Cumhuriyet Döneminden Günümüze Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Yaygınlaşması Çalışmaları

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 152 - 168, 31.07.2025

Seda Ceyran , Habib Özkan

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet döneminden günümüze Türkiye’de okul öncesi eğitimin yaygınlaşma sürecini; kalkınma planları, Millî Eğitim Şûraları, MEB istatistik raporları ve ilgili eğitim raporları doğrultusunda incelemek, ayrıca süreci destekleyici nitelikteki tez çalışmalarından da yararlanarak tarihsel gelişimi ortaya koymaktır. Belgelerde yalnızca okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, hedefler, uygulama modelleri, okullaşma oranları gibi konulara doğrudan değinen bölümler dikkate alınmıştır. Bu çalışma, Cumhuriyet döneminden günümüze Türkiye'de okul öncesi eğitimin gelişimini ve yaygınlaştırılmasını inceleyerek, eğitim politikalarının şekillendirilmesine katkı sağlaması açısından önemlidir. Araştırmada yazılı belgelerin içeriğini inceleyen ve sistematik olarak değerlendiren bir nitel araştırma yöntemi olan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda geçmişten günümüze, okullaşma oranlarında belirgin bir artış yaşanmış olmasına ve zaman zaman zorunluluğu gündeme gelmesine rağmen hâlâ hedeflenen %100 yönündeki seviyeye ulaşılamamıştır. Ancak Milli eğitim istatistiklerine göre, örgün eğitim kapsamında okul öncesi yaş gruplarındaki okullaşma oranları genel olarak sürekli artış göstermiş, özellikle 2010’lu yıllardan itibaren önemli ölçüde artmıştır. Bu bağlamda, okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması için alınan kararlar ve yapılan çalışmalar göz önünde bulundurularak; Milli Eğitim Bakanlığı, yerel yönetimler, üniversiteler ve STK'lar arasındaki işbirliği güçlendirilerek okul öncesi eğitim faaliyetlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Şuralar, kalkınma planları ve okul öncesi eğitime yönelik diğer çalışmalarda alınan kararlar dikkate alınmalı ve hayata geçirilmelidir. Ayrıca, farklı kurumlara bağlı ya da atıl durumdaki alanlar anasınıfına dönüştürülmelidir.

Keywords

Okul öncesi eğitim, Türk eğitim tarihi, Yaygınlaştırma

Studies on the Expansion of Pre-School Education in Turkey from the Republican Period to the Present

Abstract

The aim of this study is to examine the process of how preschool education in Turkey has expanded from the Republican period to the present, in line with the central research question: "How has the expansion process of preschool education in Turkey evolved from the Republican era to today?" By analyzing development plans, National Education Council reports, and related policy documents, the study evaluates key milestones in the historical development of preschool education and assesses progress toward stated goals. This research is significant as it contributes to shaping education policies by examining the evolution and expansion of preschool education in Turkey. The study employs document analysis, a qualitative research method that systematically reviews written records. Selected documents were examined to assess how objectives and practices changed over different periods. The findings indicate that while enrollment rates have significantly increased over time—with notable progress since the 2010s—the target of 100% enrollment has not yet been achieved. National education statistics reveal a consistent upward trend in preschool enrollment across age groups. To further expand preschool education, collaboration among the Ministry of National Education, local governments, universities, and NGOs should be strengthened. Decisions from development plans, National Education Councils, and other policy reports must be implemented effectively. Additionally, underutilized or vacant spaces should be repurposed into preschool classrooms.

Keywords

Preschool educatıon, History of Turkısh education, Dissemination

References

• Açev, (2010). 2010-2011 faaliyet raporu. https://www.acev.org/wp-content/uploads/2017/11/2010_2011_faaliyet_raporu.pdf
• Altay, S., İra, N., Ünal Bozcan, E. & Yenal, H. (2011). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze milli eğitim şuralarında okul öncesi eğitimi ve durumu. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 660-672.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, (2013). Gebe veya emziren kadınların çalıştırılma şartlarıyla emzirme odaları ve çocuk bakım yurtlarına dair yönetmelik. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/08/20130816-8.htm
• Çelik, M. & Gündoğdu, K. (2007). Türkiye’de okul öncesi eğitimin tarihsel gelişimi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 172-190.
• Deretarla Gül, E. (2008). Meşrutiyet’ten günümüze okul öncesi eğitim. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 269-278.
• Gencer, T. (2021). Tanzimat’tan günümüze Türkiye’de okul öncesi eğitim. In M. Kaya (Ed.), Tanzimattan günümüze ana hatlarıyla Türk eğitim sistemi (ss. 19–62). Akademisyen Kitabevi.
• Ilgar, M. Z., & Ilgar, S. C. (2013). Türkiye’de erken çocukluk eğitimine genel bir bakış. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 219-228.
• Kandır, A. & Yazıcı, E. (2018). Okul öncesi eğitim: Kurumsallaşma, program ve öğretmen yetiştirme süreci. Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22, 99-117.
• Millet Meclisi Kararı, (1972). Kalkınma planı üçüncü beş yıl (1973-1977). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14374.pdf (21.04.2025)
• Millet Meclisi Kararı, (1979). Kalkınma planı dördüncü beş yıl (1979-1983). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf (21.04.2025)
• Millet Meclisi Kararı, (1985). Kalkınma planı beşinci beş yıl (1985-1989). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf (21.04.2025)
• Millet Meclisi Kararı, (1989). Kalkınma planı altıncı beş yıl (1990-1994). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf
• Millet Meclisi Kararı, (1995). Yedinci beş yıllık kalkınma planı öncesinde makroekonomik gelişmeler 1990-1994. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yedinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-Oncesinde-Makroekonomik-Gelismeler-1990-1994.pdf
• Millet Meclisi Kararı, (2000). Uzun vadeli gelişmenin (2001-2023) ve VIII. beş yıllık kalkınma planının (2001-2005) temel amaçları ve stratejisi. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/24066_1.pdf. (10.01.2025)
• Millet Meclisi Kararı, (2006). Dokuzuncu kalkınma planı (2007-2013). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060701M1-2.pdf (21.04.2025)
• Millet Meclisi Kararı, (2013). Onuncu kalkınma planı (2014-2018). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130706M1-1.htm
• Millet Meclisi Kararı, (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Millet Meclisi Kararı, (2023). On ikinci kalkınma planı (2024-2028). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/11/20231101M1-1.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1949). IV. Milli eğitim şurası okul öncesi eğitim komisyon raporu. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29164715_4_sura.pdf (10.01.2025)
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1961). 222 sayılı ilköğretim ve eğitim kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=222&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4 (10.01.2025)
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1973). 1739 sayılı milli eğitim temel kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf (13.01.2025)
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1974). IX. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165045_9_sura.pdf (10.01.2025)
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1981). X. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165120_10_sura.pdf (10.01.2025)
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1988). XII. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165252_12_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1993). XIV. Milli eğitim şurası kararları https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165401_14_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1996). XV. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29165430_15_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2006). XVII. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/suralar/dokumanlar/17_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2010). XVIII. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/29170222_18_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2014). XIX. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/10095332_19_sura.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2019). 2023 Eğitim Vizyonu. https://tegm.meb.gov.tr/www/2023-vizyonu/icerik/23
• Milli Eğitim Bakanlığı (2020). 2019 Yılı İdare Faaliyet Raporu. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_03/12144540_28191618_Milli_EYitim_BakanlYYY_2019_YYlY_Ydare_Faaliyet_Raporu_28.02.2020.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2021). XX. Milli eğitim şurası kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_12/08163100_20_sura.pdf
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227–256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis (IDS Practice Paper in Brief No. 13). Brighton: Institute of Development Studies.