Neoliberalizm: Bir Kavramın Türkçe Anatomisi

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 59 - 75, 30.06.2025

Soner Göktaş

https://doi.org/10.57082/mpsr.1678343

Abstract

Neoliberalizm, sosyal bilimlerde disiplinler arası bir kavram olarak geniş bir kullanım alanına sahiptir ve farklı teorik çerçeveler içinde ele alınmaktadır. Bu kapsamlı yaygınlığına rağmen, özellikle Türkçe literatürde neoliberalizmin tanımlanma biçimlerine ve kullanım bağlamlarına yönelik sistematik bir incelemenin sınırlı olduğu dikkat çekmektedir. Bu çalışma, neoliberalizm kavramının Türkçe akademik literatürde nasıl kavramsallaştırıldığını, hangi bağlamlarda kullanıldığını ve bu bağlamların eleştirel ya da yanlı yaklaşımlar içerip içermediğini incelemeyi amaçlamaktadır.
Araştırmanın temel amacı, neoliberalizmin Türkçe literatürde tanımlı/tanımsız biçimlerde, eleştirel/destekleyici bir perspektifle nasıl ele alındığını ortaya koymak ve olguları açıklamada hangi yönlerinin öne çıkarıldığını belirlemektir. Bu doğrultuda, nitel analiz yöntemi kullanılarak Türkçe literatürde en çok atıf almış neoliberalizm konulu makaleler incelenmiştir. Makalelerdeki tanımlar, kavramsal yaklaşımlar ve metodolojik eğilimler sistematik bir şekilde analiz edilerek, literatürde neoliberalizmin teorik ve kavramsal haritası çıkarılmıştır.
Elde edilen bulgular, Türkçe literatürdeki neoliberalizm çalışmalarının teorik çeşitliliğini ve eleştirel yaklaşımlarını ortaya koymaktadır. Özellikle kavramın, ekonomi-politik bir analiz çerçevesinde sıklıkla ele alındığı, ancak kültürel ve ideolojik yönlerinin de giderek daha fazla vurgulandığı görülmüştür. Bunun yanı sıra, bazı çalışmaların neoliberalizmi tarihsel bir perspektifle ele aldığı, bazılarının ise güncel toplumsal sorunları açıklamada bu kavramı araçsallaştırdığı tespit edilmiştir.
Bu çalışma, Türkçe literatürdeki neoliberalizm tartışmalarına dair yeni bir perspektif sunarak, disiplinler arası yaklaşımların ve teorik çeşitliliklerin haritalandırılmasına katkı sağlamaktadır. Böylece, literatürdeki eksikliklerin giderilmesine ve gelecekte yapılacak çalışmalara metodolojik bir temel sunulmasına olanak tanımaktadır.

Keywords

Neoliberalizm , Türkçe literatür , Kavramsallaştırma , Eleştirel analiz , Nitel yöntem

Neoliberalism: A Conceptual Anatomy in Turkish Literature

Abstract

Neoliberalism is widely used as an interdisciplinary concept in the social sciences and is addressed through various theoretical frameworks. Despite its broad presence, there is a noticeable lack of systematic studies on how neoliberalism is defined and contextualized, especially in Turkish academic literature. This study aims to examine how the concept is conceptualized in Turkish literature, in which contexts it appears, and whether these uses reflect critical or supportive perspectives.
The main objective is to determine whether neoliberalism is addressed in defined or undefined forms, with critical or affirmative approaches, and which aspects are highlighted in explaining phenomena. For this purpose, a qualitative analysis was conducted on the most-cited articles on neoliberalism in Turkish literature. These articles were systematically analyzed in terms of definitions, conceptual frameworks, and methodological tendencies to construct a theoretical and conceptual map of neoliberalism.
The findings reveal the theoretical diversity and critical tendencies within Turkish scholarship on neoliberalism. While the concept is often examined within an economic-political framework, there is an increasing emphasis on its cultural and ideological dimensions. This study contributes to the literature by offering a new perspective on neoliberalism debates, mapping interdisciplinary approaches, and providing a methodological basis for future research.

Keywords

Neoliberalism , Turkish literature , Conceptualization , Critical analysis , Qualitative method

References

• Acar, E. (2017). Neoliberalizm ve Sosyal Refah Devleti Ekseninde Üçüncü Yol Yaklaşımı. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 248-263.
• Adaklı, G. (2010). Neoliberalizm ve medya: Dünya'da ve Türkiye'de medya endüstrisinin dönüşümü. Mülkiye Dergisi, 34(269), 67-84.
• Aktan, C. C. (1995). Klasik Liberalizm, Neo-liberalizm ve Libertarianizm. Amme İdaresi Dergisi, 28(1), 3-32.
• Ataay, F. (2002). Türkiye’de Neo-liberalizm ve parlâmenter siyasetin krizi. Praksis Dört Aylık Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 199-215.
• Bayraktar, F. (2015). ‘Yönetişim’ Paradigması ve Neoliberalizm: Çelişki ve Kopuş mu Uyum ve Süreklilik mi? Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(2), 71-94.
• Berksoy, B. (2007). Neo-liberalizmin ve Toplumsalın Yeniden Kurgulanması: Batıda ve Türkiye’de Polis Teşkilatları ve Geçirdikleri Yapısal Dönüşüm. Toplum ve Bilim(109), 35-65.
• Boas, T. C., & Gans-Morse, J. (2009). Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan. Studies in Comparative International Development, 44(2), 137-161. doi:10.1007/s12116-009-9040-5
• Çımrın, F. K. (2009). Küreselleşme, Neo-liberalizm ve Refah Devleti İlişkisi Üzerine. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(23), 195-204.
• Çitçi, O. (2008). Yeni Siyaset: Neoliberalizm ve Postmodernizmin Siyasal Projesi. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 2-32.
• Demir, G. (2011). Post neoliberalizm? Kriz ve Sonrası Üzerine. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi(1), 1-20.
• Gallie, W. B. (1956). Essentially Contested Concepts. Proceedings of the Aristotelian Society(56), 167-198.
• Gambetti, Z. (2007). Linç girişimleri, neoliberalizm ve güvenlik devleti. Toplum ve Bilim, 109, 7-34.
• Gambetti, Z. (2009). İktidarın dönüşen çehresi: Neoliberalizm, şiddet ve kurumsal siyasetin tasfiyesi. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 40, 145-166.
• Karahanoğulları, Y., & Türk, D. (2018). Otoriter devletçilik, neoliberalizm, Türkiye. Mülkiye Dergisi, 42(3), 403-448.
• Kılınç, A. (2012). Neoliberalizm Bağlamında Sürdürülebilir Kalkınmanın Merkez ve Çevre Ülkeler Açısından Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 147-161.
• Kurmuş, O. (2010). Türkiye'de Neoliberalizm. Mülkiye Dergisi, 34(268), 9-41.
• Özkazanç, A. (2009). Toplumsal Vatandaşlik ve Neo-liberalizm Sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,, 64(1), 247-274.
• Özuğurlu, A. (2012). Neoliberalizm ve Feminist Politikada "Sınıfsal Tutum" Arayışları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(4), 125-146.
• Rodgers, D. (2019). “Neoliberalizm”in Kullanımları ve Yanlış Kullanımları. Birikim(367), 97-104.
• Serdar, İ. (2015). Neorealizm, Neoliberalizm, Konstraktivizm ve İngiliz Okulu Modellerinde Uluslararası Sistemsel Değişikliklere Bakış. The Journal of Europe-Middle East Social Science Studies, 1(1), 14-38.
• Sezgül, İ. (2009). Küreselleşme, Neo-Liberalizm ve Etik. TÜBAV Bilim Dergisi, 2(4), 504-509.
• Şentürk, İ. (2010). Pierre Bourdieu’nun Neoliberalizm Eleştirisi Bağlaminda Eğitim Yönetimini Yeniden Düşünmek. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 73-98.
• Turancı, E., & Bulut, S. (2016). Neo-liberalizm ve sağlık hizmetlerinin dönüşümü: Özel sağlık sektörünün iletişim politikaları üzerine bir analiz. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2016(43), 40-63.
• Yazıcı, B. (2013). Güncel Sosyal Bilim Analizinin Sihirli Anahtarı: “Neoliberalizm”? Toplum ve Bilim(128), 7-31.