Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Süneye (Eurygaster integriceps Put.) Mukavemet Bakımından Değerlendirilmesi

Year 2020, Volume: 8 Issue: 1, 715 - 723, 01.06.2020

Hasan Kılıç , Hüsnü Aktaş , Enver Kendal , Yunus Bayram

Abstract

Kapalı kafes ortamında farklı özelliklere sahip 6 ekmeklik (Triticum aestivum L) buğday genotipinde süne zararının etkisi ile bazı morfolojik ve kalite özelliklerinin değişim sınırlarının incelendiği çalışma Tesadüf Blokları Deneme Deseni’ne göre 3 tekerrürlü olarak 2004-2005 ve 2005-2006 yıllarında Diyarbakır’da yürütülmüştür. Süne zararı bakımından genotiplerin farklı oranlarda etkilendiği bu çalışmada tane verimi (TV) ile birlikte, morfolojik özelliklerden bitki boyu (BB), m2’de başak sayısı (BS), klorofil içeriği (KLRF), bin tane ağırlığı (BTA), hektolitre ağırlığı (HL), başakta tane sayısı (BTS), büyüme şekli (BYS), sap yoğunluğu (SEK), mumsuluk (MUM), başak yoğunluğu (BY), kılçıklılık (KLC), süt olum süresi (SUT), başaklanma süresi (BYS), sapa kalkma süresi (SKS), dane rengi (DR), m2’de süne adedi (SA), danede emgi oranı (DAO) ve diğer kalite özellikleri incelenmiştir. Her iki yıl birlikte değerlendirildiğinde Golia ve Pehlivan çeşitlerinin SA ve DAO bakımından daha düşük değerlere sahip olmakla süneye daha tolerant oldukları, genotip özellik ilişkilerini belirlemeye esas biplot analizinde ise dik büyüyen, geçci, kırmızı ve sert tane yapısı ile sık başak yapısına sahip genotiplerin süne zararından daha az etkilendikleri tespit edilmiştir.

Keywords

Ekmeklik buğday, Dayanıklılık, Eurygaster integriceps, Emgi oranı, Eurygaster integriceps, Süne

Supporting Institution

DPT başkanlığı

Project Number

BS-04/01-05-167 (2)

Thanks

Projenin hazırlığında katkı temin eden geçen başta Dr. Kadir MELAN olmak üzere GAP UTAEM idareci ile çalışanları ile süne materyalini temin etmede yardımcı olan Vedat KARACA, Dr. Çetin MUTLU ve Dr. Mehmet DUMAN'a teşekkür ederiz.

Evaluation of Resistance to Sunn Pest (Eurygaster integriceps Put.) on Some Bread Wheat Cultivars

Abstract

In this study, the effect of Sunn pest damage, change limits of some morphological and qualitative traits of 6 bread wheat (Triticum aestivum L) genotypes were investigated under the cage environment. The trials were established according to the Randomized Blocks Trial Design with 3 replications in Diyarbakır province in 2004-2005 and 2005-2006 seasons. Genotypes being affected at different rates in terms of grain absorption caused by Sunn pest were investigated in terms of grain yield and the other morphological and qualitative features such as; plant height, number of spikes per meter square, chlorophyll content, thousand grain weight, hectoliter test, grains per spike, growth habit, straw density, capacity of waxy, spike density, awns, duration of milking stage, days to heading, days to stem elongation, grain color, number of Sunn pest individuals per meter square and grain absorbency rate. Considering the two years together, Golia and Pehlivan genotypes were found to have lower damaged grain rate and more tolerance against Sunn pest. Moreover, in the biplot analysis that is for determining genotype property relations, it was revealed that genotypes having upright growing, late-shown, red, hard and denser spike structures were less affected by the Sunn pest damage.

Keywords

Bread wheat, Eurygaster integriceps, Resistance, Sunnpest

Project Number

BS-04/01-05-167 (2)

References

• Anonim. Tarım İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim Tarihi: 06.03.2019. www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, 2019.
• Şimşek Z. Past and current status of sunn pest (Eurygaster spp.) control in Turkey. Edit.: K. Melan and C. Lomer. Integrated Sunn Pest Control. Plant Protection Central Research Institute. Ankara, p. 89-94. 1998.
• Karaca V, Özpınar A. Karacadağ’da Eurygaster integriceps Put. ve Doly corisbaccarum (L.)’un kışlaktan çıkışının belirlenmesi üzerine bir araştırma. GAP II. Tarım Kongresi.(24-26 Ekim 2001. Harran Üniversitesi. Şanlıurfa) s. 167-174 2001.
• Dizlek H, İslamoğlu M, Buğday Kitlesindeki süne emgi oranının belirlenmesinde ülkemizde kullanılan yöntemlerin karşılaştırılması. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 24:1 81-90, 2010.
• Kılıç H, Tekdal S, Kendal E, Aktaş H. Augmented deneme desenine dayalı ileri kademe makarnalık buğday (Triticum turgidum ssp durum) hatlarının biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi KSÜ Doğa Bil. Derg. 15:4 18-25, 2012.
• Akyürek S. Değişik fenolojik özelliklere sahip buğday çeşitlerinde süne zararının verim ve kalite üzerine etkisi ve genetik farklılıkların belirlenmesi. Namık Kemal Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi Tarla Bitkileri A.B. Dalı, 2104.
• Mutlu. Ç, Canhilal R, Karaca V, Duman M, Gözüaçık C, Kan M. Economic threshold revision of the sunn pest (Eurygaster integriceps Put.) (Hemiptera: Scutelleridae) on wheat in Southeastern Anatolia Region Türkiye Entomoloji Bülteni 4(3):157-169, 2014.
• Moore D. Süne. Eurygaster integriceps Put mücadelesi: Entegre mücadelede mikoinsektisitlerin rolü. Entegre süne mücadelesi. Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü. Ankara, 1998.
• Kılıç H, Aktaş H, Kendal E, Altıkat A, Karahan T, Karaca V, Mutlu Ç, Duman M. Farklı fenolojik özelliklere sahip durum buğday genotiplerinin süne (Eurygaster integriceps Put ) zararına mukavemet bakımından değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. DUFED 7:1 1-12, 2018.
• Every D. Farrell M, Stufkens W, Wallace AR. Wheat Cultivar Susceptibility To Grain Damage By The New Zealand Wheat Bug. Nysius huttoni. and cultivar susceptibility to the effect of bug proteinase on baking quality. J. Cereal Sci.27: 37-46, 1997.
• Najafi MT, Mohammadi V. Resistance to Sunn pest (E. integriceps) in Advanced lines of Durum and Bread Wheat. 2nd International Conference on Sunn Pest. CARDA, Aleppo, Syria, 2004.
• Yıldırım F, Tülek A, Kılınç T, Yorgancılar A. Eskişehir’de Süneye tolerant buğday çeşit ve hatlarının belirlenmesi. Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-Eskişehir. Erişim Tarihi: 06.03.2019 www. personel.zmmae.gov. tr/Details.aspx? proID=1157&lang=tr, 2008.
• Bouhssini M, Street K, Joubi A, Ibrahim Z, Rihawi F. Sources of wheat resistance to Sunn pest. Eurygaster integriceps Puton.in Syria. Genet Resour Crop Evol. 56 1065-1069, 2009
• Mirak TN. Evaluation of resistance to Sunn pest (Eurygaster integriceps Put.) in wheat and triticale genotypes.Crop Breeding Journal. 2:1 43:48, 2012.
• Turanlı F, Tosun M, Tonk F, İlker E, Çakır M, Kaya E, Yılmaz E, Ersin F, İştipliler D, Köymen M. Türkiye'de süneye karşı yeni dayanıklılık kaynaklarının belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 25 136-140, 2016.
• Tonk F, Kaya E, İştipliler D, İlker E, Turanlı F, Tosun M, Yılmaz E, Ersin F, Ebru ST, Çakır M. Identification of resistance to Eurygaster integriceps Put. on some bread wheat Genotypes Journal of Applied Botany and Food Quality. 90 52-57, 2017.
• Smith CM. Plant resistance to insects: A fundamental approach. John Wiley and Sons. p. 286 1989.
• Kınacı E, Kınacı G. Quality and yield losses due to sunnpest (Hemiptera:Scutelleridae) in different wheat types in Turkey. Fields Crops Res. 89 187-195, 2004.
• Sanaey N, Najafi Mirak T. Wheat Resistance to the Adult Insect of Sunn Pest. Eurygaster integriceps Put American J. of Agric. and Biological Sci. 7:1 56-60, 2012.
• Anonim. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TTSM Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü. Serin İklim Tahıllarında Morfolojik Karakterlerin Belirlenmesi. Ankara, 2015.
• Kıvan M. Buğdayda Eurygaster integriceps Put. Ve Eurygaster austriaca Schrk. (Heteroptera: Scutellerdae) türlerinin populasyon yoğunluğu ile meydana getirdiği zarar oranı arasındaki ilişkiler. Türk Entomol. derg. 23:4 269-275, 1999.
• Williams P, El-Haremein FJ, Nakkoul H, Rihavi S. Crop Quality Evaluation Methods And Guidelines. ICARDA. Technical Manual 14 (Rev.1), 1988.
• Atlı A, Koçak H, Köksel B, Aktan E, Karababa A, Dağ T, Tuncer B Dikmen ve Ş. Özkan. Süne (Eurygaster spp.) ve Kımıl (Aelia sp.) zararı görmüş tanelerin ekmeklik buğday kalitesine etkileri. TARM Araşt. Enst.Yayın.1988/2. Ankara. s. 23 1988.
• Özkaya H, Özkaya B. Öğütme teknololojisi. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları, Ankara, s. 268-283 2005.
• Anonim. Instruction Manual Glutograph-E. Brabender measurement and control systems. brabender GmbH&Co. KG. Kulturstr. Duisburg. Germany, 51-55. 47055 2005.
• Yıldırım M, Kılıç H, Kendal E, Karahan T. Applicability of Chlorophyll Meter Readings As Yield Predictor In Durum Wheat. J. of Plant Nutrition. 34 151-164, 2011.
• Yurtsever N. Deneysel İstatistik Metotları. TOKB Köy Hiz. Gn. Md. Yayın No: 121. no:56. Ankara. s. 623 1984.
• GenStat. GenStat for Windows (12thEdition) Introduction. VSN International. Hemel Hempstead, 2009.
• Kılıç H, Akçura M, Uçar R, Aktaş H, Kökten K, Tekdal S.. Yerel ekmeklik buğday populasyonundan seçilmiş saf hatlarda bazı özellikler arası ilişkilerin belirlenmesi.Tr. Doğa ve Fen Derg. - Tr. J. Nature Sci. 5:1 52-59, 2016.
• Sakin MA, Naneli İ, Göy AG, Özdemir K. Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin tokat-zile koşullarında verim ve verim komponentlerinin belirlenmesi. JAFAG 32:3 119-132, 2015.
• Kılıç H, Aktaş H, Akçura M, Tekdal S, Kendal E. İleri kademe ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) hatlarının verim ve bazı kalite özellikleri yönünden incelenmesi IX Tarla Bit. Kong. 1 100-105, 2011.
• Kılıç H, Yağbasanlar T. Genotype x environment ınteraction and phenotypic stability analysis for grain yield and several quality traits of durum wheat in the South-Eastern Anatolia Region/ Not. Bot. Hort. Agrobot. Cluj 38:3 253-258, 2010.
• Pehlivan A, Ünver S. Makarnalık buğdayda kalite ıslahı çalışmaları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 26:1 127-151, 2017.
• Evlice A, Pehlivan A, Külen S, Keçeli A, Şanal T, Karaca K, Salantur A. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinde ekmek hacmi ve bazı kalite parametreleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 25 12-18, 2016.
• Köksel H., Sivri D., Özboy Ö., Başman A. ve Karacan HD. Tahıl Laboratuarı El Kitabı. Hacettepe Üniv. Mühendislik Fak. Yay.: Ankara, 2000.
• Alamri M. Manthey F. Mergoum M. Elias E. Khan K. The effects of reconstituted semolina fractions on pasta processing and quality parameters and relationship to glutograph parameters. Journal of Food Technology. 8: 159-168, 2010.
• Özderen NT. Süne (eurygaster spp.) zararının makarnalık buğday ve makarna kalitesi üzerine etkileri Hacetepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı Dr. Tezi, Ankara,s. 83. 2009.
• Kaya E, Güllü M, Özkan M, Karaca V. Süne (Eurygaster spp) (Hemiptera Scutelerideae) zirai mücadele teknik talimatları. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü. Tahıl Hastalıkları ve Zararlıları, 1 81-94, 2008.
• Yan W, Kang M. GGE Biplot Analysis. A Graphical Tool Breeders. Geneticists and Agronomists. CRC Press. Florida, 2003.
• Akçura M, Topal A. İç Anadolu Bölgesi yerel ekmeklik buğday populasyonlarından seçilen saf hatların tane verimi ve kalite özellikleri yönünden bazı tescilli çeşitlerle karşılaştırılması. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 59-69, 2-5 Haziran 2008, Konya, 2009.
• Kendal E, Sayar MS, Tekdal S, Aktaş H, Karaman M. Assessment of the impact of ecological factors on yield and quality parameters in triticale using GGE biplot and AMMI analysis. Pakistan Journal Botany, 48 1903˗1913, 2016.
• Gauch HG, Zobel RW. AMMI Analyses of yield trails. genotype by environment interaction. GRC. Paton. Florida 4 85˗122, 1996.
• Yan W, Kang MS, MaB, WoodsS, Cornelius PL.. GGE Biplot vs. AMMI Analysis of genotype-by-environment data. Crop Sci. 47 643-655, 2007.
• Delaney KJ, Peterson RKD, Weaver DK. Photosynthesis and yield reductions from wheat Stem Sawfly (Hymenoptera: Cephidae): interactions with wheat solidness. Water Stress and Phosphorus Deficiency. J. Econ. Entomol. 103 516-524, 2010.
• Stamenkoviç S. Evaluating winter wheat and barley for resistance tomajor insect pest in Yugoslavia. USDA. USA. 174-177, 1984.
• Keçeli A, Karaca K, Kaplan, Evlice A, Pehlivan A, Şanal T, Külen S, Seis A, Salantur A. Ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) zeleny sedimantasyon analizi ve diğer kalite paramatreleri ile ilişkisinin incelenmesi. KSÜDoğa Bil Der., 20 292-296, 2017.
• Aydoğan S, Göçmen A, Şahin M, Kaya Y. Ekmeklik Buğday (T. aestivum L.) Genotiplerinde verim ve bazı kalite özellikleri arasındaki ilişkiler Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 12 21-30, 2007.