YILDIZ HAMİDİYE SİLAHHÂNESİ’NİN RESTORASYON SÜRECİ VE YENİDEN İŞLEVLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Sayı: 25, 77 - 89, 21.12.2023

Erhan Çınar

Öz

“Silahhâne” kelimesi, Arapça “silah” ve Farsça “hâne” sözcüklerinden türetilmiştir. Osmanlı Devleti’nde silah, mühimmat ve teçhizatın en kısa sürede askere ulaşımını sağlayabilmek için stratejik mevkilere silah depolamak maksadı ile 19. yüzyıla kadar kale formunda askerî yapılar inşa edilmiştir. 19. yüzyıldan itibaren ise Avrupa devletleri model alınarak kendi içinde bir yönetim ve işleyişe sahip silahhâneler kurulmuştur. 1826 yılından sonra İstanbul’da ordunun silah ve diğer araç gereçlerini korumak, saklamak, gerektiğinde tekrar kullanmak ve askerlere dağıtmak üzere dört silahhâne inşa edildiği tespit edilmiştir. Bunlar; Maçka Silahhânesi, Orhaniye (Hamidiye) Silahhânesi, Yıldız Sarayı Silahhânesi ve günümüze ulaşamayan Tuğla Harmanı Silahhânesi’dir. Maçka Silahhânesi, Sultan Abdülaziz döneminde; diğer silahhâneler ise Sultan II. Abdülhamid döneminde yapılmıştır.
Yıldız Hamidiye Silahhânesi’nin güney cephesindeki giriş kapısı üzerinde bulunan kitâbeye göre yapı, Sultan II. Abdülhamid döneminde, H. 1306 / M. 1888-1889 senesinde, Neogotik üslupta inşa edilmiştir. 1930’lara kadar silahhâne olarak kullanılan bu bina, 1980’lerin başına kadar askerî hapishane olarak işlevlendirilmiştir. Bu tarihten sonra Askeriye Merkez Komutanlığına bağlı revir olarak hizmet gören bina, 2015 yılında Millî Emlak Genel Müdürlüğünden Millî Saraylar Başkanlığına tahsis edilmiştir. 2016 yılında rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanan yapı, 2021’de ihale edilerek kapsamlı bir restorasyona alınmış ve çalışmalar 2022 yılında tamamlanmıştır.
Bu makalede, yapının eski onarımları, yakın zamanda yürütülen restorasyon çalışması ve bugünkü işlevi incelenmektedir. Tarihî bir dönemi sembolize eden ve süreç içerisinde niteliksiz müdahaleler ile deformasyona uğrayan yapının restorasyon çalışmaları sonucu özgün mimari özelliklerinin korunarak yeni işlevi ile mekân ve çevre ilişkisinin kurulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İşlev, Mimari, Restorasyon, Silahhâne, Askerî, Kitâbe, Yıldız Hamidiye Silahhânesi, Millî Saraylar

Kaynakça

• Çiftçi, Aynur. 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Askeri Mimari ve İstanbul’da İnşa Edilen Askeri Yapılar. Doktora Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, 2004.
• İBB Şehir Rehberi, Uydu Görüntüleri
• İstanbul‐Rumeli Ciheti Haritaları. Haz. İrfan Dağdelen, İstanbul: İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, 2005.
• Millî Saraylar Arşivi
• Servet‐i Fünûn, 192 (3 Kasım 1310 / 15 Kasım 1894)