SERBEST CUMHURİYET FIRKASI’NIN TÜRK MODERNLEŞMESİ İÇİNDEKİ YERİNİN DÖNEMİN KARİKATÜRLERİYLE ANALİZİ

Year 2022, Volume: 17 Issue: 37, 171 - 200, 30.06.2022

Pınar Aydoğan

Abstract

Modernleşmenin siyasal yönü olarak vurgulanan demokrasi, iktidarı belirleme süreçlerinde katılımcı yöntemleri esas alan çoğulcu toplum tipine atıf yapmaktadır. Çoğulcu sistemin kurulması için, toplumun uygunluğu kadar siyasal iktidarın isteği/iradesi de oldukça önemlidir. Cumhuriyet tarihinin çok partili hayata geçiş sürecinde yeni bir partinin kurulmasına bizzat Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal önderlik etmiştir. Serbest Fırka 1930 yılında kurulmuş, aktif siyasal yaşamı süresince birçok konunun tartışılmasına sebep olmuş ve bu tartışmalar karikatürlere de yansımıştır. Bu çalışma Serbest Fırka’nın Türk modernleşmesindeki yerini -anılan dönemin kendine özgü dinamikleriyle- karikatürler üzerinden sorgulamayı amaçlamaktadır. Çalışmanın yöntemi belge analizine dayanmaktadır ve dönemin önde gelen gazeteleri olan Cumhuriyet, Son Posta, Vakit, Milliyet, Akşam taranmıştır. Çalışmanın kapsamı partinin kurulduğu ve faaliyette olduğu Ağustos-Kasım 1930 dönemiyle sınırlıdır. Bu çalışma, Cumhuriyet sonrası dönemi toptancı bir yaklaşımla ele alan bakış açısının aksine, modernleşmenin siyasal yönü olarak kabul edilen temel ilkelerin katılımcı demokrasiye işaret ettiği ve Serbest Fırka’nın kurulmasının anlamlı bir gelişme olarak algılanması gerekliliğine vurgu yapmaktadır.

Keywords

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası, Türk modernleşmesi, demokrasi, karikatür

References

• Ağaoğlu, Ahmet (2011), Serbest Fırka Hatıraları, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Atay, Falif Rıfkı (1968), Çankaya, (İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık).
• Avşar, Abdülhamit (1998), Serbest Cumhuriyet Fırkası, (İstanbul: Kitabevi).
• Aydemir, Şevket Süreyya (1969), Tek Adam III. Cilt, (Ankara: Remzi Kitabevi).
• Aydemir, Şevket Süreyya (1966), İkinci Adam I. Cilt, (Ankara: Remzi Kitabevi).
• Berkes, Niyazi (2008), Türkiye’de Çağdaşlaşma, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Cantek, Levent ve Gönenç, Levent, (2017), Muhalefet Defteri, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Çiğdem, Ahmet (2009), Aydınlanma Düşüncesi, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Emrence, Cem (2014), 99 Günlük Muhalefet: Serbest Cumhuriyet Fırkası, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Goloğlu, Mahmut (2017), Devrimler ve Tepkileri, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
• Grew, John (2000), Atatürk ve İnönü, (İstanbul: Yeni Gün Matbaası).
• İlmen, Süreyya (1951), Dört Ay Yaşamış Olan Zavallı Serbest Fırka, (İstanbul: Ahmet Sait Basımevi).
• İnan, Afet (2014), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1984), Politikada Kırk Beş Yıl, (Ankara: Bilgi Yayınevi)
• Koçak, Cemil (2006), İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Kongar, Emre (1998), İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, (İstanbul: Remzi Kitabevi).
• Köker, Levent (2010), Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Okyar, Fethi (2010), Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
• Okyar, Fethi (1980), Üç Devirde Bir Adam, (İstanbul: Tercüman Yayınları).
• Öz, Esat (1992), Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım, (Ankara: Gündoğan Yayınları).
• Sertel, Zekeriya (1968), Hatırladıklarım, (İstanbul: Yaylacılık Matbaası).
• Soyak, Ali Rıza (1973), Atatürk’ten Hatıralar II. Cilt, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Tunaya, Tarık Zafer (1952), Türkiye’de Siyasi Partiler (1859-1952), (İstanbul: Arba Yayınları).
• Tunçay, Mete (2005), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması, (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları).
• Uran, Hilmi (2007), Meşruiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
• Us, Asım (1964), Gördüklerim Duyduklarım Duygularım, (İstanbul: Vakit Matbaası).
• Uyar, Hakkı (2012), Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, (İstanbul: Boyut Yayıncılık).
• Yetkin, Çetin (2004), Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, (İstanbul: Otopsi Yayınları).
• Zürcher, Erik Jan (2002), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Gazeteler Milliyet Cumhuriyet Vakit Hakimiyet-i milliye Akşam Son Posta