ORTAÇAĞDA BEHESNİ (BESNİ) / BAHASNA IN MEDIEVAL AGE

Year 2014, Volume: 11 Issue: 27, 69 - 82, 27.10.2014

Mustafa Alican

Abstract

Özet

Behesni, günümüzde yalnızca harabeleri kalmış olan eski bir şehirdir. Fiziksel olarak ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, antik dönemlerden itibaren mevcut olduğu yönünde çeşitli görüşler bulunmaktadır. Ancak İslâm coğrafyası ile Bizans arasındaki sınır şehirlerinden biri olan Behesni’nin tarihsel olarak çok da güçlü bir role sahip olmadığını, buna bağlı olarak da kaynaklarda fazla yer bulamadığını not etmek gerekir. Bununla birlikte, şehir güvenliği ile ilgili çeşitli nedenlerinden dolayı 1950’li yılların sonunda yeri değişen ve eski yerinden çok da uzak olmayıp oradan daha güvenli bir yere taşınan Behesni’de tarih boyunca birçok topluluk yaşamış, birçok siyasî yapılanma hâkimiyet kurmuştur. İslâmiyetten önceki dönemi hakkında son derece kısıtlı veriler bulunan şehrin İslâmî dönemi, genel olarak Türk hâkimiyeti dönemidir. Bazı dönemlerde Ermeni ya da Haçlı kontrolü olsa da, şehrin ortaçağa özgü siyasî karakterinin Türk varlığı bütünleştiğini belirtmekte bir sakınca yoktur. Nitekim bugün mevcut olan harabelerin de gerek Memlûk gerek Osmanlı izlerini taşımakla bu tarihî varlığa şahitlik ettiği söylenebilir.       

Anahtar Kelimeler: Behesni, Ermeniler, Memlûkler, Türkmenler, Keysum.

Abstract

Bahasna is an ancient city that its ruins existing in current days. Although it was not knew the foundation date of city certainly in physically, there are a few consideration on its existing insomuch as ancient periods. But Bahasna which was a border city between İslamic world and Byzantine Empire, has not a strong role historically and correspondingly, it wasn’t founded place itself in contemporary sources. It must be noted this fact. Besides, Bahasna was displaced and relocated in another place that was close by ancient city and more safe from it at the end of 1950’s, because of various reasons about city safety. Tehere were lived various communities and exerted dominance a lot of political structures in Bahasna throughout history. The city that there was limited information about its pre-Islamic periods, was directed by Turks generally in Islamic era. There was no drawback to stay that the Bahasna’s political character peculiar to medieval age become integrated with Turkish presence. It’s current ruins consist of Ottoman and Mamluk’s traces testify this presence.

Keywords: Bahasna, Armenians, Mamluks, Torcomans, Kokoussos. 

Keywords

Behesni, Ermeniler, Memlûkler, Türkmenler, Keysum.

References

• Aka, İsmail (1991). Timur ve Devleti, Ankara: TTK Basımevi.
• Akyüzlüer, Gülertan (2007). Eski Besni Yerleşim Bölgesi ve Kültür Varlıklarının Restitüsyonu Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış doktora tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bar Hebraeus, Gregory Abû’l-Farac (1999). Abû’l-Farac Tarihi, I-II, Süryaniceden İngilizceye çeviren: Ernest A. Wallis Budge, Türkçeye çeviren: Ömer Rıza Doğrul, Ankara: TTK Basımevi.
• Bayhan, Ahmet Ali, Salman, Fikri (2010). Adıyaman Yüzey Araştırması (2000-2004), Adıyaman: Adıyaman İl Özel İdare.
• Cahen, Claude (2008). Osmanlılardan Önce Anadolu, çev. Erol Üyepazarcı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cahen, Claude (1986). “Besni,” The Encyclopedia of Islam, I, Leiden, s. 1250-1251.
• Çetin, Altan (2009). Memlûk Devleti’nin Kuzey Sınırı, Ankara: TTK Basımevi.
• Çetin, Halil (2012). Timur’un Anadolu Seferi ve Ankara Savaşı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Dalyan, Murat Gökhan (tarihsiz). Başlangıcından 1570 Yılına Kadar Adıyaman Tarihi, Ankara: Yeni Reform Matbaacılık.
• Darkot, Besim (1979). “Besni,” İA, II, İstanbul: MEB Yayınları, s. 570.
• Ebû Şâme (2002). Kitâbu’r-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn, II, nşr. İbrahim Şemseddîn, Beyrut.
• Ebû’l-Fidâ, İmâdeddîn İsmail b. Muhammed b. Ömer (1840). Takvîmu’l-Buldân, nşr. M. Reinaud, Beyrut.
• Ebû’l-Fidâ, İmâdeddîn İsmail b. Muhammed b. Ömer (1997). Târihu Ebî’l-Fidâ el-Müsennâ el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, II, thk. Mahmud Deyyûb, Beyrut.
• el-Aynî, Bedreddîn Mahmud (2010). İkdu’l-Cumân Fî Târîhi Ehli’z-Zemân, I, nşr. Mahmud Razak Mahmud, Kahire.
• ed-Devadarî, Ebu Bekr b. Abdullah b. Aybek (1971). Kenzu’d-Dürer ve Câmiu’l-Ğurer, VIII, nrş. Ulrich Haarmann, Kahire.
• el-Makrîzî, Takiyyeddîn Ebî’l-Abbâs Ahmed b. Ali b. Abdi’l-Kâdir el-Ubeydî (1997). es-Sülûk Lima’rifeti Düvelü’l-Mülûk, VI, VII, thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Beyrut.
• Ersan, Mehmet (2007). Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara: TTK Yayınları.
• Evliyâ Çelebi (1314). Seyahatnâme, III, Dersaadet.
• Grousset, René (2006). Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. Sosi Dolanoğlu, İstanbul: Aras Yayıncılık.
• İbn İyas el-Hanefî, Muhammed b. Ahmed (1936). Bedâi’u’z-Zuhûr fî Vekâi’i’d-Duhûr, III, nşr. Paul Galle ve Muhammed Mustafa, İstanbul.
• İbn Kesîr (2004). el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Hasan Abdülmennân, Beyrut: Beytü’l-Efkâru’d-Düveliyye.
• İbn Şeddâd (1991). el-A’lâku’l-Hatîra fî Zikri Umerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîra, I/II, nrş. Yahya Zekeriyya Abbâre, Dımaşk.
• İbn Tağrîberdî (1992). en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve’l-Kâhire, VII, thk. Muhammed Hüseyn Şemseddîn, Beyrut.
• İbnü’l-Adîm (tarihsiz). Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb, I, thk. Süheyl Zekkâr, Beyrut.
• İbnü’l-Adîm (1996). Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb, thk. Halîl el-Mansûr, Beyrut.
• İbnü’l-Esîr (tarihsiz). el-Kâmil fî’t-Târîh Tercümesi, XI, çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul: Bahar Yayınları.
• İbnü’l-Esîr el-Cezerî (1963). et-Târîhu’l-Bâhir fî’d-Devleti’l-Atâbekiyye, nşr. A. A. Tuleymat, Bağdat.
• İbnü’l-Verdî, Zeynuddîn Ömer b. Muzaffer eş-Şehîr (1996). Târîhu İbnü’l-Verdî, II, Beyrut.
• Merçil, Erdoğan (1991). Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, Ankara: TTK Basımevi.
• Michael the Great, Patriarch of the Syrians (2013). Chronicle, trans. Rober Bedrosian, New Jersey: Long Branch.
• King Hetum II (2005). Chronicle, trans. Robert Bedrosian, New Jersey: Long Branch.
• Le Strange, G. (1930). The Lands of the Eastern Caliphate, Mesopotamia, Persia and Central Asia from the Moslem Conquest to the Time of Timur, London: Cambridge University Press.
• Runciman, Seteven (1992). Haçlı Seferleri Tarihi, II, III, çev. Fikret Işıltan, Ankara: TTK Basımevi.
• Sevim, Ali (2000). Anadolu’nun Fethi, Selçuklular Dönemi, Ankara: TTK Basımevi.
• Smbat Sparapet (2005). Chronicle, İngilizce çev. Robert Bedrosian, New Jersey: Long Branch.
• Sucu, Mustafa (2006). Tarih, Kültür ve Medeniyet Diyarı Besni, Ankara.
• Sucu, Mustafa (tarihsiz). Adıyaman İl ve İlçeleri, Gaziantep.
• Taşdemir, Mehmet (1992). “Besni,” DİA, V, Ankara: MEB Yayınları, s. 540-543.
• Turan, Osman (2004a). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Turan, Osman (2004b). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Urfalı Mateos (2000). Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Andreasyan, Notlar: Eduard Dulaurer / Halil Yınanç, Ankara: TTK Basımevi.
• Vahram (1831). Chronicle of the Armenian Kingdom in Cilicia During the time of the Crusades, trans. Charles Fried Neumann, London.
• Vryonis, Speros, Jr. (1971). The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteen Century, USA: University of California Press.
• Yâkût el-Hamevî (1977). Mu‘cemu’l-Buldân, I, Beyrut.
• Yinanç, Mükrimin Halil (2013). Türkiye Tarihi, Selçuklular Devri, I. Cilt, yay. haz. Refet Yinanç, Ankara: TTK Basımevi.
• Yinanç, Mükrimin Halil (1979). “Besni,” İA, II, İstanbul: MEB Yayınları, s. 570-572.
• Yinanç, Refet (1989). Dulkadir Beyliği, Ankara: TTK Basımevi.