İPTAL DAVASINDA MENFAAT İHLALİ KOŞULU

Yıl 2017, Sayı: 27, 97 - 134, 30.09.2017

Jülide Gül Erdem

Öz

İdari Yargılama Usulü Kanunu, iptal davası açabilmek için idari işlemin davacının menfaatini ihlal etmesini şart koşar. Bu husus ilk inceleme aşamasında tespit edilemezse dava reddedilecektir. Kanunda tanımı verilmemiş bu ön koşul, neredeyse her yargı kararında yeniden şekillendirilerek davacıyla iptali istenen idari işlem arasındaki ilişkinin ortaya konmasını gerektirir. İptal davasının idarenin yargısal denetimdeki hayati önemi düşünüldüğünde; menfaat ihlali kavramının nasıl yorumlanacağı meselesi çok büyük önem kazanmaktadır. İptal davasının ön koşulu olarak davacıyla dava konusu arasındaki menfaat ilişkisinin yorumu adeta hukuk devletine olan mesafeyi belirleyecektir. İdare ise yargının bu koşulu geniş yorumladığını ve kendisini sürekli dava tehdidi altında bulduğunu savunmaktadır. Geçmişte iptal davası alanını sınırlandırmak için bir yasal düzenleme yapılmışama AYM tarafından iptal edilmiştir. Ancak yeni bir yasa taslağı hazırlanmaktadır. Danıştay da geçmişten bugüne, menfaat alanını sürekli yeniden çizerek aynı kelimelerle çok farklı sonuçlara ulaşabilmektedir. Bu çalışmada, yargının gelgitlerinden yola çıkılarak menfaat ihlali koşulunun yargı tarafından nasıl daraltılıp esnetilebildiği ve bunun etkileri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Menfaat ihlali, iptal davası, yargısal denetim

Kaynakça

• Arabacı, Ali, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat”, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum Kitabı, TBB, 2014, s.11-15.
• Arabacı, Ali, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat”, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum Kitabı, TBB, 2014, s.11-15.
• Atay, E. Ethem, “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararlarının Uygulanması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl 11 Mayıs 2007, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları, No:74, Ankara, 2008, s.13-95.
• Atay, E. Ethem, “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararlarının Uygulanması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl 11 Mayıs 2007, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları, No:74, Ankara, 2008, s.13-95.
• Ayaydın, Cem, “İptal Davasının Subjektifleştirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:9, Ekim 1994, s.5-8.
• Ayaydın, Cem, “İptal Davasının Subjektifleştirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:9, Ekim 1994, s.5-8.
• Azrak, Ali Ülkü, “Hukuk Devleti, İdare Hukuku ve Danıştay”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İdari Yargının Dünyada Bugünkü Yeri, Ankara, 1993.
• Azrak, Ali Ülkü, “Hukuk Devleti, İdare Hukuku ve Danıştay”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İdari Yargının Dünyada Bugünkü Yeri, Ankara, 1993.
• Bağrıaçık Ahmet, “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Menfaat İhlali”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016, s.39-70.
• Bağrıaçık Ahmet, “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Menfaat İhlali”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016, s.39-70.
• Balkar Kemal Galip, “İptal Davası Açmak için Dava Konusu Tasarruf ile İlgi Şartı”, AÜSBFD, Cilt:14, Sayı:4, 1959, s.216-238.
• Balkar Kemal Galip, “İptal Davası Açmak için Dava Konusu Tasarruf ile İlgi Şartı”, AÜSBFD, Cilt:14, Sayı:4, 1959, s.216-238.
• Berberoğlu Ahmet, Kent ve Çevre Davalarında Kamu Yararı Kavramı ve Uygulanmayan Mahkeme Kararları, (Panel Tarihi: 28 Mart 2008), Ankara Barosu Yayınları, 2009, s.15-23.
• Berberoğlu Ahmet, Kent ve Çevre Davalarında Kamu Yararı Kavramı ve Uygulanmayan Mahkeme Kararları, (Panel Tarihi: 28 Mart 2008), Ankara Barosu Yayınları, 2009, s.15-23.
• Candan Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, PwC Yayıncılık, 6.Bası, İstanbul, 2015.
• Candan Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, PwC Yayıncılık, 6.Bası, İstanbul, 2015.
• Cengiz Koray, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat”, TBB Sempozyumu (17.01.2014), TBB Yayını 2014, Ankara, s.75-82.
• Cengiz Koray, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat”, TBB Sempozyumu (17.01.2014), TBB Yayını 2014, Ankara, s.75-82.
• Demirkol Selami, “Yasa Yapıcılar Yargı Yerlerinin Gerisinde-Gerisinde-2577 Sayılı Yasanın 4001 Sayılı Yasa İle Değişik 2/1-a Maddesinin İptali Sonrası Ortaya Çıkan Hukuksal Boşluğun Düşündürdükleri”, İHİD, Cilt:12, Sayı:1-3, 1998, s.177-182.
• Demirkol Selami, “Yasa Yapıcılar Yargı Yerlerinin Gerisinde-Gerisinde-2577 Sayılı Yasanın 4001 Sayılı Yasa İle Değişik 2/1-a Maddesinin İptali Sonrası Ortaya Çıkan Hukuksal Boşluğun Düşündürdükleri”, İHİD, Cilt:12, Sayı:1-3, 1998, s.177-182.
• Demirkol Selami, “İdari Yargılama Usulü’nde Ehliyet Olgusu”, İHİD, Cilt 15, Sayı 1, 2012, s.11-32.
• Demirkol Selami, “İdari Yargılama Usulü’nde Ehliyet Olgusu”, İHİD, Cilt 15, Sayı 1, 2012, s.11-32.
• Duran Lütfi, “İptal Davası Olağan ve Genel Bir Başvuru Yoludur”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt:19-20, 1997-1998, s.187-195.
• Duran Lütfi, “İptal Davası Olağan ve Genel Bir Başvuru Yoludur”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt:19-20, 1997-1998, s.187-195.
• Duran Lütfi, İdare Hukuku Meseleleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1963.
• Duran Lütfi, İdare Hukuku Meseleleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1963.
• Dutertre Gilles, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Almanya, 2003. (www.anayasa.gov.tr/files/insan_haklari_mahkemesi/kitaplar/aihmkararlarindanornekler.pdf -01.06.2017).
• Dutertre Gilles, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Almanya, 2003. (www.anayasa.gov.tr/files/insan_haklari_mahkemesi/kitaplar/aihmkararlarindanornekler.pdf -01.06.2017).
• Erhürman Tufan, “Çevre Davalarında Menfaat İhlali: Danıştay ve KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, AÜHFD, Cilt:60, Sayı:3, 2011, s.447-484.
• Erhürman Tufan, “Çevre Davalarında Menfaat İhlali: Danıştay ve KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, AÜHFD, Cilt:60, Sayı:3, 2011, s.447-484.
• Gözübüyük A. Şeref-Tan Turgut, İdare Hukuku Cilt II, İdari Yargılama Hukuku, 8. Bası, Ankara, 2016.
• Gözübüyük A. Şeref-Tan Turgut, İdare Hukuku Cilt II, İdari Yargılama Hukuku, 8. Bası, Ankara, 2016.
• Gözler Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Yayınevi, 10. Baskı, Bursa, 2013.
• Gözler Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Yayınevi, 10. Baskı, Bursa, 2013.
• Gül Cengiz-Birtek Fatih, “Hak Arama Özgürlüğü ve Türk Pozitif Hukukunda Yargı Yolu Kapalı İşlemler”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, Yıl:2007, S.1-2, s.3-41.
• Gül Cengiz-Birtek Fatih, “Hak Arama Özgürlüğü ve Türk Pozitif Hukukunda Yargı Yolu Kapalı İşlemler”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, Yıl:2007, S.1-2, s.3-41.
• Günday Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, 10.Baskı, Ankara, 2011.
• Günday Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, 10.Baskı, Ankara, 2011.
• Güran Sait, “İdari Yargılama Üzerine Düşünceler”, Prof. Dr. Tahsin Bekir Balta’ya Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara, 1974, s.199-248.
• Güran Sait, “İdari Yargılama Üzerine Düşünceler”, Prof. Dr. Tahsin Bekir Balta’ya Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara, 1974, s.199-248.
• Güran Sait, “Yargı Denetiminin Kapsamı”, İÜHFM, Cilt:52, Sayı:1-4, 1987, s.35-45.
• Güran Sait, “Yargı Denetiminin Kapsamı”, İÜHFM, Cilt:52, Sayı:1-4, 1987, s.35-45.
• İnceoğlu Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, İkinci Bası, İstanbul, 2005.
• İnceoğlu Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, İkinci Bası, İstanbul, 2005.
• Kaboğlu İbrahim Ö., “Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt.12, Ankara, 1990, s.139-166.
• Kaboğlu İbrahim Ö., “Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt.12, Ankara, 1990, s.139-166.
• Kaplan Gürsel, “İdari Yargıda Ehliyet ve Husumet Sorunu Üzerine Düşünceler”, İÜHFM, Cilt:69, Sayı:1-2, 2011, s.349-390.
• Kaplan Gürsel, “İdari Yargıda Ehliyet ve Husumet Sorunu Üzerine Düşünceler”, İÜHFM, Cilt:69, Sayı:1-2, 2011, s.349-390.
• Karahanoğulları, Onur, “Özelleştirme İşlemlerinin Yargısal Denetimi”, AÜHFD cilt:45, sayı:1-4, 1996, s.279-322.
• Karahanoğulları, Onur, “Özelleştirme İşlemlerinin Yargısal Denetimi”, AÜHFD cilt:45, sayı:1-4, 1996, s.279-322.
• Karahanoğulları, Onur, “Birel İşlemlere Karşı Açılan İptal Davalarında İlgi Bağı Sorunu”, AÜSBFD, Cilt:62, Sayı: 3, 2007, s.201-232.
• Karahanoğulları, Onur, “Birel İşlemlere Karşı Açılan İptal Davalarında İlgi Bağı Sorunu”, AÜSBFD, Cilt:62, Sayı: 3, 2007, s.201-232.
• Kaya, Cemil, “İptal Davalarında (Kişisel) Menfaat İhlalinin Genişlemesi: İktisadi Rekabet”, İÜHFM, Cilt:66, Sayı:2, 2008, s.273-283.
• Kaya, Cemil, “İptal Davalarında (Kişisel) Menfaat İhlalinin Genişlemesi: İktisadi Rekabet”, İÜHFM, Cilt:66, Sayı:2, 2008, s.273-283.
• Kaya, Cemil, “Kiracıların Subjektif Dava Ehliyeti Konusunda Danıştay Kararlarının Değerlendirilmesi”, İÜHFM, Cilt:69, Sayı:1-2, 2011, s.335-347.
• Kaya, Cemil, “Kiracıların Subjektif Dava Ehliyeti Konusunda Danıştay Kararlarının Değerlendirilmesi”, İÜHFM, Cilt:69, Sayı:1-2, 2011, s.335-347.
• Koçak, Mustafa, “Hukuk Devleti Kavramı Açısından İdari İptal Davalarında Menfaat İhlali veya Hak İhlali Koşulu”, Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.10, S.1–3, 1996, s.117-148.
• Koçak, Mustafa, “Hukuk Devleti Kavramı Açısından İdari İptal Davalarında Menfaat İhlali veya Hak İhlali Koşulu”, Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.10, S.1–3, 1996, s.117-148.
• Kutlu Gürsel Meltem, Kamulaştırma Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara 2009.
• Kutlu Gürsel Meltem, Kamulaştırma Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara 2009.
• Oder Burak, “Kent ve Çevre Davalarında Menfaat Koşuluna Farklı Bir Yaklaşım Denemesi”, Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum Kitabı, Ankara, 2014, s.121-148.
• Oder Burak, “Kent ve Çevre Davalarında Menfaat Koşuluna Farklı Bir Yaklaşım Denemesi”, Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum Kitabı, Ankara, 2014, s.121-148.
• Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt I, İsmail Akgün Yayınevi, 3.Bası, İstanbul, 1966.
• Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt I, İsmail Akgün Yayınevi, 3.Bası, İstanbul, 1966.
• Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt III, İsmail Akgün Yayınevi, 3.Bası, İstanbul, 1966.
• Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt III, İsmail Akgün Yayınevi, 3.Bası, İstanbul, 1966.
• Özay, İl Han, Günışığında Yönetim II, Yargısal Korunma, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Özay, İl Han, Günışığında Yönetim II, Yargısal Korunma, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Özdek Yasemin, “İptal Davasında Menfaat Koşulu”, AİD, Cilt:24, Sayı:1, 1991, s.99- 115.
• Özdek Yasemin, “İptal Davasında Menfaat Koşulu”, AİD, Cilt:24, Sayı:1, 1991, s.99- 115.
• Sarıca Ragıp, İdari Kaza, İstanbul Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, 1949.
• Sarıca Ragıp, İdari Kaza, İstanbul Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, 1949.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınevi, 9. Bası, Ankara, 2005.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınevi, 9. Bası, Ankara, 2005.
• Zabunoğlu, Yahya Kazım, İdare Hukuku Cilt II, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2012.
• Zabunoğlu, Yahya Kazım, İdare Hukuku Cilt II, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2012.