SULTAN II. MAHMUD İMZALI DEVASA HAT LEVHASININ RESTORASYON SÜRECİ

Year 2023, Issue: 25, 91 - 113, 21.12.2023

Derya Şarbalkanlı

Abstract

Sanat eserlerinin restorasyon ve konservasyonu, eserlerin dönem özellikleri korunarak ve bilimsel teknik ile estetik bakış açısı birleştirilerek tarihî ve kültürel varlıkların gelecek kuşaklara ulaştırılması için yapılan çalışmaları kapsamaktadır. Dönemleri içerisinde özel niteliği haiz eserler için kullanılan “ünik” kavramı, “tek, eşi benzeri olmayan” anlamına gelmektedir. Bu makalede ele alınan, Sultan II. Mahmud’a ait bu eseri ifade etmekte kullanılabilecek en yerinde tabir de bu olacaktır. Topkapı Sarayı Koleksiyonu’nda bulunan, Sultan II. Mahmud Han’ın imzasını (Mahmud bin Abdülhamid Han, Hicrî 1225) taşıyan, celîsülüs hatla “Allâhü veliyyü’t- tevfîk” yazılmış, 208 x 660 cm boyutlarındaki bu levha dönemi içerisinde değerlendirildiğinde, hem Padişah’ın kendi yazısı olması hem de boyutu ve kullanılan malzemeleriyle nadir görülebilecek eserlerdendir.
Topkapı Sarayı Müzesi’nin 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığından Millî Saraylar Başkanlığına geçmesiyle depolarda bulunan eserler acil restorasyon programına alınmıştır. Bu süreçte eserlerin bulundukları yerde ve ait oldukları koleksiyon içerisinde değerlendirilmeleri ve yerinde restorasyon uygulaması, eserlerin hassasiyetini gözetmede büyük önem arz etmiştir. Eserlerin restorasyonu yapılırken, sanatçı ve eser hakkında yapılan araştırmalar sürece her zaman katkı sağlamıştır. Makalede detaylarıyla anlatılan bu eser; fiziki özelliklerinin yanı sıra tarihî değeri, hikâyesi ve ünik yapısıyla dikkat çekmektedir.

Keywords

Restorasyon, Konservasyon, Obje, Tuval, Rulo, Hat Sanatı, Topkapı Sarayı, II. Mahmud, Hattat Mustafa Râkım Efendi, Tarihî Eser

References

• TSM Arşivi, Cam Filmler Kataloğu
• Ahunbay, Zeynep. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: YEM Yayınları, 1996.
• Ahunbay, Zeynep. Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri. İstanbul: YEM Yayınları, 2019.
• Alparslan, Ali. “Mimari Yapıların Yazı Sanatı Bakımından Önemi”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi. İstanbul: 4-5 (1976-1977).
• Alparslan, Ali. Ünlü Türk Hattatları. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1992.
• Alparslan, Ali. “İslâm Yazı Sanatı”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi. Cilt XIV, İstanbul: Çağ Yayınları, 1993, 491-492.
• Baltacıoğlu, İsmail Hakkı. Türklerde Yazı Sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1993.
• Berk, Süleyman. Hattat Mustafa Râkım Efendi. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2003.
• Brandi, Cesare. Restorasyon Kuramı. İstanbul: Janus Yayıncılık, 2021. Derman, M. Uğur. Doksandokuz İstanbul Mushafı. İstanbul: İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Aja, 2010.
• Derman, M. Uğur. “Hat San’atında Osmanlı Devri”, İslâm Kültür Mirasında Hat San’atı. İstanbul: IRCICA, 1992, 35.
• Derman, M. Uğur. “Hat”, Türk Ansiklopedisi. Cilt XIX, Ankara: MEB, 1971, 49-60.
• Emre, Gülder. Yağlı Boya Tabloların Bozulma Nedenleri ve Laboratuar Ortamında Çözüm Önerilerinin Araştırılması. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, 2010.
• İpek, Selin. “Feyhaman Duran’ın Topkapı Sarayı’ndaki Tablolarında Yeni Tespitler”, Millî Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi. İstanbul: Millî Saraylar Yayınları, 20 (2021).
• Mucebince Amel Oluna Hatt-ı Hümayunlar Sergi Kataloğu. Haz. İlyas Özdemir, vd., İstanbul: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Öz, Tahsin. Topkapı Sarayı Müzesi Onarımları 1939-1944. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 1948.
• Ünver, A. Süheyl. “Hattat Mustafa Rakım Efendi”, Tarih Dünyası. 7 (1950).
• Yılmaz, Coşkun. II. Mahmud, Yeniden Yapılanma Sürecinde İstanbul. İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yayınları, 2010.
• https://dergipark.org.tr/
• https://kudeb.ibb.istanbul/wp-content/uploads/2020/01/Restorasyon- ve-Konservasyon-Laboratuvarlari-Kitabi.pdf
• https://saltonline.org/media/files/amator-arsivcilik-temel-sorular- 150416-final.pdf
• https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mahmud
• https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adli-sultan-ii-mahmud
• https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel/2018/09/01/sultan-mahmudun- hatlari
• https://islamansiklopedisi.org.tr/rakim-efendi-mustafa
• isamveri.org
• kalemgüzeli.org
• ketebe.org