TÜRKİYE’DE DEVLET VE BURJUVAZİ Ulusötesi Mücadeleler ve Çözülen Devlet Sınıfı

Yıl 2008, Sayı: 8, 63 - 99, 31.12.2008

Mehmet Gürsan Şenalp Örsan Şenalp

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de burjuvazi ve devlet ilişkileri ulusötesi tarihsel materyalist bakış açısıyla ele alınmaktadır. Bu amaçla, kapitalist sınıfın çeşitli fraksiyonlarının / bileşenlerinin kendi aralarında, ulusal ve uluslararası düzeylerde

giriştikleri ulusötesi mücadelelerin bazı özellikleri incelenmektedir. Çalışmanın ilk bölümünde, “kapitalist”, “sınıf bilinci”, “sınıf fraksiyonu” gibi bazı temel

kavramların açıklanmasının ardından, ikinci bölümde ulusötesileşme olgusu

üzerinde durulmakta ve ulusötesi kapitalist sınıf oluşumu tezlerine yer verilmektedir. Bu bölümde geliştirilen ana argüman bugün bir ulus-devletin sınırları içinde biçimlenen sosyal sınıf ilişkilerinin / mücalelerinin ve hakim sınıfların

kendi aralarındaki çatışmaların doğru anlaşılmasının ancak günümüz kapitalizminin temel niteliklerinin doğru bir biçimde kavranabilmesine bağlı olduğudur. Kapitalizmin ulusötesi karakterine ilişkin “doğru” olduğunu düşündüğümüz

bir kavrayışı / yaklaşımı Van der Pijl’den ödünç alıyoruz. Dolayısıyla, üçüncü
bölüm ulusötesi kapitalizmin –Locke’cu merkez bölge ve Hobbes’çu hasım
devletlerden oluşan- ikili yapısı üzerine bazı değerlendirmeleri içeriyor. Bu

şekilde küresel politik ekonomi ve uluslararası ilişkilerin sosyal sınıflar temelinde tarihsel materyalist bir analizini yapmak mümkün hale geliyor. Dördüncü ve

son bölümde Türkiye’de kapitalist sınıfın belirli fraksiyonları, ezilen toplumsal
sınıflar ve devlet sınıfı arasında cereyan eden şiddetli çekişmeleri, klasik ya da

yeni emperyalizm kuramlarından değil bu ulusötesi mücadeleler perspektifinden bakarak ele alıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Ulusötesi mücadeleler, ulusötesi kapitalist sınıf, Locke’cu merkez bölge, hasım devlet toplum kompleksi, devlet sınıfı

Kaynakça

• Anderson, J., “Question of Democracy, Territoriality and Globalization”, J. Anderson (der.), Transnational Democracy, Political Spaces and Border Crossings, London and New York: Routledge içinde 2002, s. 6-39.
• Avcıoğlu, D., Türkiye’nin Düzeni, Cilt V, Ankara: Bilgi, 1969.
• Berle, A. A. ve G. G. Means, The Modern Corporation and Private Property, New Brunswick NJ: Transnaction Publishers, (1991) [1932].
• Bieler, A. ve A.D. Morton, “A Critical Theory Route to Hegemony, World Order and Historical Change: Neo-Gramscian Perspectives in International Relations”, Capital & Class, (82), 2004, s. 85-113.
• Boratav, K., 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm (İlk basım 1991), Ankara: İmge, 2005.
• Buğra, A., Devlet ve İşadamları, çev. F. Adaman, İstanbul: İletişim (3. Baskı), 2003.
• Callinicos, A., “Does Capitalism Need State System?”, Cambridge Review of International Affairs, (20) 4, 2007, s. 533-49.
• Caporaso, J.A., “European Union and Forms of State: Westphalian, Regulatory or Postmodern”, Journal of Common Market Studies, 34 (1), 1996, s. 29-51.
• Carroll, W.K. ve C. Carson, “Forging A New Hegemony? The Role of Transnational Policy Groups in the Network and Discourses of Global Corporate Governance”, Journal of World Systems Research, 9 (1), 2003, s. 67-102.
• Cox, R.W., Production, Power and World Order: Social Forces in the Making of History, Colum- bia University Press: New York, 1987.
• Çulhaoğlu, M., “Modernleşme, Modernlik ve Türkiye”, Sosyalist Politika, (21), 1999, s. 41-55. Domhoff, G.W., Processes of Ruling Class Domination in America, New York: Vintage Books, 1979.
• Elsenhans, H., Development and Underdevelopment: The History, Economics and Politics of North-South Relations, New Delhi: Sage, 1991.
• Ercan, F., “Çelişkili Bir Süreklilik Olarak Sermaye Birikimi (1): Türkiye’de Kapitalizmin Geliş- me Dinamiklerinin Anlaşılması İçin Marksist Bir Çerçeve Denemesi”, Praksis, (5), 2002, s. 25-75.
• Ercan, F ve G. Tuna, “Türkiye’de İç Burjuvazinin Gelişimi: 1960’lardan Günümüze Bakış”, İkti- sat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar (Prof. Dr. Kemali Saybaşılı’ya Armağan), Bağlam: İstanbul, 2006, s. 141-173.
• Fennema, M., International Networks of Banks and Industry, The Hague/Boston/London: Martinus Nijhoff, 1982.
• Gill, S., American Hegemony and Trilateral Commission, Cambridge Univ. Press, 1990.
• Gill, S ve D. Law, “Global Hegemony and the Structural Power of Capital”, International Studies Quarterly, (33), 1989, s. 475-99.
• Gramsci, A., Selections from the Prison Notebooks, der. ve çev. Q. Hoare ve G. Nowell-Smith, London: Lawrence and Wishart (İlk Basım: 1971), 1989.
• Harvey, D., The Limits to Capital, New York: Blackwell and Oxford University Press, 1982.
• İlhan, A., Ulusal Kültür Savaşı, İstanbul: Özgür Yayınevi, 1986.
• Kıvılcımlı, H., Türkiye’de Devrimin Stratejisi, İstanbul: Sosyalist Kütüphanesi, 1989.
• La Porta, R. vd., Corporate Ownership Around the World, NBER Working Paper No. 6625, 1998.
• Marx, K. ve F. Engels, The Marx-Engels Reader (2.Baskı), NY/London: Norton, 1978.
• Offe, C. ve H. Weisenthal, “Two Logics of Collective Action: Theoretical Notes on Social Class and Organizational Form”, Political Power and Social Theory 1, 1979, s. 67-115.
• Overbeek, H. (der.), Political Economy of European Employment: European Integration and the Transnationalization of the (Un)Employment Question, London and New York: Routledge, 2003.
• Pamuk, Ş., Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi, Yurt Yayınları, 1984.
• Robinson, W.I., A Theory of Global Capitalism: Production, Class and State in a Transnational World, The John Hopkins University Press: Baltimore ve London, 2004.
• Robinson, W.I., “Aqui Estamos yno Nosvamos! Global Capital and Immigrant Rights”, Race & Class, 48 (2), 77-91, 2006.
• Savran, S., Kod Adı Küreselleşme: 21. Yüzyılda Emperyalizm, İstanbul: Yordam, 2008.
• Scott, J., Corporate Business and Capitalist Class, New York: Oxford Univ. Press, 1997.
• Sinan, M., “AB Süreci ve Burjuva İktidar Bloku İçindeki Çatışma”, [Kaynak: http://www.marksist. com], 2004.
• Şenalp, M.G. ve Ö. Şenalp, “Ulusötesi Kapitalizm: Sermayenin ve Devletin Ulusötesileşmesi ve Türkiye’de Ulusötesi Tarihsel Blok Oluşumu”, Praksis, (19), 2009, [Basılacak].
• Şenalp, M.G. ve Ö. Şenalp, “Hegemony and the Empire of Transnational Capital: Transnational Capitalist Class Strategies and the Expansion of the Lockean Heartland”, Hegemony or Empire? Prospects for Contemporary World Order temalı 7. ODTÜ Uluslararası İlişkiler Koferansı’nda sunulan bildiri, 18-20 Haziran 2008, Ankara-Türkiye.
• Timur, T., Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara: İmge, 1994.
• Tura, A.R., Kemalist Devlet, Kardelen Yayınları, 1998.
• Van Apeldoorn, B., Transnational Capitalism and the Struggle over European Integration, London: Routledge, 2004.
• Van Apeldoorn, B., “Theorizing the Transnational: A Historical Materialist Approach”, Journal of International Relations and Development, (7), 2004, s. 142-176.
• Van der Pijl, K.,The Making of an Atlantic Ruling Class, London: Verso, 1984.
• Van der Pijl, K., “Ruling Classes, Hegemony and the State System: Theoretical and Historical Considerations”, International Journal of Political Economy, 193, 1989, s. 7-35.
• Van der Pijl, K., “The International Level”, T. Bottomore ve R.J. Brym (der.), The Capitalist Class: An International Study içinde London: Harvester Wheatsheaf, 1989, s. 237-66.
• Van der Pijl, K., Transnational Classes and International Relations, New York: Routledge, 1998.
• Van der Pijl, K., Global Rivalries: From the Cold War to Iraq, London: Pluto Press, 2006.
• Van der Pijl, K., “A Lockean Europe”, New Left Review, (37), 2006, s. 9-37.
• Van der Pijl, K., “Capital and the State System: A Class Act”, Cambridge Review of International Affairs, (20) 4,2007, s. 619-37.
• Van der Pijl, K., “The West and the Security of the Balkans-Caucasus-Central Asia Corridor. Is NATO the Answer?”, 27-28 Mart 2008 tarihinde düzenlenen ‘Security from European Union Through Turkey to South Caucasus: A Prisma of South Caucasus’ temalı konferansta sunulan bildiri, Black Sea University, Tiflis, Gürcistan.
• Wright, E.O., “Rethinking, Once Again, the Concept of Class Structure”, E.O. Wright vd. (der.) Debates on Social Classes, London / New York, 1989.
• Zeitlin, M., “Corporate Ownership and Control: The Large Corporations and Capitalist Class”, American journal of Sociology, 81 (4), 1974, s. 1073-119.