21. YÜZYILDA ÖZYÖNETİM: KÖKLER, KURAKLIKLAR, UFUKLAR

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 42, 61 - 80, 29.06.2024

Gamze Yücesan Özdemir

https://doi.org/10.56524/msydergi.1479110

Öz

21. yüzyılın ilk çeyreği tamamlanırken hem dünyada hem de neoliberalizmin iş güvencesini, iş güvenliğini, eğitimi ve sağlığı tehdit ve tahrip ettiği bir süreçte, işçi sınıfının söz ve karar hakkına yeniden katılabileceği imkanlar üzerine düşünmek önemlidir. Bu imkanların başında özyönetim deneyimleri gelir. Bu çalışma, farklı tarihsel anlarda ve coğrafyalarda farklı biçimlerde tezahür eden deneyimlerin bıraktıkları kazanımları ve dersleri, bugüne devrettikleri gelecek ufkuyla birlikte ele almayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada şu sorulara cevap aranmaktadır: Özyönetimin tarihsel kökleri nerede bulunabilir? Özyönetim tartışmalarındaki teorik ve politik farklılıklar nelerdir? Kendi geleceğini yaratacak, kolektif enerjiyi var edecek ve yaşamda inisiyatif alacak özyönetimler nasıl kurulabilir?

Anahtar Kelimeler

yönetim, siyaset, siyasal katılım, işçi sınfı

Kaynakça

• Acar, Erhan (2019). Çalışma Hayatında Özyönetim Deneyimleri: Kazova Örneği, (İstanbul: SAV Yayınları).
• Adaman, Fikret, Akbulut, Bengi ve Kocagöz, Umut (2017), Herkesin Herkes İçin, Müşterekler Üzerine Bir Antoloji, (İstanbul: Metis Yayınları).
• Anweiler, Oskar (1990), Rusya’da Sovyetler (Çev. Temel Keşoğlu), (İstanbul: Ayrıntı).
• Azzellini, Dario (2016), “Güncel Tarih: İşçi Konseyleri, Kooperatifler, İşgaller, O Yeşil Ağacın Söyledikleri” (Çev. Ulus Atayurt), Express Dergi, 21, s. 144, 42-48.
• Briton, Maurice (1990), Bolşevikler ve İşçi Denetimi (1971’den 1921’e Devlet ve Karşı Devrim) (Çev. Necmi Erdoğan), (İstanbul: Ayrıntı).
• Bonefeld, Werner, Gunn, Richard, Holloway, John ve Psychopedis, Kosmos (2017), Açık Marksizm: Geleneklere Karşı (Çev. Şükrü Alpagut), (İstanbul: Otonom Yayıncılık).
• Bütün, Onur (2015), Yedi Kat Yerin Altından Uğultular Geliyor - Yeni Çeltek’ten Soma’ya Maden İşçileri, (Ankara: Dipnot).
• Cangızbay, Kadir (2003), Sosyalizm ve Özyönetim, (Ankara: Ütopya Yayınları).
• Chandler, David ve Fuchs, Christian (2021), Dijital Nesneler, Dijital Özneler (Çev. Gamze Boztepe), (İstanbul: NotaBene).
• Cohen, Sheila (2006), Ramparts of Resistance: Why Workers Lost Their Power and How to Get it Back, (Londra: Pluto).
• Cohen, Sheila (2021) “Kızıl Köstebek: Devrimci Dönüşümün Aracı Olarak İşçi Konseyleri”, Yönetim Bizde, Mülkiyet Bizde (Der. Immanuel Ness ve Dairo Azzellini) (çev. Ç. E. Şahin), (Ankara: Notabene): 87-111.
• Dardot, Pierre ve Laval, Christian (2018), Müşterek: 21.Yüzyılda Devrim Üzerine Deneme, (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları).
• Fişek, Kurthan (1970), “Alpagut Linyit İşletmesi İşgalinin Birinci Yıldönümünde”, Emek, Temmuz, 2, s. 17–35.
• Fuchs, Christian (2021), Dijital Kapitalizm Çağında Marks’ı Yeniden Okumak (Çev. Diyar Saraçoğlu), (İstanbul: NotaBene).
• Gramsci, Antonio (1971), Selections From Prison Notebooks, (New York: International Publishers).
• Gümüş, Güneş (2023), “Yeni Çeltek Direnişi: Madenden Bölgeye Yayılan İşçi Özyönetimi”, Çalışma ve Toplum, 1, 76, s. 455-486.
• Gürler, Deniz (2023), İşçi Denetimi Mücadelesi: İşgal, Direniş, Üretim, (İstanbul: İletişim).
• Hardt, Michael ve Negri, Antonio (2004), Çokluk, İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi (Çev. Barış Yıldırım), (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Hardt, Michael ve Negri, Antonio (2019), Meclis (Çev. Akın Emre Pilgir), (İstanbul, Ayrıntı).
• Holloway, John (2015), İktidar Olmadan Dünyayı Değiştirmek (Çev. Pelin Siral), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Kaderoğlu Bulut, Ç. (2021) “Yeni Toplumsal Hareketler Teorisi: Kurucu Fikirler, İçerik ve Eleştiriler Bağlamında Bir İnceleme”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication (TOJDAC), 11 (1), s. 42-63.
• Kamiloğlu, Cansu Alaçam (2017), Sınıf, Direniş ve İletişim: TEKEL, Metal ve SEKA Direnişi Örnekleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kioupkiolis, Alexandros ve Katsambekis, Giorgos (2016), Radikal Demokrasi, Kitlenin Biyopolitikası, Halkın Hegemonyası, (İstanbul: KÜY Yayınları).
• Laclau, Ernesto ve Mouffe, Chantal (2017), Hegemonya ve Sosyalist Strateji, Radikal Demokratik Bir Politikaya Doğru (Çev. Ahmet Kardam), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Lebowitz, Michael (2006), 21. Yüzyıl için Sosyalizm (çev. Pelin Üçer ve İbrahim Akbulut), İstanbul: Yordam
• Lenin, Vladimir Ilyiç (2009), Seçme Yazılar (Çev. Sungur Savran), (İstanbul: Yordam Kitap).
• Luxemburg, Rosa [1899] (1993), Sosyal Reform mu Devrim mi? (Çev. Nihal Yılmaz), (İstanbul: Belge).
• Mert, Ali (2005), Venezuella’da Neler Oluyor?, (Ankara: NK Yayınları).
• Melucci, Alberto (1989), Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs in Contemporary Society, (Temple University Press).
• Meyer, L. ve Chaves, M. (2009), “Wings of Freedom: An Argentine Factory under Workers’ Control”, Socialism and Democracy, 23 (3), s. 167-179.
• Narin, Ö. (2013), “Alpaguttan Kazova'ya İşçi Özyönetim Deneyimleri ve Özyönetimin Olanakları”, SAV Almanak 2012, (Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları).
• Narin, Özgür (2014), “Türkiye İşçi Sınıfı Tarihinde İşçi Özyönetim Deneyimleri Ve Kriz Dönemlerinde Özyönetimin Olanakları”, DİSK-AR, 3, s. 48-61.
• Negri, Antonio (2006), İmparatorluktaki Hareketler-Geçişler ve Görünümler (Çev. Kemal Atakay), (İstanbul: Otonom Yayınları).
• Ness, Immanuel ve Azzellini, Dario. (2021), (der.) Yönetim Bizde, Mülkiyet Bizde: Paris Komünü’nden Günümüze İşçi Denetimi (Çev. Çağatay Edgücan Şahin), (Ankara: Notabene).
• Nettl, Peter (1996), Rosa Luxemburg (Çev. Osman Akınhay), (İstanbul: Everest).
• Özbudun, Sibel vd. (2005) Latin Amerika Başkaldırıyor, (İstanbul: Ütopya).
• Özuğurlu, Metin (2002), “Sınıf Çözümlemesinin Temel Sorunları”, Praksis, (8), s. 29-50.
• Özuğurlu, Metin (2018), “Sarı Yelekliler: Eksiklikler, Fazlalıklar”, BirGün, 23 Aralık.
• Panitch, Leo ve Leys, Colin (2008), (Der.) Küresel Parlama Noktaları, Emperyalizme ve Neoliberalizme Karşı Tepkiler (çev. Tuncel Öncel), (İstanbul: Yordam Kitap).
• Paye, J. C. (2019), “The Yellow Vests in France: People or Proleteriat”, Monthly Review, 71, 02, https://monthlyreview.org/2019/06/01/the-yellow-vests-in-france/
• Petras, J. ve Veltmeyer, H. (2007) Latin Amerika’da Devlet İktidarı ve Toplumsal Hareketler (çev.A. E. Demirhan), İstanbul: Kalkedon
• Ruggeri, Andrés (2021), “Arjantin’de Geri Kazanılmış İşletmeler: İşgal, Direniş, Üretim”, Yönetim Bizde, Mülkiyet Bizde (der. Immanuel Ness ve Dario Azzellini) (Çev. Çağatay Edgücan Şahin), (Ankara: Notabene): 495-521.
• Santos, Boaventura De Sausa (2006), The Rise of the Global Left: The World Social Forum and Beyond, (Londra: Zed Books).
• Scott, Alan (1990), Ideology and the New Social Movements, (Londra: Unwin Hyman).
• Siriani, Carmen (1990), İşçi Denetimi ve Sosyalist Demokrasi: Sovyet Deneyimi (çev. Kumru Başoğlu), (İstanbul: Belge Yayınları).
• Smith, Jackie ve Johnston, Hank (2002), Globalization and Resistance: Transnational Dimensions of Social Movements, (Oxford: Rowman & Littlefield Publishers).
• Southgate, Samuel J. (2021), “İşçi Özyönetiminden Devletin Bürokratik Kontrolüne: Cezayir’de Özyönetim”, Yönetim Bizde, Mülkiyet Bizde (Der. Immauel Ness ve Dario Azzellini) (çev. Çağatay Edgücan Şahin), (Ankara: Notabene): 315-341.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (2023), Madun Konuşabilir mi? (Çev. Emre Koyuncu), (Ankara: Dipnot).
• Standing, Guy (2014), Prekarya: Yeni Tehlikeli Sınıf (Çev. Ergin Bulut), (İstanbul: İletişim).
• Tilly, Charles (2008), Toplumsal Hareketler 1768-2004 (Çev. Orhan Düz), (İstanbul: Babil).
• Tuckman, Alan (2021), “İşçi Denetimi ve Fabrika İşgali Siyaseti: Britanya, 1970’ler”, Yönetim Bizde, Mülkiyet Bizde (der. Immanuel Ness ve Dario Azzellini) (Çev. Çağatay Edgücan Şahin), (Ankara: Notabene): 385-409.
• Wacquant, Loïc (2022), The Invention of the ‘Underclass’: A Study in the Politics of Knowledge, (Londra: Polity Press).
• Wood, Ellen Meiksins (2008), Kapitalizm Demokrasiye Karşı Tarihsel Maddeciliğin Yeniden Yorumlanması (çev. Şahin Artan), (İstanbul: Yordam).
• Yıldırım, Yavuz (2020), Sosyal Forum’dan Öfkelilere, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Yücesan-Özdemir, Gamze (2023) Proleterlerin Gündüzü: Günümüzde İşçi Sınıfı Kültürü ve İletişimi, (Ankara: İmge).