Representations of Modernization and Neighborhood Culture in Turkish Films Set in the Historic Peninsula Between 1950 and 1975

Year 2025, Issue: 1, 231 - 250

Barış Saydam

Abstract

The historical peninsula has long been at the center of Istanbul, the capital of both the Byzantine and Ottoman Empires. This region provides us with significant insight into the lifestyles, traditions, and customs of the people who inhabited these lands from past to present. Furthermore, the changes in this region offer a micro-scale overview of the transformations taking place in the country. The impacts of modernization efforts, which began in the late Ottoman period and accelerated with the Republic, on traditional lifestyles and neighborhood culture are even more pronounced in this region. Therefore, the cinematic representations of the historical peninsula, through films produced between 1950 and 1975, a period when Turkish cinema produced a significant number of films, also convey the transformation Turkey has undergone. It is possible to interpret historical, political, economic, and social developments through the images reflected in these films. This article primarily examines the impact of the modernization process in Turkey on traditional life and neighborhood culture through films produced in the historical peninsula between 1950 and 1975.

Keywords

turkish cinema , Yesilcam Period , modernization , Neighborhood Culture , Historical Peninsula

1950-1975 Yılları Arasında Tarihi Yarımadanın Türk Filmlerinde Modernleşme ve Mahalle Kültürü Bağlamında Temsil Biçimleri

Abstract

Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olan İstanbul kentinin merkezinde uzun yıllar tarihi yarımada bulunur. Bu bölge, geçmişten günümüze kadar bu topraklarda yaşayan insanların yaşama biçimleri, gelenek ve görenekleri hakkında bize önemli bir bilgi sağlar. Bunun yanı sıra bu bölgedeki değişim, ülkede yaşanan değişimin mikro ölçekte bir özetini de sunar. Osmanlı’nın son döneminde başlayan ve Cumhuriyet’le hızlanan modernleşme hamlelerinin geleneksel yaşama biçimlerine ve mahalle kültürüne etkileri, bu bölgede daha çok hissedilir. Bu yüzden de, Türk sinemasının yoğunlukla film ürettiği 1950 ile 1975 yılları arasındaki çekilen filmler üzerinden tarihi yarımadanın sinemadaki temsil biçimleri, Türkiye’nin geçirdiği dönüşümünü de bizlere aktarır. Tarihi, siyasi, ekonomik ve toplumsal gelişmeleri çekilen filmlere yansıyan görüntüler üzerinden anlamlandırmak mümkündür. Bu yazı, tarihi yarımadada 1950-75 yılları arasında üretilen filmler üzerinden Türkiye’de yaşanan modernleşme sürecinin geleneksel yaşama ve mahalle kültürüne etkilerini sorgulamaktadır

Keywords

türk sineması , Yeşilçam dönemi , modernleşme , mahalle kültürü , tarihi yarımada

References

• Akad, Ö. L. (2016). Işıkla karanlık arasında. İletişim Yayınları.
• Amicis, D. E. (2009). İstanbul (1874) (B. Akyavaş, Çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Arslan, U. T. (2010). Vesikalı yarim: bizim muhit hepimizi bozar. Altyazı Sinema Dergisi (99), 52-55.
• Arslan, U. T. (2018). Yeşilçam’da nostalji ve melodram. Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları.
• Bayındır, S. U. (2007). Atatürk döneminde İstanbul’un imarı ve Henri Prost planının basındaki yankıları (1936- 1939). Erdem, 16 (48), 109-156.
• Çelik, Z. (2010). 19. yüzyılda osmanlı başkenti, değişen İstanbul (S. Deringil, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Doğan, M. (2019). Sanayi coğrafyası. Ö. S. Doğan ve M. Doğan (Ed.), Beşeri ve Ekonomik Coğrafya içinde (ss. 263-284). Pegem Akademi Yayını.
• Eyice, S. (2009). İstanbul’un şehircilik tarihine bilimsel bir bakış. İstanbul Kent ve Medeniyet içinde (ss. 21-62). Marmara Belediyeler Birliği Yayını.
• Işın, E. (2010). Osmanlı İstanbulu. A. Bekdik, Ü. Bayazoğlu, B. Yağız (Haz.), İstanbul Ansiklopedisi içinde (ss. 63-73). NTV Yayınları.
• Işın, E. (2014). İstanbul’da gündelik hayat. Yapı Kredi Yayınları.
• Kaya, A. (2014). İstanbul bitmeden. İnkilap Yayınevi.
• Kuban, D. (1996). İstanbul bir kent tarihi Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul (Z. Rona, Çev.). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Kuban, D. (2010). Cumhuriyet İstanbulu. A. Bekdik, Ü. Bayazoğlu, B. Yağız (Haz.), İstanbul Ansiklopedisi içinde (ss. 75-91). NTV Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Mills, A. (2014). Hafızanın sokakları: İstanbul’da peyzaj, hoşgörü ve ulusal kimlik (C. Soydemir, Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Onaran, A. Ş. (2013). Lütfi Ö. Akad. Agora Kitaplığı.
• Özön, N. (2013). Türk sineması tarihi (1896-1960). Doruk Yayınları.
• Refiğ, H. (2001). Düşlerden düşüncelere söyleşiler. Kabalcı Yayınları.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve kültür (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları.
• Sökmen, C. (2012). Eski İstanbul kahvehaneleri. Ötüken Yayınları.
• Tekeli, İ. (2009). İstanbul ve Ankara için kent içi ulaşım tarihi yazıları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.