Amasya-Merzifon-Çobanören (AMÇ-2016/3) jeotermal arama sondaj verilerinin incelenmesi

Year 2024, Volume: 5 Issue: 5, 25 - 50, 28.06.2024

Fatih Mehmet Öziçli

Abstract

Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ)’na bağlı gelişen Merzifon-Suluova çek-ayır havzasının kuzey kanadında jeotermal sistemin araştırılması amacıyla Amasya Merzifon Çobanören (AMÇ-2016/3) jeotermal sondajı gerçekleştirilmiştir. Kuyu yeri tespiti öncesi yapılan; jeoloji, jeofizik, hidrojeokimyasal veriler ile açılan kuyu sonrasında jeoloji logu, jeofizik logları, kuyu teçhizi,kuyu testleri ve kuyu üretim çalışmaları yapılarak değerlendirilmiştir. Bu veriler ışığında 2.200 metre derinlikte tamamlanan AMÇ-2016/3 jeotermal sondajında kuyunun artezyen üretimi 2 l/sn ve üretim sıcaklığı 53 °C’dir. Kuyunun kompresör ile üretimi 5,3 l/sn ve üretim sıcaklığı 56 °C’dir. Kuyu test çalışmalarına göre; kuyu içi maksimum statik sıcaklık 87,65 °C, enjeksiyon endeksi 1,4 t/sa/bar, üretim endeksi 4,16 t/sa/bar ve kuyu içi maksimum statik basınç 218,13 bar olarak ölçülmüştür. Kuyuda yapılan asitleme ve üretim çalışmaları sonucunda geçirgenlik yaklaşık 4 kat arttırılmıştır. Üretim seviyeleri 1.150 ve 1.450 m’ler olarak tespit edilmiştir. AMÇ- 2016/3 jeotermal kuyusundan üretilen su, çevresel izotop sinyallerine göre derin dolaşıma sahip meteorik kökenli fosil sular ve sodyumlu, sülfatlı, klorürlü, mineralli sıcak su sınıfına girmektedir. Beslenim, sondajın kuzeybatısında bulunan Tavşandağı’nın yaklaşık 1.104 metredeki kotlardan olmaktadır. M05-23 no.lu örnekte yapılan katyon Na-K-Ca jeotermometresine göre rezervuar sıcaklık 92 oC ve sondaj suyuna göre ise rezervuar sıcaklığı 90 oC olarak hesaplanmıştır. Silis ve katyon jeotermometreleri değerlendirildiğinde rezervuar sıcaklığı 100 oC öngörülmektedir.

Keywords

Merzifon-Suluova, Çek-Ayır Havza, Hidrojeokimya, Çevresel İzotoplar, Jeotermal Sondaj.

Ethical Statement

Bu çalışma, MTA Genel Müdürlüğü Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı bünyesinde yürütülen “Orta Karadeniz Jeotermal Enerji Aramaları (Amasya, Çorum, Tokat)” projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Çalışmalarda görev alan Adnan GÜVEN, Dr. Aydın ÇİÇEK, İsmail ÖZTEL, Kaan GÖREN, Mevlüt ÇALKAYA, Mustafa BAŞIKARA ve Safa BAKRAÇ’a, projenin yürütülmesi esnasındaki katkılarından dolayı Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi, Sondaj Dairesi ve Jeofizik Etütleri Dairesi Başkanlıklarına ve MTA Orta Anadolu I. Bölge (Sivas) Müdürlüğü’ne teşekkür ederim.

Supporting Institution

Bu çalışma, MTA Genel Müdürlüğü Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı bünyesinde yürütülen “Orta Karadeniz Jeotermal Enerji Aramaları (Amasya, Çorum, Tokat)” projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Çalışmalarda görev alan Adnan GÜVEN, Dr. Aydın ÇİÇEK, İsmail ÖZTEL, Kaan GÖREN, Mevlüt ÇALKAYA, Mustafa BAŞIKARA ve Safa BAKRAÇ’a, projenin yürütülmesi esnasındaki katkılarından dolayı Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi, Sondaj Dairesi ve Jeofizik Etütleri Dairesi Başkanlıklarına ve MTA

Thanks

Bu çalışma, MTA Genel Müdürlüğü Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı bünyesinde yürütülen “Orta Karadeniz Jeotermal Enerji Aramaları (Amasya, Çorum, Tokat)” projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Çalışmalarda görev alan Adnan GÜVEN, Dr. Aydın ÇİÇEK, İsmail ÖZTEL, Kaan GÖREN, Mevlüt ÇALKAYA, Mustafa BAŞIKARA ve Safa BAKRAÇ’a, projenin yürütülmesi esnasındaki katkılarından dolayı Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi, Sondaj Dairesi ve Jeofizik Etütleri Dairesi Başkanlıklarına ve MTA Orta Anadolu I. Bölge (Sivas) Müdürlüğü’ne teşekkür ederim.

References

• Akkuş, İ., Akıllı, H., Ceyhan, S., Dilemre, A., Tekin, Z. 2005. Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri. MTA Genel Müdürlüğü, Envanter serisi No: 201. 849, Ankara.
• Altıner, D., Koçyiğit A., Farinacci A., Nicosia U., Conti M. 1991. Jurassic-Lower Cretaceous stratigraphy and paleogeographic evolotion of southern part of north-western Anatolia. Geologica Romana 27, 13-80.
• Arnórsson, S., Gunnlaugsson, E., Svavarsson, H. 1983. The chemistry of geothermal waters in Iceland. III. Chemical geothermometry in geothermal investigations. Geochimica et Cosmochimica Acta 47, 567-577.
• Back, W. 1960. Hydrochemical facies and ground-water flow patterns in northern part of Atlantic Coastal Plain. U.S. Geological Survey Professional Paper, 498-A, 42
• Back, W. 1961. Techniques for maping hydrochemical facies. U.S. Geological Survey Professional Paper, 424.
• Bingöl, E., Akyürek, B., Korkmazer, B. 1973. Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve Karakaya Formasyonu’nun bazı özellikleri. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, 17-19 Aralık 1973, Ankara, 70-76.
• Clark, I., Fritz, P. 1997. Environmental Isotopes in Hydrogeology. Lewis Publication, Boca Raton, 328.
• Craig, H. 1961. Isotopic variations in meteoric waters. Science 133, 1702-1703.
• Criss, R. E. 2020. Thermal models of the continental lithosphere. Heat Transport and Energetics of the Earth and Rocky Planets, Elsevier, 151-174.
• Dilaver, A. T., Aydın, B., Özyurt, N. N., Bayarı, C.S. 2018. Türkiye Yağışlarının İzotop İçerikleri (2012- 2016), Devlet Su İşleri Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı ve Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara, 44.
• Dirik, K. 1994. Kuzey Anadolu transform fay zonunun Beşpınar-Havza kesimindeki neotektonik özellikleri. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 116, 37-50.
• Durov, S. A. 1948. Classification of natural waters and graphical representation of their composition. Doklady Akademii Nauk SSSR 1948, 59, 87–90.
• Erturaç, M. K. 2009. Amasya ve çevresinin morfotektonik evrimi. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, 382.
• Fournier, R. O. 1977. Chemical geothermometers and mixing models for geothermal systems. Geothermics 5, 41-50.
• Fournier, R. O. 1979. A revised equation for the Na-K geothermometer. Geothermal Resources Council Transactions 3, 221-224. Fournier, R. O., Truesdell, A. H. 1973. An empirical Na-K-Ca geothermometer for natural waters. Geochimica et Cosmochimica Acta 37, 5, 1255-1275.
• Genç, Ş., Kurt, Z., Küçümen, Ö., Cevher, F., Saraç, G., Acar, Ş., Bilgi, C., Şenay, M., Poyraz, N. 1991. Merzifon (Amasya) dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor No: 9529, 47, Ankara (yayımlanmamış).
• Giggenbach, W. F. 1988. Geothermal solute equilibria, derivation of Na-K-Mg-Ca geoindicators. Geochimica et Cosmochimica Acta 52, 2749-2765.
• Giggenbach, W. F. 1991. Chemical techniques in geothermal exploration; Chemistry División DSIR., Private Bag, Petone, Nueva Zelandia, 47.
• Güven Ö., Kavukçu, E. 2017 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Kalitatif Mineralojik-Petrografik Analiz Rapor No: MAT-16005250/R-1, Ankara (yayımlanmamış).
• Hakyemez, Y., Barkut, M. Y., Bilginer, E., Pehlivan, Ş., Can, B., Dağer, Z., Sözeri, B. 1986. Yapraklı- Ilgaz-Çandır dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor No: 7966, 281, Ankara (yayımlanmamış).
• Herece, E., Akay, E. 2003. Kuzey Anadolu Fayı (KAF) Atlası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 61, Ankara.
• Koçyiğit, A., Özacar, A. A. 2003. Extensional Neotectonic Regime through the NE Edge of the Outer Isparta Angle, SW Turkey: New field and seismic data. Turkish Journal of Earth Sciences 12, 67-90.
• Langelier, W. F., Ludwig, H. F. 1942. Graphical method for indicating the mineral character of natural waters. Journal of the American Waterworks Association, 34, 335 –352.
• Lucas, L. L., Unterweger, M. P. 2000. Comprehensive review and critical evaluation of the half-life of Tritium. Journal of Research of the National Institute of Standards and Technology 105, 4, 541-549.
• Mutlu, H., Güleç, N. 1998, Hydrogeochemical outline of thermal waters and geothermometry applications in Anatolia (Turkey). Journal Volcanology and Geothermal Research 85, 495-515.
• Öziçli, F. M., Karzaoğlu, H., Çiçek, A., Güven, A. 2018. Amasya - Merzifon - Osmanoğlu ARA.05.00.2014.JEO.3, Amasya - Merzifon- Aksungur ARA.05.00.2014.JEO.4, Amasya- Merzifon - Uzunyazı ARA.05.00.2015.JEO.2, Amasya - Suluova - Kerimoğlu ARA.05.00.2015. JEO.3, Amasya - Suluova - Kurnaz ARA.05.00.2015.JEO.4,Amasya – Gümüşhacıköy- Güblüce ARA.05.00.2015.JEO.5, Amasya - Merzifon-Karatepe ARA.05.00.2015.JEO.6 ve Amasya-Merzifon-Sarıköy ARA.05.00.2015. JEO.7 jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarına ait jeotermal etüt (jeoloji-jeofizik) raporu. MTA Genel Müdürlüğü, Rapor No: 13766, 378, Ankara (yayımlanmamış).
• Öziçli, F. M. 2020. Merzifon-Suluova çek-ayır havzası jeotermal özelliklerinin araştırılması. Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 250, Kütahya.
• Öziçli, F. M., Güven, A., Çiçek, A., Başıkara, M. 2019. Amasya-Merzifon-Osmanoğlu AR:05.00.2014. JEO.3 jeotermal kaynak arama ruhsat sahasına ait AMÇ-2016/3 jeotermal sondajı kuyu bitirme raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor No: 13829, 88. Ankara (yayımlanmamış).
• Phillips, F. M., Bentley, H.W., Davis, S. N., Elmore, D., Swanick, G. 1986. Chlorine36 dating of very old groundwater. 2. Milk River aquifer, Alberta, Canada. Water Resources Research 22, 2003-2016.
• Piper, A. M. 1944. A Graphic Procedure in Geochemical Interpretation of Water Analyses. American Geophysical Union Transactions 25, 914–923.
• Rojay, B., Koçyiğit, A. 2012. An active composite pullapart basin within the central part of the North Anatolian Fault System: The Merzifon-Suluova Basin, Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences 21(4), 473- 496.
• Sarp, S., Bakraç, S. 2019. Çankırı-Atkaracalar-Çardaklı ÇAÇ-2019/02 jeotermal araştırma sondajı kuyu bitirme raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor No: 13929, 41. Ankara (yayımlanmamış).
• Schoeller, H. 1967. Hydrodynamique dans le karst. Chronique d’hydrogeologie 10, , 7– 21.
• Sevin, M., Uğuz, M.F. 2013a. 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Çorum G34 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Seri No: 184, 24s., Ankara
• Sevin, M., Uğuz, M.F. 2013b. 1:100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Çorum G35 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Seri No: 185, 26s., Ankara.
• Stiff, H. A. 1951. The Interpretation of Chemical Water Analysis by Means of Patterns. Journal of Petroleum Exploration and Production Technology 3, 15-16.
• Tassi, F., Vaselli, O., Moratti, G., Piccardi, L., Mınıssale, A., Poreda, R., Huertas, A. D., Bendkık, A., Chenakeb, M., Tedesco, D. 2006. Fluid geochemistry versus tectonic setting: The case study of Morocco Geological Society London Special Publications 262(1), 131-145.
• Truesdell, A. H., Hulston, J. R. 1980. Isotopic evidence of environments of geothermal systems. Handbook of Environmental Isotope Geochemistry, The Terrestrial Environment, Elsevier, Amsterdam, 1,179-226.