Toper, F., ve Özpolat, A. O. (2023). Yaşlılıkta Yaşam Kalitesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 341-351. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1180618
• Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2013). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı uygulama programı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Ulusoy, M., Sahin, N. H., ve Erkmen, H. (1998). Turkish version of the Beck Anxiety Inventory: psychometric properties. Journal Of Cognitive Psychotherapy, 12(2), 163.
• Ware Jr, J. E., & Sherbourne, C. D. (1992). The MOS 36-ltem short-form health survey (SF-36): I. Conceptual framework and item selection. Medical care, 30(6), 473-483.
• Yerli, G. (2017). Yaşlılık Dönemi Özellikleri ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetler. Journal of International Social Research, 10(52). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1979
• Yıldız A., Erol S., ve Ergün A. (2009). Bir huzurevinde kalan yaşlılarda ağrı ve depresyon riski. Turkish Journal of Geriatrics 12(3),156-164.
• Yıldız, H. (2010). Yaşlılıkta Görülen Fizyolojik ve Psikolojik Değişiklikler. Temel Gerontoloji İçinde. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları, 44-64.
• Zisberg, A., Gur-Yaish, N., & Shochat, T., (2010). Contribution of Routine to Sleep Quality in Community Elderly. Sleep, Cilt:33, Sayı:4, ss:509-514. https://doi.org/10.1093/sleep/33.4.509