2010 Sonrası Popüler Komedi Filmlerinde Kadın Mekân Etkileşimi: “Eltilerin Savaşı” (2020) Filmi Üzerine Bir İnceleme

Year 2025, Issue: 1, 131 - 153

Dilan Engin , Nergiz Karadaş Toktaş

Abstract

Sinema, birey ve toplumun anlam dünyasının, üretim ilişkilerinin ve politik-kültürel reflekslerin yansıtıldığı, dönüştürüldüğü ve yeniden üretildiği bir sanat formu olarak kabul edilmektedir. Sinemasal anlatının temel bileşenlerinden biri olan mekân, yalnızca fiziksel bir yer olarak değil, toplumsal ilişkilerle şekillenen, bu ilişkiler doğrultusunda anlam kazanan ve toplumsal yapıyı dönüştürme potansiyeli taşıyan bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Toplumsal cinsiyet bağlamında ise mekân, kadın ve erkek arasındaki gerilimli ilişkinin sahnelendiği bir alan olarak dramatik kurguda merkezi bir işlev üstlenmektedir. Bu bağlamda çalışma, sinemanın toplumla kurduğu karşılıklı etkileşim çerçevesinde, toplumsal cinsiyet normlarının mekân aracılığıyla aktarılma biçimlerini temel araştırma problemi olarak ele almaktadır. Çalışmanın örneklemini oluşturan ve geniş izleyici kitlelerine ulaşması nedeniyle seçilen “Eltilerin Savaşı” (Onur Bilgetay, 2020) adlı film, amaçlı örneklem yoluyla belirlenmiş ve Umberto Eco’nun mimariye yönelik göstergebilimsel yaklaşımı çerçevesinde, sosyolojik film eleştirisi yöntemiyle analiz edilmiştir. Yürütülen çözümlemeler sonucunda, filmde karakter inşasının ve dramatik çatışmanın kurgulanmasında mekâna merkezi bir konum verildiği, toplumsal cinsiyete ilişkin kültürel kodların ise bu mekânlar aracılığıyla somutlaştırıldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Toplumsal Cinsiyet , Sinema , Türkiye Sineması , Kadın , Mekân

Ethical Statement

Bu makale insan veya hayvan deneklerle yapılan herhangi bir çalışma içermemektedir. Çalışmanın hazırlık süreci boyunca bilimsel ve etik ilkeler gözetilmiş, kullanılan kaynaklar eksiksiz biçimde kaynakçada belirtilmiştir.

Supporting Institution

Bu çalışma Van YYÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (BAP) tarafından SYL-2022-10015 No’lu proje olarak desteklenmiştir.

Project Number

SYL-2022-10015

Thanks

Yazarlar, bu çalışmanın değerlendirme sürecine katkı sunan editör ve hakemlere yapıcı görüş ve önerileri için teşekkür eder. Ayrıca bu çalışma, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi’nin (BAP) SYL-2022-10015 numaralı projesi kapsamında sağladığı destekle gerçekleştirilmiş olup, kuruma ve BAP birimine değerli katkılarından dolayı şükran sunulur.

Female–Space Interaction in Post-2010 Popular Comedy Films: An Analysis of the Film “Eltilerin Savaşı”

Abstract

Cinema is regarded as an art form in which the meaning systems of individuals and society, production relations, and political-cultural reflexes are reflected, transformed, and reproduced. One of the fundamental components of cinematic narrative, space is considered not merely as a physical location but as an element shaped by social relations, imbued with meaning through these relations, and possessing the potential to transform social structures. In the context of gender, space assumes a central function in dramatic construction as a site where the tense relationship between women and men is staged. Accordingly, this study addresses, as its primary research problem, the ways in which gender norms are conveyed through space within the framework of the reciprocal interaction between cinema and society. The film “Eltilerin Savaşı” (“Sisters in Law”, Onur Bilgetay, 2020), selected through purposive sampling due to its wide audience reach, was analyzed using Umberto Eco’s semiotic approach to architecture in conjunction with the sociological film criticism method. The findings reveal that space is accorded a central role in the construction of characters and dramatic conflict, and that cultural codes relating to gender are materialized through these spatial representations.

Keywords

Gender , Cinema , Turkish cinema , Woman , Space

Project Number

SYL-2022-10015

References

• Abisel, N. (1995). Popüler sinema ve türler. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Acar-Savran, G. (2004). Beden emek tarih; Diyalektik bir feminizm için. Kanat Yayınları.
• Açıkalın, S. & Erdoğan, L. (2004) Veblen’ci gösteriş amaçlı tüketim, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (7): 1-18.
• Adiloğlu, F. (2001). Türk sineması: Mekân üzerinden bir çözümleme [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alkan, A. (2012). Şehircilik çalışmalarını zayıf halkası: Cinsiyet. https://aytenalkan.wordpress.com/2014/06/04/sehircilik-calismalarinin-zayif-halkasi-cinsiyet/ Erişim Tarihi: 28.11.2023.
• Alkan, A. (2015). Toplumsal cinsiyet ve kent planlaması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(4), 1-28.
• Alkan, A. (2000). “Özel alan–kamusal alan” ayrımının feminist eleştirisi çerçevesinde kentsel mekân. Kültür ve İletişim, 3(1), 71-95.
• Alpman, P. S. (2019). Mekân, kimlik, sınıf: Farklar neden bir arada barınamazlar. İdealkent, 10(26), 373-401.
• Akbal Süalp, Z. T. (2004) Zaman mekân: Kuram ve sinema. Bağlam Yayıncılık.
• Akdemir Ersoy, Z. (2002). Konut ve ev araştırmalarının karşılıklı analizi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Anselmi, L. D., & Law, L. A. (1998). Gender identity development. In L. D. Anselmi & L. A. Law (Eds.), Questions of gender: Perspectives and paradoxes (pp. 247–261). McGraw-Hill.
• Arat, Y. (2020, Şubat 14). Toplumsal cinsiyet ve toplumsal cinsiyet eşitliği nedir, ne değildir? Sarkaç. https://sarkac.org/2020/02/toplumsal-cinsiyet-nedir-ne-degildir/ Erişim Tarihi: 10 Şubat 2023
• Aydoğan, D. (2020). Melodram’dan anti-melodram’a; popüler Türk sineması’nda iktidar, arzu ve kaygı söyleminin dönüşümü: Recep İvedik örneği. SineFilozofi, Özel sayı, 589–610.
• Bachelard, G. (1996). Mekânın poeti̇kası (A. Derman, Çev.). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
• Batmaz, V. (1991). Popüler kültür üzerine değişik kuramsal yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Dergisi, 1, 25–38.
• Berger, J. (1995). Görme biçimleri (Y. Salman, Çev.). Metis Yayınları.
• Bilgetay, O. (Yönetmen), & Özay, G. (Senarist). (2020). Eltilerin savaşı [Film]. NuLook Production.
• Bora, A. (2005). Kadınların sınıfı: Ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İletişim Yayınları.
• Butler, J. (2019). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları.
• Cantek, F., Ulutaş, Ç. Ü., & Çakmak, S. (2013). Kenarın kitabı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö. (1998). İdeolojik kamusalın sivil kamusala dönüşümü. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (5), 76-79. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Cemil Schick, I. (2016). Kentsel yaşam ve sürdürülebilirlik. E. Ersönmez Dinçer & A. Can (Ed.), Mekânın cinsiyeti vardır (ss. 95–106). Esenler Belediyesi Şehir Düşünce Merkezi, Şehir Yayınları.
• Chaffins, S., & Forbes, M. (1995). The glass ceiling: Are women where they should be? Education, 115(3), 380–388.
• Connell, R. W. (2017). Toplumsal cinsiyet ve iktidar (C. Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Donovan, J. (2015). Feminist teori (A. Bora, M. A. Gevrek & F. Sayılgan, Çev.). İletişim Yayınları.
• Dökmen, Z.Y (2009). Toplumsal cinsiyet-sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitapevi.
• Eagly, A., Wood, W., & Diekman, A. (2000). Social role theory of sex differences and similarities: A current appraisal. In T. Eckes & H. Trautner (Eds.), The developmental social psychology of gender (pp. 123–174). Lawrence Erlbaum.
• Eco, U. (1976). A theory of semiotics. Bloomington: Indiana University Press.
• Ekinci, A. (2014). 2000 sonrası popüler Türk filmlerinde kadınlığın inşası [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş. Alan Yayıncılık.
• Fiske, J. (1999). Popüler kültürü anlamak (S. İrvan, Çev.). Ark Bilim ve Sanat Yayınları.
• Gedik, E. (2019). Mekânın cinsiyeti: Mekân ve toplumsal cinsiyet. In D. A. Arslan (Ed.), Sosyal bilimler – Akademik araştırmalar kitap 3 (pp. 1–20). Paradigma Akademi.
• Güldü, Ö., & Kart, M. E. (2009). Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(3), 97–116.
• Gür, Ş., & Aşık, Ö. (2004). Diotima ya da kadınlar. Mimarist, 4(14), 47-53.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with patriarchy. Gender & Society, 2(3), 274–290.
• Kartarı, A. (2006). Farklılıklarla yaşamak. Ürün Yayınları.
• Kılınç, M. (2018). 2000 sonrası Türk sinemasında mekân kullanımı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz Alkan, S., & Allmer, A. (2000). Mekânın DNA’sı: Toplumsal cinsiyetin mekânsal kalıplarının sorgulanması. Kadın/Woman 2000, 14(1), 107-133.
• Köksal, C. (2015). Göstergebilimsel yaklaşımla sinemasal mekân analizi: Otellerde geçen filmler üzerinden mekânsal ve anlamsal çözümlemeler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Mackenzie, S. (2002). Kentte kadınlar. A. Alkan & B. Duru (Der. ve Çev.), 20. yüzyıl kenti (ss. 249–283). İmge Yayınevi.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Massey, D. (2016). Radikal demokrasiyi mekân üzerinden yeniden düşünmek. Cogito, (84), 36-44. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Nutku, Ö. (2001). Dram sanatı: Tiyatroya giriş. Kabalcı Yayınları.
• Oakley, A. (1972). Sex, gender and society. Routledge.
• Oluk Ersümer, A. (2013). Klasik anlatı sineması. Hayalperest Yayınevi.
• Önder, Ö. (2019). Ev kadınlarının yeni medya kullanım amaçları ve toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden üretilmesi üzerine bir araştırma Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, B. G. (2016). Türk sinemasında kadın yönetmenlerin ana akım dışı filmlerinde kadının mekânda temsili: Özne(s)neleştirilmiş kadınların feminist film kuramı çerçevesinde çözümlenmesi (2000–2012) [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özden, Z. (2020). Film eleştirisi: Film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi eleştirisi. İmge Yayınevi.
• Özer, Y. (2013). Sinemasal anlamın oluşumunda mekânın etkisi ve 2000 sonrası Türk sinemasında mekân kullanımı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özgüç, N. (1998). Kadınların coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak. Alan Yayıncılık.
• Ryan, M., & Kellner, D. (2010). Politik kamera (E. Özsayar, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Sancar, S. (2014). Modernleşmenin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar. İletişim Yayınları.
• Scott, J. W. (2010). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 12.
• Smelik, A. (2008). Feminist sinema ve film teorisi (D. Koç, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Stanley, L., & Wise, S. (1996). Feminist araştırma sürecinde metot, metodoloji ve epistemoloji. In S. Çakır & N. Akgökçe (Der.), Farklı feminizmler açısından kadın araştırmalarında yöntem. Sel Yayıncılık.
• Tan, M. (1979). Kadın: Ekonomik yaşamı ve eğitimi. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Tuncer, S. (2012). Beşerî coğrafyaya feminist itirazlar. Fe Dergi, 4(1), 79-90.
• Vitruvius. (2005). Mimarlık üzerine on kitap (S. Güven, Çev.). İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. baskı). Seçkin Yayıncılık.