Üniversite Öğrencilerinde Evliliğe Yönelik İnançlar: Bir Müdahale Programının Etkililiği

Year 2021, , 452 - 470, 01.11.2021

Zeynep Kızıl Aslan , Serap Nazlı

https://doi.org/10.21666/muefd.796344

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türk kültürüne özgü geliştirilen Evlilik Öncesi Psiko-eğitim Programı’nın beliren yetişkinlerin evliliğe yönelik işlevsel olmayan inanç düzeyleri üzerindeki etkisini incelemektir. Ön-test son-test izleme testi kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılan araştırmanın çalışma grubunu bir vakıf üniversitesinde öğrenim gören 24 öğrenci oluşturmuştur. Çalışmada araştırmacı tarafından geliştirilen Evlilik İlişkisi İnançları Ölçeği (EİİÖ), Oturum Değerlendirme Formu ve Psiko-eğitim Değerlendirme Formu ile veri toplanmıştır. Kontrol grubuna herhangi bir müdahale uygulanmazken, izleme testi son-test uygulamasından iki ay sonra yapılmıştır. Araştırma sonucunda, deney grubundaki bireylerin EİİÖ’den aldıkları ön-test ve son-test puanları arasında anlamlı bir fark olduğu, deney ve kontrol gruplarının son test puanları arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark olduğu ve deney grubundaki bireylerin son-test ve izleme testi ölçümleri arasında anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Araştırmada elde edilen nitel bulgular, deney grubundaki katılımcıların evliliğe yönelik duygu, düşünce ve davranışlarında olumlu yönde değişimler olduğunu göstermektedir. Bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Romantik ilişkiler, ilişki eğitimi, beliren yetişkinlik, işlevsel olmayan inançlar

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

2211-E Doğrudan Yurt İçi Doktora Burs Programı

Thanks

Doktora süreci boyunca verdiği destek için Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na (TÜBİTAK) teşekkür ederim.

The Beliefs of University Students With Respect to the Marriage: The Impact of An Intervention Program

Abstract

The purpose of this study is to investigate the effect of the pre-marriage psycho-education program developed specifically for Turkish culture on the dysfunctional belief levels of emerging adults. Within the two-group quasi-experimental design, including pre, post and follow-up tests, the study group consists of 24 university students studying at a foundation university. In this study, data were collected with the Marital Relationship Beliefs Scale, Session Evaluation Form and Psycho-education Evaluation Form. There was no intervention for the control group. Follow-up was applied two months after the post-test. The findings indicated a significant difference between the pre- and post-test scores of the participants in the treatment group in the Marital Relationship Belief Scale. A significant difference, for the advantage of the treatment group, was identified between the post-test scores of the treatment and control groups. Moreover, post-test and follow-up test measures of the treatment group did not indicate a significant difference.

Keywords

Romantic relationships, relationship education, emerging adulthood, dysfunctional beliefs

Project Number

2211-E Doğrudan Yurt İçi Doktora Burs Programı

References

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2014). Türkiye Boşanma Nedenleri Araştırması. Ankara.
• Amato, P. R. and Booth, A. (2001). “The Legacy of Parents’ Marital Discord: Consequences for Children’s Marital Quality”. Journal of Personality and Social Psychology, 81, 627–638.
• Angera, J. J. and Long, E. C. J. (2006). Qualitative and Quantitative Evaluations of an Empathy Training Program for Couples in Marriage and Romantic Relationship. Journal of Couple and Relationship Therapy: Innovations in Clinical and Educational Interventions, 5(1), 1-26.
• Arnett, J. J. (2000). Emerging Adulthood: A Theory of Development from the Late Teens Through the Twenties. American Psychologist, 55(5),469–480.
• Arnett, J. J. (2001). Conceptions of the Transition to Adulthood: Perspectives from Adolescence Through Midlife. Journal of Adult Development, 8(2), 133–143.
• Arnett, J. J. (2007). Afterword: Aging Out of Care: Toward Realizing the Possibilities of Emerging Adulthood. New Directions for Youth Development, 113, 151-161.
• Arnett, J. J. (2013). Adolescence and Emerging Adulthood: A Cultural Approach (5th Ed.). New Jersey: Pearson Education Inc.
• Atak, H. (2005). Beliren yetişkinlik: Yeni bir yaşam döneminin Türkiye’de incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Atak, H. (2007). Beliren yetişkinlik: Tek bir evre mi?. 1. Psikoloji Lisansüstü Öğrencileri Kongresi 21-24 Haziran, İzmir.
• Atak, H. (2011). Yetişkinliğe Aşamalı Geçiş: Beliren Yetişkinlik Tek Bir Ana Yol mu?. İlköğretim Online, 10(1), 51-67.
• Atak, H. ve Çok, F. (2007). “Emerging Adulthood and Perceived Adulthood in Turkey”. 3rd Conference on Emerging Adulthood 15-16 February, Tucson, AZ, USA.
• Baucom, D. H. and Epstein, N. (1990). Cognitive-Behavioral Marital Therapy. New York: Brunner/Mazel.
• Baucom, D. H., Sayers, S. L. and Sher, T. G. (1990). Supplementing Behavioral Marital Therapy with Cognitive Restructuring and Emotional Expressiveness Training: An Outcome Investigation. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 58(5), 636-645.
• Bayrami, M., Heshmati, R. and Karamic, R. (2011). Anxiety: Trait/State, Sensation Seeking and Marital Satisfaction in Married Women. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 765-770.
• Bilge, F. ve Arslan, A. (2001). Yetişkinlerin Akılcı Olmayan Düşüncelerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(16), 23-31.
• Blanchard, V. L. et al. (2009). Investigating hhe Effects of Marriage and Relationship Education on Couples’ Communication Skills: A Meta Analytic Study. Journal of Family Psychology, 23, 203–214.
• Bradbury, T. N. and Fincham, F. D. (1990). Attributions in Marriage: Review and Critique. Psychological Bulletin, 107, 3-33.
• Bradbury, T. N. and Fincham, F. D. (1992). Attributions and Behavior in Marital Interaction. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 613-628.
• Bradbury, T. N. and Fincham, F. D. (1993). Assessing Dysfunctional Cognition in Marriage: A Reconsideration of the Relationship Belief Inventory. Psychological Assessment, 5, 92–101.
• Bradbury, T. N., Fincham, F. D. and Beach, S. R. H. (2000). Research on the Nature and Determinants of Marital Satisfaction. Journal of Marriage and the Family, 62, 964–980.
• Bruhn, D.M. and Hill, R. (2004). Designing a premarital counseling program. The Family Journal: Counseling and Therapy For Couples and Familıes, 12(4), 389- 391.
• Büyükşahin Çevik, G. (2007). Lise 3. Sınıf öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri ve benlik saygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Canel, A. N. (2007). Ailede problem çözme, evlilik doyumu ve örnek bir grup çalışmasının sınanması (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Carroll, J. and Doherty, W. (2003). Evaluating the effectiveness of premarital prevention programs: A meta-analytic review of outcome research. Family Relations, 52, 105-118.
• Casquarelli, E. J. and Fallón, K. M. (2011). Nurturing the relationships of all couples: Integrating lesbian, gay, and bisexual concerns into premarital education and counseling programs. Journal of Humanistic Counseling, 50, 149-160.
• Chen, F. and Li, T. (2007). Marital enqing: An examination of its relationship to spousal contributions, sacrifices, and family stress in Chinese marriages. The Journal of Social Psychology, 147(4), 393-412.
• Collins, W. A. (2003). More than myth: The developmental significance of romantic relationships during adolescence. Journal of Research on Adolescence, 13, 1–24.
• Conger, R. D., Cui, M., Bryant, C. M. and Elder, G. H. (2001). Competence in early adult romantic relationships: A developmental perspective on family influences. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 224–237.
• Creasey, G., Kershaw, K. and Boston, A., (1999). Conflict management with friends and romantic partners: Therole of attachment and negative mood regulation expectancies. Journal of Youth and Adolescence, 28, 523–543.
• Creasey, G. and Ladd, A. (2004). Negative mood regulation expectancies and conflict behaviors in late adolescent college student romantic relationships: The moderating role of generalized attachment representations. Journal of Research on Adolescence, 14(2), 235–255.
• Doğan, A. (2011). Turkish emerging adults’ perceptions of adulthood. Paper presented at the European Congress of Psychology, İstanbul.
• Doğan, A. ve Cebioğlu, S. (2011). Beliren yetişkinlik: Ergenlikten yetişkinliğe uzanan bir dönem. Türk Psikoloji Yazıları, 14 (28), 11-21.
• Doğan, T. (2012). A long-term study of the counseling needs of Turkish university students. Journal of Counseling and Development, 90, 91-96.
• Doğan Ateş, A., Cebioğlu, S. and Erdoğan, E. (2007). Conceptions of the transition to adulthood among Turkish emerging adults. Poster presented at the 3rd Conference on Emerging Adulthood, Tucson, Arizona.
• Duncan, S.F., Box, G. and Silliman, B. (1996).Racial and gender effects on perceptions of marriage preparation programs among college-educated young adults. Family Relations, 45(1), 80-90.
• Duran, Ş. (2010). Evlilik öncesi ilişki geliştirme programının romantik ilişkiler yaşayan üniversite öğrencilerinin iletişim becerileri, çatışma iletişim tarzları ve ilişki istikrarları üzerine etkisinin incelenmesi (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Ellis, A. (2005). Rational emotive behavior therapy. R. J. Corsini and D. Wedding (Eds.), Current psychotherapies (pp. 166-201). Canada: Thomson Brooks/Cole.
• Ellis, A. and Dryden, W. (1997). The practice of rational emotive behavior therapy (2nd ed.). New York: Springer.
• Ersanlı, E. (2007). Evlilik ilişkilerinde eşlerin akılcı olmayan inançlarıyla baş etmelerine bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı evlilik ilişkisini geliştirme programının etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Ersanlı, K. ve Kalkan, M. (2003). Evlilik ilişkisini geliştirme programının evli çiftlerin evlilik ilişkilerini değerlendirmelerine etkisi. Psikiyatri, Psikoloji, Psikofarmakoloji Dergisi, 11(3), 219-226.
• Eryılmaz, A. ve Atak, H. (2007). Hazır ya da değilim? Beliren yetişkinlik döneminde romantik yakınlığı başlatmanın belirleyicileri. 1. Psikoloji Lisansüstü Öğrencileri Kongresi’nde sunulan bildiri, İzmir Ekonomi Üniversitesi, İzmir.
• Eryılmaz, A. ve Ercan, L. (2010a). Beliren yetişkinlikte romantik yakınlığı başlatma: yakınlığa karşı yalıtılmışlık mı?. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (34), 119-127.
• Eryılmaz, A. ve Ercan, L. (2010b). Beliren yetişkinlikte romantik yakınlığı başlatma ve başa çıkma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 381-397.
• Eryılmaz, A. ve Ercan, L. (2011a). Beliren yetişkinlikte romantik yakınlığı başlatma ile ihtiyaç doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 526-535.
• Eryılmaz, A. ve Ercan, L. (2011b). Beliren yetişkinlikte romantik yakınlığı başlatma ve algılanan kontrol. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 359-380.
• Facio, A. and Micocci, F. (2003). Emerging adulthood in Argentina. New Directions for Child and Adolescent Development, 100, 21–32.
• Faircloth, W. B., Schermerhorn, A. C., Mitchell, P. M., Cummings, J. S. and Cummings, E. M. (2011). Testing the long-term efficacy of a prevention program for improving marital conflict in community families. Journal of Applied Developmental Psychology, 32, 189–197.
• Flett, G.L., Hewitt, P.L., Shapiro, B. and Rayman, J. (2001). Perfectionism, beliefs, and adjustment in dating relationships. Current Psychology, 20(4), 289-311.
• Furman, W. (2002). The emerging field of adolescent romantic relationships. Current Directions in Psychological Science, 11(5), 177-180.
• Gizir, C. A. (2012). İlişki İnançları Ölçeği’nin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 37-45.
• Guarnieri, S., Smorti, M. and Tani, F. (2015). Attachment relationships and life satisfaction during emerging adulthood. Soc Indic Res, 121, 833–847.
• Guerney, B. G. and Maxson, P. (1990). Marital and family enrichment research: A decade review and look ahead. Journal of Marriage and the Family, 52, 1127- 1137.
• Güneri, O., Sümer, Z. ve Yıldırım, A. (1999). Sources of self-identity among Turkish adolescents. Adolescence, 34(135), 535-546.
• Haskan Avcı, Ö. (2013). Evliliğe hazırlık programının çift ilişkileri ve ilişki istikrarı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İlhan, T. ve Özdemir, Y. (2012). Beliren yetişkinlerde yaş, cinsiyet ve bağlanma stillerinin kimlik statüleri üzerindeki yordayıcı rolü. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 227-241.
• Jakubowski, S. F., Milne, E. P., Brunner, H. and Miller, R. B. (2004). A review of empirically supported marital enrichment programs. Family Relations, 53, 528– 536.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1991). Çağdaş kültürümüz: Olgular, sorunlar. J. Baysal (Ed.). Türkiye’de aile kültürü (s. 161-175). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). The autonomous-relational self: A new synthesis. Eur Psychol, 1, 180-186.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Cultural psychology. İstanbul: Evrim Publication.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2005). “Autonomy and Relatedness in Cultural Context: Implications for Self and Family”. Journal of Cross-Cultural Psychology, 36, 403–422.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2005). Autonomy and relatedness in cultural context: Implications for self and family. Journal of Cross-Cultural Psychology, 36, 403–422.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Benlik, aile ve insan gelişimi: Kültürel Psikoloji. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kalkan, M. (2002). Evlilik ilişkisini geliştirme programının, evlilerin evlilik uyum düzeyine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Kalkan, M. ve Ersanlı, E. (2008). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı evlilik ilişkisini geliştirme programının evli bireylerin evlilik uyumuna etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(3), 963-986.
• Kalkan, M. ve Ersanlı, E. (2009). The effects of the cognitive-behavioral marriage enrichment program on the dysfunctional attitudes of couple. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 129-135.
• Karahan, T. F. (2009). The effects of a couple communication program on the conflict resolution skills and active conflict tendencies of Turkish couples. Journal of Sex and Marital Therapy, 35(3), 220-229. Karney, E. R. and Bradbury, T. N. (1995). Longitudinal research on marriage. Psychological Bulletin, 118, 3–34.
• Kızıl, Z. ve Nazlı, S. (2018). Evlilik İlişkisi İnançları Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Baskent University Journal Of Education, 5(2), 198-211.
• Küçükarslan, M. (2011). Mersin Üniversitesi öğrencilerinin romantik ilişkilere yönelik inançlarının cinsiyet, sınıf ve romantik ilişki yaşama durumu değişkenlerine göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Larson, J. H. and Holman, T. B. (1994). Premarital predictors of marital quality and stability. Family Relations, 43, 228–237.
• Markman, H. J., Stanley, S. M. and Blumberg, S. (1994). Fighting for your marriage: Positive steps for preventing divorce and preserving lasting love. San Francisco: Jossey-Bass.
• Markman, H. J.; Stanley, S. M.; Jenkins, N. H.; Petrella, J N. and Wadsworth, M. E. (2006). Journal of Cognitive Psychotherapy, 20(4), 411-434.
• McGeorge, C. R. and Carlson, T. S. (2006). Premarıtal education: An assessment of program effıcacy. Contemporary Family Therapy 28(1), 165-190.
• Morgan, J. R., Nu'Man-Sheppard, J. and Allin, D. W. (1990). Prevention through parent training: Three preventive parent education programs. Journal of Primary Prevention, 10(4), 321–332.
• Morsünbül, Ü. (2013). Beliren yetişkinler mi, beliren üniversiteli yetişkinler mi? Risk alma ve kimlik biçimlenmesi üzerinden bir inceleme. İlköğretim Online, 12(3), 873‐885.
• Möller, A. T., Rabe, H. M. and Nortje, C. (2001). Dysfunctional beliefs and marital conflict in distressed and nondistressed married individuals. Journal of Rational-Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 19(4), 259-270.
• Möller, A.T., and de Beer, Z.C. (1998). Irrational beliefs and marital conflict. Psychological Reports, 82, 155–160.
• Möller, A.T., and van der Merwe, J.D. (1997). Irrational beliefs, interpersonal perception and marital adjustment. Journal of Rational-Emotive and Cognitive-Behavioral Therapy, 15, 260-279.
• Nazlı, S. (2014). Akademide yaşam becerileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Nazlı, S. (2016). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programı. (Geliştirilmiş 5.baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Nelson, L. J. (2003). Rites of passage in emerging adulthood: Perspectives of young Mormons. New Directions for Child and Adolescent Development, 100, 33–50.
• Ondaş, B. (2007). Üniversite Öğrencilerinin Evlilik ve Eş Seçimi ile İlgili Görüşlerinin İncelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Raley, R. K. and Bumpass, L. (2003). The topography of the divorce plateau: Levels and trends in union stability in the United States after 1980. Demographic Research, 8, 245–260.
• Renshaw, K. D., Blais, R. K. and Smith, T. W. (2010). Components of negative affectivity and marital satisfaction: The importance of actor and partner anger. Journal of Research in Personality, 44, 328-334.
• Senemoğlu, N. (2018). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sevim Aydemir, S. (1996). Transaksiyonel analize dayalı bir eğitim programının evli çiftlerin ego durumları ve evlilik yaşamlarına ilişkin bazı değişkenlere etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Shanahan, M. J., Porfeli, E., Mortimer, J. T. ve Erickson, L. (2002). Subjective age identity and the transition to adulthood: Demographic markers and personal attributes. Youth Dev Stud, 8, 76-81.
• Shapiro, A. F. and Gottman, J. M. (2005). Effects on marriage of a psychocommunicative- educational ıntervention with couples undergoing the transition to parenthood, evaluation at 1-year post intervention. The Journal of Family Communication, 5(1), 1–24.
• Sharp, E. A. and Ganong, L. H. (2000). Raising awareness about marital expectations: Are urnealistic beliefs changed by integrative teaching? Family Relations, 49, 71-76.
• Silliman, B. and Schumm, W. R. (1989). Topics of interest in premarital counseling: Clients’ views. Journal of Sex and Marital Therapy, 15, 199–204.
• Silliman, B. and Schumm, W. R. (2000). Marriage preparation programs: A literatüre review. The Family Journal, 8(2), 133-142.
• Silliman, B. and Schumm, W. R. (2004). Adolescents’ perceptions of marriage and premarital couples education. Family Relations, 53, 513–520.
• Silliman, B., Schumm, W. R. and Jurich, A. P. (1992). Young adults’ preferences for premarital preparation program designs. Contemporary Family Therapy, 14, 89–100.
• Stanley, S. M., Rhoades, G. K. and Markman, H. J. (2006). Sliding vs. deciding: Inertia and the premarital cohabitation effect. Family Relations, 55, 499–509.
• Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 93(2), 119-135.
• Sullivan, K. T. and Bradbury, T. N. (1997). Are premarital prevention programs reaching couples at risk for marital dysfunction? Journal of Consulting and Clinical Psychology, 65, 24-30.
• Sürerbiçer, F. S. (2008). Boşanmış Bireyleri Deneyimlerine Göre Evlilik Eğitimi Gereksinimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• TNSA (1994). 1993 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.
• TNSA (2014). 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2014). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Türküm, S. A., Kızıltaş, A. ve Sarıyer, A. (2004). Anadolu Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi’nin hedef kitlesinin psikolojik ihtiyaçlarına ilişkin ön çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 15-29.
• van Acker, L. (2003). Administering romance: Government policies concerning premarriage education programs. Australian Journal of PublicAdministration, 62(1), 15–23.
• Wasti, S. A. ve Erdil, S. E. (2007). Bireycilik ve toplulukçuluk değerlerinin ölçülmesi: Benlik Kurgusu ve INDCOL ölçeklerinin Türkçe geçerlemesi, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1-2), 39-66.
• Willoughby, B. (2010). Marital attitude trajectories across adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 39, 1305–1317.
• Woodward, A. J., Carless, S. A. and Findlay, B. M. (2001). A psychometric evaluation of the Irrational Beliefs Inventory in a marital context. Australian Psychologist, 36, 255-261.
• Yalçın, İ. (2010). İlişki geliştirme programının üniversite öğrencilerinin ilişki doyum düzeylerine etkisi (Yayımlanmış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yaşar Ekici, F. (2014). Türk aile yapısının değişim ve dönüşümü ve bu değişim ve dönüşüme etki eden unsurların değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 30, 209-224.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, T. (2009). Evlilik öncesi ilişkileri geliştirme programının çiftlerin ilişki doyum düzeylerine etkisi (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.