TASFİYE EDİLEN DEVLETÇİLİK ve ÖRGÜTLENME: Piyasacı Devletçilikten Piyasaya

Yıl 2008, Sayı: 8, 99 - 124, 31.12.2008

Aslı Uçar

Öz

Türkiye’de 1930’lu yıllarda benimsenen devletçilik politikası, “dünya koşullarının zorlaması” ya da “yönetici kadronun elyordamı – pragmatizm tavrı” savlarıyla açıklanamaz. Türkiye’de devletçilik, kapitalizmin 1929 bunalımı ile sosyalizm çağında, plancı-devletçilik ile piyasacı devletçilik modelleri arasında yaşanan sert ve açık bir toplumsal-siyasal mücadele sonunda biçimlenmiştir. Bu yazı, devletçiliğin plancı ve piyasacı modellerinin öyküsünü ve özelliklerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Çalışmada, Türkiye’de devletçilik politikasını açıklamak üzere, politikanın kuruluş yılları incelemeye tabi tutulmakta, plancı ve piyasacı devletçilik modellerinin serüveni ve örgütsel yapılanışları ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

devletçilik, Sümerbank, Mustafa Şeref Özkan, 1930, planlama

Kaynakça

• Afetinan, Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1972.
• Altıparmak, Aytekin, “Türkiye’de Devletçilik Döneminde Özel Sektör Sanayiin Gelişimi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 13, Yıl: 2002.
• Bilgesay, Haluk, “Atatürk’ün Ekonomi Anlayışı ve Planlı Kalkınma”, Türk İdare Dergisi, S. 453, Aralık 2006.
• Boratav, Korkut, 100 Soruda Türkiye’de Devletçilik, Gerçek Yayınevi, Yelken Matbaası, Ankara, Mart 1974.
• Çınar, Tayfun, “1932: Temmuz Kararları Çerçevesinde Devletçiliğe Geçiş”, içinde Birgül Ayman
• Güler (ed.), Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929-1939, TİDATA, AÜ SBF Kayaum, Ankara, 2007, s. 303-413.
• Ete, Muhlis, “Türkiye’de Devlet İşletmeciliği”, Türkiye İktisat Kongresi İstanbul Kasım 1948, IV.
• Devletçilik ve Devlet Müdahalesi Konusunda Kongreye Sunulan Tebliğler, s.158. http://ekutup. dpt.gov.tr/ekonomi/iktisa48/ikt48-3.pdf (Erişim tarihi: Mayıs 2008).
• Güler, Birgül Ayman, “Otuzlu Yıllarda Yönetim”, içinde Birgül Ayman Güler (Ed.), Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929-1939, Ankara, 2007, s. 1-20.
• Güler, Birgül Ayman, Yeni Sağ ve Devletin Değişimi, İmge, 2. Baskı, Ankara, 2005.
• Derin, Haldun, Türkiye’de Devletçilik, Çituri Biraderler, İstanbul, 1940.
• Kocabaşoğlu, Uygur vd., Türkiye İş Bankası Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Acar Matbaası, İstanbul, Aralık 2001.
• Kuruç, Bilsay, “AKP’nin varlık nedeni olan Anglo-Sakson modelinin sonuna geldik”, Sol, S: 247, 12 Aralık 2008.
• Kuruç, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, Birinci Basım, Ankara, Aralık 1987.
• Kuruç, Bilsay, İktisat Politikasının Resmi Belgeleri (Söylev, Demeç ve Yazılar), Siyasal Bilgiler Fakültesi, Maliye Enstitüsü, Türk İktisadi Gelişmesi Araştırma Projesi, Mayıs 1963.
• Lenin, V.I., Kapitalizmin Son Aşaması Emperyalizm, Bilim ve Sosyalizm Yayınları, 1. Baskı, Ankara, Mart 1998.
• Makal, Ahmet, Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946, İmge Kitabevi, 1. Baskı, Ankara, 1 Aralık 1999.
• Unakıtan, Kemal, “Satıyoruz satıyoruz bitmiyor ne komünist ülkeymişiz”, Hürriyet, 15 Temmuz 2007.
• Özelmas, Ekrem, Devletçilik ve Türkiye’de Tatbikatından Sümerbank, Sümerbank Yayınları, Nisan 1963.
• Sezen, Seriye, Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye’de Planlama, TODAİE Yayın No. 293, Ankara, Mayıs 1999.
• Somel, Ali ve Cengiz Ekiz, “Türkiye’de Planlama ve Planlama Anlayışında Değişme”, AÜ SBF GETA Tartışma Metinleri, No. 81, Ocak 2005.
• Soyak, Alkan, “Türkiye’de İktisadi Planlama: DPT’ye İhtiyaç Var mı?”, Doğuş Dergisi, 4 (2), 2003.
• Süreyya, Şevket, “Programlı Devletçilik”, Kadro, Sayı: 34, Teşrinevel 1934.
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin, Uygulamaya Geçerken Devletçiliğin Oluşumu, ODTÜ İİBF Yayın No: 39, Sinem Matbaası, Ankara, 1982.
• Tezel, Yahya Sezai, “1934 Sanayi Programı ve Türkiye’de İktisadi Devletçilik Tarihindeki Yeri”, TÜSİAD Görüş Dergisi, Kasım 1993.
• Tör, Vedat Nedim, “İktisatta İstiklal”, Kadro, Sayı: 22, Teşrinevvel 1933.
• Tüzün, Gürel, “Bunalım, Ekonomi Politikaları, Planlama ve Devlet: Bir Yaklaşım Önerisi”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı, ODTÜ İİBF, Ankara, 1981.
• Vedel, Georges, Siyasal İktidar ve Planlama, Çev: Prof. Dr. H. Topçuoğlu, Prof. Dr. M. Kapani, AÜ Hukuk Fakültesi 40. Yıl Armağanından Ayrı Baskı, Ajans Türk Matbaası, Ankara, 1966.