Türk Devletleri Teşkilatı’nın Genişleme Stratejisinde Gözlemci Üyelik Statüsünün Rolü

Year 2025, Volume: 12 Issue: Türk Devletleri Teşkilatı (Dünü, Bugünü, Yarını), 215 - 243, 17.03.2025

Ömer Faruk Kocatepe

Abstract

Bu çalışma, Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) genişleme stratejisinde gözlemci üyelik statüsünün oynadığı rolü incelemektedir. Gözlemci üyelik statüsü, uluslararası kurumlarda yaygın bir uygulama olmasına rağmen, akademik literatürde yeterince derinlemesine ele alınmamıştır. Literatürde bu kavram genellikle Birleşmiş Milletler (BM) bağlamında, dekolonizasyon süreçleri ve devlet niteliği kazanmamış toplumlarla ilişkiler gibi özel vakalar çerçevesinde tartışılmaktadır. Soğuk Savaş sonrası dönemde ise gözlemci üyelik, bazı uluslararası örgütler üzerinden, devletlerin yumuşak güç kazanma ve diplomatik tecrübe edinme aracı olarak değerlendirilmiştir. TDT, gözlemci üyelik statüsünü yalnızca kurumsallaşmasının bir aracı olarak değil, aynı zamanda etkisini artırmak ve Türk dünyasının küresel görünürlüğünü pekiştirmek için stratejik bir fırsat olarak görmektedir. Bu bağlamda, TDT’nin gözlemci üyelik politikası, üye ülkelerin ikili ilişkilerinin ötesine geçerek, Türk dünyasının dayanışmasını ve iş birliğini güçlendirme çabası olarak öne çıkmaktadır. Çalışmada Macaristan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) gözlemci üyelikleri incelenerek, gözlemci üyelik statüsünün TDT’nin genişleme stratejisine katkısı ele alınmaktadır.

Keywords

Türk Devletleri Teşkilatı, Gözlemci Üyelik, Genişleme Stratejisi, İş Birliği, Türk Dünyası

The Role of Observer Membership Status in the Expansion Strategy of the Organization of Turkic States

Abstract

This study examines the role of observer membership status in the expansion strategy of the Organization of Turkic States (OTS). Although observer status is a common practice in international organizations, it has not been sufficiently analyzed in academic literature. In existing literature, this concept is generally discussed in the context of the United Nations (UN), focusing on special cases such as decolonization processes and relations with non-state entities. In the post-Cold War period, observer membership has been seen as a tool for states to gain soft power and diplomatic experience, particularly in some international organizations. The OTS views observer membership status not only as a means of institutionalizing itself but also as a strategic opportunity to enhance its influence and strengthen the global visibility of the Turkic world. In this regard, the OTS's observer membership policy goes beyond bilateral relations among member states, focusing on reinforcing the solidarity and cooperation of the Turkic world. The study explores the observer memberships of Hungary, Turkmenistan, and the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC), analyzing how observer status contributes to the OTS's expansion strategy.

Keywords

Organization of Turkic States, Observer Membership, Expansion Strategy, Cooperation, Turkic World

References

• Chong, Alan - Jodok Troy, “A Universal Sacred Mission and the Universal Secular Organization: The Holy See and the United Nations”, Politics, Religion & Ideology, 12/3, (2011), s. 335-354.
• Ercan, Osman, “Macar Dış Politikasında Çeşitlendirme Arayışı: Macaristan’ın ‘Doğu Açılımı’ ve Türk Devletleri”, Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 12/2, (2023), s. 168-182.
• Erkiner, Hakkı Hakan - İlayda Eray, “Uluslararası Hukuk Bakımından Bir Uluslararası Örgüt Olarak Türk Devletleri Teşkilatı”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, [TDT Özel Sayısı], (Ağustos 2022), s. 217-250.
• Eunji, Kim - Anna Stenport, “South Korea’s Arctic Policy: Political Motivations for 21st Century Global Engagements”, The Polar Journal, 11/1, (2021), s. 11-29.
• Foray, Jennifer L., “The Republic at the Table, with Decolonisation on the Agenda: The United Nations Security Council and the Question of Indonesian Representation, 1946–1947”, Itinerario, 45/1, (2021), s. 124-151.
• Glenn, Mower A., “Observer Countries: Quasi Members of the United Nations”, International Organization, 20/2, (1966), s. 266-283.
• Gunter, Michael M., “Switzerland and the United Nations”, International Organization, 30/1, (1976), s. 129-152.
• Ikeshima, Taisaku, “Japan’s role as an Asian observer state within and outside the Arctic Council’s framework”, Polar Science, 10/3, (2016), s. 458-462.
• Kartal, Atahan Birol - Ferhat Dağıstan, “Çin Kaynakları Açısından Çin Halk Cumhuriyeti’nin Arktik Politikası: Yüksek Kuzey’de Kar Dragonu”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16/34, (2020), s. 245-271.
• Sarıkaya, Yalçın, “30 Yılın Ardından Türk Devletlerine Yeniden Bakmak”, Bağımsızlıklarının 30. Yılında Türk Devletleri: Ekonomik, Politik ve Sosyal Dönüşüm, ed. Prof. Dr. Savaş Çevik & Prof. Dr. Erol Turan, TASAV Yayınları, Ankara 2021, s. 493-523.
• Sekerák, Marián - Karol Lovaš, “The Diplomacy of the Holy See and its Transformation in the Context of Relations with the United Nations”, The Review of Faith & International Affairs, 20, (2022), s. 69-81.
• Silverburg, Sanford R., “The Palestine Liberation Organization in the United Nations: Implications for International Law and Relations”, Israel Law Review, 12/3, (1977), s. 365-392.
• Solmaz Keşikçi, Naciye - Ömer Faruk Karaman, “Türk Devletleri Teşkilatı ve Üyelerin Katılım Süreçleri: KKTC ve Türkmenistan Gözlemci Üyeleri”, GAB Akademi, 3/2, (Aralık 2023), s. 11-27.
• Sur, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Yayınları, İstanbul 2011.
• Tamás Péter Baranyi, “Hungary’s Role in the Organization of Turkic States as an Observer State: Limitations and Opportunities”, PERCEPTIONS, XXVII, 1, (Spring-Summer 2022), s. 121-136.
• About Hungary, “Speech by Viktor Orbán at a meeting of heads of state and government of the Organization of Turkic States”, https://abouthungary.hu/speeches-and-remarks/speech-by-viktor-orban-at-a-meeting-of-heads-of-state-and-government-of-the-organization-of-turkic-states [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• African Union, “Criteria For Granting Observer Status to Non-Governmental Organisations (NGOs) and Associations”, https://www.acerwc.africa/sites/default/files/2022-06/ACERW_Criteria_for_Observer_Status_English-1.pdf [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Anadolu Ajansı, “Avrupa Birliği, KKTC'nin Türk Devletleri Teşkilatı'ndaki Varlığından Rahatsız”, https://www.aa.com.tr/tr/ayrimcilikhatti/ayrimcilik/avrupa-birligi-kktcnin-turk-devletleri-teskilatindaki-varligindan-rahatsiz/1822399 [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Anadolu Ajansı, “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Türkmenistan'ı Türk Devletleri Teşkilatı’nda Tam Üye Olarak Görmek İsteriz”, https://www.aa.com.tr/tr/politika/cumhurbaskani-erdogan-turkmenistani-turk-devletleri-teskilatinda-tam-uye-olarak-gormek-isteriz/3033626 [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Collective Security Treaty Organization, “Partnership and Observation”, https://en.odkb-csto.org/institute/ [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, “Türkiye ile Macaristan Arasında Enerji İşbirliği Derinleşiyor”, https://enerji.gov.tr/haber-detay?id=21206 [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Euronews Türkiye, “Borrell’den KKTC'nin Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesine Katılımına Tepki: Meşrulaştırma Girişi” https://tr.euronews.com/2024/11/08/borrellden-kktcnin-turk-devletleri-teskilati-zirvesine-katilimina-tepki-mesrulastirma-giri [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Euronews Türkiye, “Borrell'dan Orbán'a TDT Çıkışı: AB Ayrılıkçı, Kıbrıs Türk Varlığını Meşrulaştırmayı Reddediyor”, https://tr.euronews.com/2024/07/07/borrelldan-orbana-tdt-cikisi-ab-ayrilikci-kibris-turk-varligini-mesrulastirmayi-reddediyor [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Gusseinov, Eldaniz, “Turkmenistan’s Afghanistan Policy: Balancing Risks and Untapped Opportunities”, https://thediplomat.com/2024/04/turkmenistans-afghanistan-policy-balancing-risks-and-untapped-opportunities/ [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Haas, Devin, “What is Hungary doing in the Organisation of Turkic States?”, https://emerging-europe.com/analysis/explainer-what-is-hungary-doing-in-the-organisation-of-turkic-states/ [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Kaya, Emrah, “Türkmenistan’ın Türk Devletleri Teşkilatı’na Tam Üyeliği”, https://www.ankasam.org/anka-analizler/turkmenistanin-turk-devletleri-teskilatina-tam-uyeligi/ [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Makhanov, Kanat, “Understanding The Overlap of Hungary’s “Eastern Opening” and Cooperation of Turkic States”, https://www.eurasian-research.org/publication/understanding-the-overlap-of-hungarys-eastern-opening-and-cooperation-of-turkic-states/ [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Miniszterelnok.hu, “Prime Minister Viktor Orbán’s speech at the 6th Summit of the Cooperation Council of Turkic-speaking States”, https://2015-2022.miniszterelnok.hu/prime-minister-viktor-orbans-speech-at-the-6th-summit-of-the-cooperation-council-of-turkic-speaking-states/ [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), “China (People's Republic of)”, https://www.oecd.org/en/countries/china-people-s-republic-of.html [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), “Members and Partners,” https://www.oecd.org/en/about/members-partners.html [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Piekos, William - Elizabeth C. Economy. “The Risks and Rewards of SCO Expansion”, https://www.cfr.org/expert-brief/risks-and-rewards-sco-expansion [Erişim tarihi: 01.12.2024].
• Sputnik, “Aksakallılar Konseyi Başkanı Yıldırım: Rusya ve Çin Türk Devletleri Teşkilatı'nın doğal üyesidir”, https://anlatilaninotesi.com.tr/20211126/aksakallilar-konseyi-baskani-yildirim-rusya-ve-cin-turk-devletleri-teskilatinin-dogal-uyesidir-1051186836.html [Erişim tarihi: 01.12.2024].