MERKEZİYETÇİLİĞİN YENİ BİÇİMİ: YETKİ GENİŞLİĞİ İLKESİNİN DEĞİŞEN UYGULAMASI

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 42, 215 - 242, 29.06.2024

Can Umut Çiner , Oral Karakaya

https://doi.org/10.56524/msydergi.1478708

Öz

Türkiye’nin geçirdiği köklü dönüşüm, merkeziyetçiliğin yeni hali mülki idarenin konumunu anlamayı pek çok açıdan zorlaştırmıştır. Bu makalenin konusu, mülki idare ile ilgili alanyazında ve son yıllarda yayımlanan idare hukuku eserlerinde yüzeysel olarak tanımlanan ve uygulama ile bağlantısı kurulamayan yetki genişliği konusunu incelemektir. Bir diğer deyişle, mülki idarenin geçirdiği dönüşüm yetki genişliği ilkesi ile ilişkilendirerek ele alınmıştır. Makale kapsamında ilgili alanyazına değinilmiş, mevzuat ve uygulama değerlendirilmiş ve altı vali ile yetki genişliği uygulaması üzerine derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Makalede yetki genişliğinin idare hukuku ve kamu yönetimi bilimi açısından nasıl tanımlandığına değinilmiş, yetki genişliği tipolojileri ele alınmış ve özellikle 2012 yılı sonrasında mülki idarenin yetkilerinde artan ve azalan alanlar saptanmıştır. Son olarak yetki genişliği için yeni bir tanım önerisi getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mülki idare, mülki idarenin dönüşümü, vali, yetki genişliği, kamu politikaları

Kaynakça

• Akyılmaz, Bahtiyar, M. Sezginer, C. Kaya (2011), Türk İdare Hukuku, 2. Baskı, (Ankara: Seçkin Yayınları).
• Baharçiçek, A. (2013), “6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Yasası ile Yerel Yönetimlerin Yapısında Yapılan Değişikliklerin Türkiye’nin Demokratikleşme Süreci Üzerindeki Etkileri”, Bulut, Yakup vd. (Ed.), KAYSEM-8 Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar Bildiri Kitabı, (Ankara: Pegem Akademi Yayını): 789-802.
• Chapuisat, Louis-Jérome (2024), “Concentration & Déconcentration des Pouvoirs”, Encylopedia Universalis (en ligne), http: universalis-edu.com/encyclopedie/concentration-et-deconcentration/, Erişim Tarihi: 1.4.2024.
• Çiner, Can Umut (2017), “Yeniden Kamu Yönetimi Temel Kanunu: Yerel Yönetimler Alanındaki Bilanço”, Memleket Siyaset Yönetim, 12 (28), s. 27-52.
• Çiner, Can Umut, Karakaya, Oral (2013), “Merkez-Yerel İlişkileri ve Mülki İdarenin Dönüşümü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68 (2), s. 63-93.
• Dağlı, Zülkif, Özgül, Can Giray (2019), “Kamu Yönetimi Sistemi İçinde Yeni Bir Birim Olarak Yatırım İzleme ve Koordinasyon Baş¬kanlığının İşlevi: İzmir Örneği”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 28 (1-2), s.25-44.
• Davignon, J. F. (2014), “Centralisation”, N. Kada, M. Mathieu (Der.), Dictionnaire D’Administration Publique (Grenoble: PUG), s.55-56.
• Divay, Gérard (2024), “Déconcentration”, L. Coté, J.F. Savard (Der.), Dictionnaire Encyclopédique de l’Administration Publique, www.dictionnaire.enap.ca, Erişim Tarihi: 22.4.2024.
• Emre, Cahit (2002), “Merkezden Yönetim ve Yerinden Yönetim İlkeleri Çerçevesinde “Yetki Genişliği”ne Genel Bir Bakış, Ankara Üniversitesi ve Kastamonu Valiliği, Kamu Yönetiminde Yetki Genişliği, Bilimsel Toplantı, (Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi): 2-16.
• Geray, Cevat (1993), “KAYA Yazanağı Açısından Yönetimin Taşra Birimlerinin ve Yerel Yönetimlerin Yeniden Düzenlenmesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 2 (1), s. 9-17.
• Gözübüyük, A. Şeref, S. Kili (1982), Türk Anayasa Metinleri, No 496, (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• Gözübüyük, A. Şeref, T., Tan (2001), İdare Hukuku, Cilt 1, (Ankara: Turhan Kitabevi).
• Güler, Birgül Ayman (2005), Devlette Reform Yazıları, (Ankara: Paragraf Yayınları).
• Güler, Birgül Ayman (2021), “Küreselci Reformların Sonrası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 76 (2), s. 413-436. Göç İdaresi Başkanlığı (2024), https://www.goc.gov.tr/duzensiz-goc-istatistikler, Erişim Tarihi: 8.4.2024.
• Karakaya, Oral (2023), “Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarının Etkinliğinin Ölçümü”, Ekonomi ve Politikada 100 Yıllık Miras ve Gelecek Perspektifi, F. Purtaş, F. H. Dikmen (Ed.), No 161, (Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları): 277-300.
• Keskin, Nuray E. (2009), Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi, (Ankara: Tan).
• Koç, E., İ. Arap (2019), “Türk İdare Teşkilatında Atipik Yeni Bir Örgütlenme: Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 28 (4), s.91-123.
• Marcou, Gérard, C. U. Çiner vd. (2013), La Déconcentration dans l’Organisation Administrative. Etude comparative sur sept Etats unitaires européennes, (Paris: SIGMA).
• Onar, Sıddık Sami (1952). İdare Hukukunun Umumi Esasları, (İstanbul: İsmail Akgün Matbaası).
• Onar, Sıddık Sami (1966), İdare Hukukunun Umumi Esasları II, (İstanbul: Hak Kitabevi).
• Özay, İl Han (2004), Gün Işığında Yönetim, (İstanbul: Filiz Kitabevi).
• Tansuğ, Çağla (2023), “Merkezi İdareyle İlişkileri Bakımından Fransız Hukukunda Mahalli İdareler”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 81/1, s.261-300.
• Taş, İ. E., S. Altınbaş (2013), “Büyükşehir Belediyelerine İlişkin Yeni Düzenlemenin Yerelleşmeye Etkileri”, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar, (Ed. Y. Bulut, vd.), Pegem Akademi, Ankara, s. 565-571.
• TBMM (1929a), “Vilâyetlerin Umumî İdaresi Hakkında 1/352 Numaralı Kanun Lâyihası ve Muhtelit ve Bütçe Encümenleri Mazbataları”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d03/c010/tbmm03010054ss0134.pdf , Erişim Tarihi: 17.10.2023.
• TBMM (1929b), “Vilayet İdaresi Kanunu”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc007/kanuntbmmc007/kanuntbmmc00701426.pdf, Erişim Tarihi: 17.10.2023.
• TBMM (2004), “İl Özel İdareleri Kanunu Tasarısı ile İçişleri, Avrupa Birliği Uyum ve Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/767)”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c054/tbmm22054105ss0583.pdf, Erişim Tarihi: 10.02.2024.
• TBMM (2010), “Kolluk Gözetim Komisyonu Kurulması Hakkında 6713 Sayılı Kanunun Gerekçesi”, “https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d26/c016/tbmm26016081ss0277.pdf, Erişim Tarihi: 16.03.2024.
• TBMM, (2012a), “Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Gerekçesi ve Komisyon Raporları”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d24/c032/tbmm24032016ss0338.pdf, Erişim Tarihi: 11.08.2023.
• TBMM (2012b), “6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Genel Gerekçesi”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d24/c046/tbmm24046080ss0310.pdf, Erişim Tarihi: 06.03.2024.
• TBMM (2012c), “On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna İlişkin İçişleri Komisyon Raporu Muhalefet Şerhi Gerekçesi”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d24/c032/tbmm24032016ss0338.pdf, Erişim Tarihi: 15.03.2024.
• TBMM (2014), “Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı Hakkında Bazı Düzenlemeler Yapılmasına Dair 6546 Sayılı Kanun’un Gerekçesi”, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d24/c080/tbmm24080105ss0601.pdf, Erişim Tarihi: 11.03.2024.
• TBMM (2016a), “Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair 6758 Sayılı Kanun’un Gerekçesi”, https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D26/Y2/T1/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/221ccbc8-8952-4186-a8f8-95a873a3e66d.pdf, Erişim Tarihi: 02.03.2024.
• TBMM (2016b), “Olağanüstü Hal Kapsamında Alınması Gereken Tedbirler ile Bazı Kurum ve Kuruluşlara Dair Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair 6755 Sayılı Kanun’un Gerekçesi”, https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D26/Y1/T1/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/25ef9138-db92-4cb2-a95e-fd32112f0554.pdf, Erişim Tarihi: 14.03.2024.
• TBMM (2018), “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 7145 Sayılı Kanun’un Gerekçesi”, “https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D27/Y1/T2/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/a8343061-2c2e-4df5-b01b-07706a8d401a.pdf, Erişim Tarihi: 14.03.2024.
• TBMM (2019), “Kapadokya Alanı Hakkında 7174 Sayılı Kanun’un Gerekçesi,” https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d27/c013/tbmm27013077ss0056.pdf, Erişim Tarihi: 10.03.2024.
• TBMM (2022), “Uludağ Alanı Hakkında 7432 sayılı Kanun’un Gerekçesi”, https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D27/Y6/T2/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/9f1ae216-d482-4467-8a2d-fb544e883d5e.pdf, Erişim Tarihi: 12.03.2024.
• Ulusoy, Ali (2019), Yeni Türk İdare Hukuku, (Ankara: Yetkin Yayınları).
• Van Lang, Agathe, G. Gondouin, V. Inserguet-Brisset (1999), “Centralisation”, Dictionnaire de Droit Administratif, 2. Ed., (Paris: Armand Colin), s.50.
• Vie publique (2024), https://www.vie-publique.fr/fiches/20167-quest-ce-que-la-deconcentration, Erişim Tarihi: 22.04.2024.
• Yeter, Enis (2002), “Metropolitan Alan Yönetiminde Yeni Arayışlar: İstanbul”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 11 (2), s. 41-50.
• Yayla, Yıldızhan (1982), Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif, (İstanbul: Gür-Ay Matbaası).
• Yılmaz, Ali (2023), Türkiye’de Mülki İdarenin Kriz Yönetme Kapasitesi: Covid-19 Örneği, (Ankara: TİAV).