Geç Dönem Osmanlı Resim Sanatında Kadın İmgesinin Temsili

Year 2015, Volume: 2 Issue: 2 - Female Narratives, 59 - 79, 15.12.2015

Özgür Ceren Erişti

Abstract

19. yüzyılda Osmanlı’da kadının toplum içindeki yeri, Tanzimat Dönemi ile başlayan modernleşme çabalarıyla birlikte tartışılmaya başlanmıştır. Batılılaşma döneminde, Osmanlı’nın erkek egemen aydın sınıfı tarafından modernleşme hareketi içinde kadına önemli görevler biçilmiştir. Ancak devletin ve dönemin aydınlarının kadın meselesine yaklaşımı ıslahatçı olduğu kadar muhafazakâr da olan, ikili ve çelişkili bir tutum niteliği taşımaktadır. Bu zihniyetle kadınların haklarından çok görevleri üzerinde durulmuş ve toplumsal hayata katılımları sınırlandırılmıştır. 19. yüzyılda Batı etkisinde gelişen Osmanlı resim sanatında, sanatçılar kadın figürlerine resimlerinde yer vermişler ve dönemin kadına bakış açısını önemli ölçüde yansıtmışlardır. Meşrutiyet’le birlikte özellikle üst sınıfa mensup kentli kadınların hayatında belirginleşmeye başlayan değişimler, bu kadınların yeni yaşam tarzı, Avrupai giyim kuşam tercihleri ve kamusal alanla ilişkileri, Osmanlı sanatçılarının resimlerinden izlenebilmektedir. Dönemin sanat merkezi olarak tanımlanan Paris kentinin kültür sanat ortamıyla doğrudan ya da dolaylı olarak iletişim ve etkileşim halinde olan bu sanatçılar, resimlerindeki kadın imgelerini, Fransız İzlenimcileri’nin konu repertuarlarında bulunan kadınlık mekânlarına yerleştirmişlerdir.

Keywords

geç Osmanlı, batılılaşma, resim sanatı, kadın imgesi, kadınlık mekânları

Representation of Women in Late Ottoman Paintings

Abstract

The discussions about the role and place of women within the society were initiated with the modernization efforts after the Tanzimat reform in the 19th century. During the Westernization period, male-dominated intellectual class started to attach more importance to the visibility and existence of women within the society. However, dualities and contradictions observed in the attitudes towards the gender issues of this intellectual class, which is not only reformist but also conservative at the same time. For this fundamental mentality problem, women’s rights were disregarded and instead their duties and responsibilities come to the fore within this era.Within the Ottoman painting style of the 19th century, which has been influenced by the West, artists used woman figure frequently in their works, reflecting the perspective of their time towards women. Starting with the Constitutional Monarchy, the subtle changes in the way the women dressed in European style, their new lifestyle and their relations with the public sphere can be observed from the works of Ottoman artists. Since they were in contact with Paris, which was known to be the world’s art center, they placed the woman figure in their paintings into the spaces of femininity, that were in the repertory of subject matter of French Impressionists.

Keywords

late Ottoman, westernization, pictorial art, femaile image, spaces of femininity

References

• Antmen, A. (2013). Modern ve Mahrem: Osmanlı Resminde Çıplak Beden. Ahu Antmen (Der.), Kimlikli Bedenler: Sanat, Kimlik, Cinsiyet içinde (s. 17-32). İstanbul: Sel.
• Antmen, A. (2013). Hanımlara Mahsus Beylere Vazife: Sanat Tarihi ve Cinsiyetli Beden. Ahu Antmen (Der.), Kimlikli Bedenler: Sanat, Kimlik, Cinsiyet içinde (s. 33-54). İstanbul: Sel.
• Avcı, Y. (2009). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Döneminde “Otoriter Modernleşme” ve Kadının Özgürleşmesi Meselesi. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 21, 1-18.
• Baransel Z. (2012). Olympia'yla Bakışmak. E-skop Sanat Tarihi Eleştiri. Skop Bülten, 27 Aralık. Erişim: 02.09.2015 http://www.e-skop.com/skopbulten/erotizm-olympiayla-bakismak/1029
• Berger, J. (1995). Görme Biçimleri. İstanbul: Metis.
• Cezar, M. (1990). Osman Hamdi Çok Yönlü Bir Kültür ve Sanat Adamıydı. Hürriyet Gösteri, 119, 7.
• Cezar, M. (1995). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Güzel, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Toplumsal Değişim ve Kadın. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 3, 858-874. İstanbul: İletişim.
• İnankur, Z. (1999). The Changing Image of Women in 19th Century Ottoman Painting. Proceedings of 11th International Congress of Turkish Art, Utrecht, The Nederlands, August 23-28, 1-21.
• Kartal, C. B. (2008). II. Meşrutiyet’in Cumhuriyet’e Mirası: “Makbul Kadınlar”. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 38, 215-238.
• Ortaylı, İ. (2013). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş.
• Özcan, P. (2014). Osman Hamdi'nin Kadını Yücelttiği Mihrab Nerede ? (Röportaj). Erişim: 13 Ekim 2015, http://www.hthayat.com/yasam/roportajlar/haber/1021379-osman-hamdinin-kadini-yucelttigi-mihrab-nerede
• Pamukçiyan, K. (2003). Zamanlar, Mekanlar, İnsanlar. İstanbul: Aras.
• Papila, A. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma Döneminde Resim Sanatının Ortaya çıkışı ve Osmanlı Kimliğinin Resimsel Anlatımı. Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat ve Tasarım Dergisi, Bahar, 117-134.
• Pollock, G. (2012). Modernlik ve Kadınlığın Mekanları. Ahu Antmen (Ed.) Sanat Cinsiyet Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri içinde (s.187-251). İstanbul: İletişim.
• Sinanlar, S., Akın, G. (2008). Pera’da Resim Üretim Ortamı 1844-1916. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İTÜ Dergisi /B, Sosyal Bilimler, C.5, S.1, 43-54.
• Tansuğ, S. (2008). Çağdaş Türk Sanatı. İstanbul: Remzi.
• Üstel, F. (2014). “Makbul Vatandaş”ın Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim.
• Yaman, Z.Y. (2006). Kadınlar, Resimler, Öyküler, Modernleşme Sürecindeki Türk Resminde Kadın İmgesinin Dönüşümü. İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı.
• Resim Listesi
• Resim 1. Diranyan, S. (…). Nü (Resim). İstanbul: Milli Saraylar Tablo Koleksiyonu.
• Resim 2. Osman Hamdi Bey. (1887). Gezintide Kadınlar (Resim). İstanbul: Yapı Kredi Bankası Koleksiyonu.
• Resim 3. Kadri, M. (1907-8). Sahilde Aşk (Resim). İstanbul: MSGSÜ Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 4. Osman Hamdi Bey. (…). Mezar Ziyareti (Resim). İstanbul: Asım Kibar Koleksiyonu.
• Resim 5. Çallı, İ. (…) Adada Sohbet (Resim). İstanbul: Lüset ve Mustafa Taviloğlu Koleksiyonu.
• Resim 6. İzzet Ziya Bey (1917). Deniz Kıyısında (Resim) İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 7. Gonzales, E. (1880). Reading in the Forest (Resim). Paris: Musee du Petit Palais Koleksiyonu.
• Resim 8. Osmanoğlu, A. (1915). Harem’de Beethoven (Resim). İstanbul: MSGSÜ Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 9. Osmanoğlu, A. (1917). Harem’de Goethe (Resim). Ankara: Devlet Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 10. Adil, Ö. (…) Kızlar Atölyesi (Resim). İstanbul: MSGSÜ Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 11. Halil Paşa. (…) Resim Yapan Kız (Resim). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 12. Manet, E. (1870). Eva Gonzales’in Portresi (Resim). Londra: The National Gallery Koleksiyonu.
• Resim 13. Morisot, B. (1869-70). Sanatçının Annesinin ve Kız Kardeşinin Portresi (Resim). Washington DC: The National Art Gallery, Chester Dale Koleksiyonu.
• Resim 14. Halil Paşa. (1898). Şakayıklar ve Kadın (Resim). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 15. Osman Hamdi Bey (1901) Mihrab (Resim).
• Resim 16. Müşfik, M. (…). Portre (Resim). İstanbul: İstanbul Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 17. Çallı, İ. (1912). Hamakta Uzanmış Kadın (Resim). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu.
• Resim 18. İsmail, N. (1917). Sedirde Uzanan Kadın (Resim). İstanbul: MSGSÜ Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu.