TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardının Kilit Denetim Konularında Raporlanmasına İlişkin Bir İnceleme: BIST Gıda ve İçecek Endeksi Örneği

Year 2025, Issue: 108, 49 - 76, 15.10.2025

Saadet Tulum , Saime Doğan

https://doi.org/10.25095/mufad.1702367

Abstract

Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) kapsamında yer alan “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardı (TFRS 15)”, 1 Ocak 2018 ve sonrasındaki hesap dönemlerini kapsamak üzere hazırlanmış ve 15 Ocak 2019 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, Borsa İstanbul Gıda ve İçecek (XGIDA) sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin 2020–2023 dönemine ait bağımsız denetim raporlarında hasılatın kilit denetim konusu (KDK) olarak yer alıp almadığını incelemek ve bu konunun “Kilit Denetim Konusu-KDK” olarak raporlanma nedenlerini araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda, söz konusu endekste yer alan işletmelerin bağımsız denetim raporları içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. İnceleme sonucunda, hasılatın muhasebeleştirilmesinin KDK olarak raporlanma nedenleri, önem sırasına göre (ilgili nedeni açıklayan işletme sayısına göre) belirlenmiştir. Hasılatın doğru tutarda ve ilgili olduğu raporlama döneminde finansal tablolara alınmasının önemli ölçüde yönetim muhakemesi gerektirmesi (15 işletme), hasılatın finansal tablolar içerisindeki tutarsal büyüklüğü (14 işletme), hasılatın yıl içerisinde uygulanan stratejilerin sonuçlarının değerlendirilmesi ve performans takibi açısından önemli bir ölçüm kriteri olması (14 işletme), hasılat tutarının çok sayıda işlem sonucu oluşması (9 işletme), satışların hasılat olarak muhasebeleştirilmesi için gerekli şartların sağlanması (3 işletme) şeklinde tespit edilmiştir.

Keywords

TFRS 15 , Hasılat , Sözleşme , Gıda ve İçecek Sektörü , Kilit Denetim Konuları

An Examination of the Reporting of TFRS 15 Revenue from Contracts with Customers Standard as a Key Audit Matter: The Case of the BIST Food and Beverage Index

Abstract

The Revenue from Contracts with Customers Standard (TFRS 15) under the Turkish Financial Reporting Standards, covering accounting periods beginning on or after January 1, 2018, was published in the Official Gazette on January 15, 2019. The aim of this study is to examine whether companies operating in the BIST Food and Beverage (XGIDA) sector included revenue recognition as a key audit matter (KAM) in their independent audit reports for the 2020–2023 period, and to investigate the reasons for reporting this issue as a KAM. For this purpose, the independent audit reports of the companies included in the aforementioned index were examined using the content analysis method. As a result of the analysis, the reasons for reporting revenue recognition as a KAM were identified in order of importance (based on the number of companies citing each reason): the requirement for significant management judgment to recognize revenue at the correct amount and in the correct reporting period (15 companies), the materiality of revenue amounts within the financial statements (14 companies), revenue being a key performance indicator for assessing the outcomes of strategies implemented during the year and for monitoring performance (14 companies), revenue consisting of a large number of transactions (9 companies), and the need to meet the criteria required for recognizing sales as revenue (3 companies).

Keywords

IFRS 15 , Revenue , Contract , Food and Baverage Sector , Key Audit Matters

References

• Akal, Z. (2002). İşletmelerde performans ölçüm ve denetimi çok yönlü performans göstergeleri. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Ankara.
• Arabacı, H. (2017). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardının incelenmesi ve inşaat sektörüne ilişkin bir uygulama”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 59-66.
• Ataman, B. – Cavlak, H. (2017). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat: Temel ilkelerin incelenmesi ve bir uygulama”. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 39(2), 403-428, DOI: 10.14780/muiibd.384075.
• Ayar, H. C. (2023). BIST Perakende sektörü şirketlerinin 2017-2021 yılları arası finansal tablo dipnotlarının tfrs 15 gereklilikleri açısından analizi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Aygün, B. (2023). BIST 100’de yer alan imalat işletmelerinin TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardına uyum düzeylerinin belirlenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Calayoğlu, İ. – Yılmaz, R. (2016). “TFRS-15'e göre yazılım sektöründeki sözleşmelerin hasılatının hesaplanması ve tanınması”. PESA International Journal of Social Studies, 2(2), 18-42.
• Coşkun, S. – Kırkık, Ş. (2017). “Muhasebe ve raporlama standartları çerçevesinde hasılat standardında yapılan değişiklikler ve sektörel etkileri: Perakende sektörü şirketlerinin açıklamaları üzerine bir araştırma”. EconWorld2017@Paris Proceedings, 25-27 Temmuz, Paris, Fransa. 1-16.
• Çalık, T. (2003). Performans yönetimi. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
• Çalış, Y. E. – Hışman, B. (2019). “Hasılatın TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı, BOBİ FRS Bölüm 5 ve vergi kanunlarına göre karşılaştırmalı incelenmesi”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 11(4), 355-377.
• Demirkol, Ö. F. (2018). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı: 5 aşamalı model”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 415-434.
• Doğan, Ö. (2021). “INCOTERMS 2020 ve TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinin hasılat standardı kapsamında raporlanması”. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 14(1), 313-342. https://doi.org/10.29067/muvu.721625.
• Gündüz, G. A. – Yanık, S. S. (2020). “Yıllara yaygın inşaat taahhüt işleri üstlenen işletmelerin finansal tablolarının TFRS 15 - Müşteri Sözleşmelerinden hasılat standardı çerçevesinde incelenmesi ve bir örnek uygulama”. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 2(1), 1-22.
• KAP (2025). https://www.kap.org.tr/tr, (Erişim Tarihi: 02.03.2025).
• Karacan, S. – Uygun, R. (2018). “Kilit denetim konularının bağımsız denetçi raporunda bildirilmesi- BDS 701”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11( 57), 632-649.
• Kaygusuz, S. Y. – Dokur, Ş. (2015). Yönetim muhasebesi. Dora Basım-Yayın, Bursa.
• KGK (2023). BDS 701 Kilit denetim konularının bağımsız denetçi raporunda bildirilmesi: https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/TDS_2025_Seti/BDS%20701_2025.pdf, (Erişim Tarihi: 05.04.2025).
• KGK (2019). TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat: https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS_TFRS_Setleri/2022/Kirmizi_Kitap/TFRS/TFRS%2015.pdf, (Erişim Tarihi: 10.03.2025).
• Khamis, A. M. (2016). “Perception of preparers and auditors on new revenue recognition standard (IFRS 15): Evidence from Egypt”. Jurnal Dinamika Akuntansi dan Bisnis, 3(2), 1-18.
• Kıllı, M. – Işık, Y. (2018). “Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı ve BOBİ FRS kapsamında incelenmesi”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 1093-1104. https://doi.org/10.18506/anemon.407604.
• Knorová, K. (2016). “Do Czech companies disclose revenue in accordance with IFRS requirements?”. European Financial and Accounting Journal, ISSN 1805-4846, University of Economics, Faculty of Finance and Accounting, Prague, 11(3), 69-84, https://doi.org/10.18267/j.efaj.163.
• Köse, T. – Şengül Çelikay, D. (2015). “Yeni hasılat standardı ve getirdiği değişiklikler”. Financial Analysis/Mali Çözüm Dergisi, 25(127), 19-44.
• KPMG (2014). First impressions: Revenue from contracts with customers: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2014/06/First-Impression-Revenue-2014.pdf , (Erişim Tarihi: 10.04.2025).
• Memiş, M. Ü. (2019). “Hasılatların muhasebeleştirilmesinde MSUGT-TMS/TFRS-BOBİ FRS karşılaştırması”. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), 236-249.
• Napier, C. J. – Stadler, C. (2020). “The real effects of a new accounting standard: The case of IFRS 15 revenue from contracts with customers”. Accounting and Business Research, 50(5), 474-503, DOI: 10.1080/00014788.2020.1770933.
• Onocak, D. (2024). “Bağımsız denetim raporlarındaki kilit denetim konuları: Bilişim sektörü üzerine betimsel bir analiz”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 26(2), 77-101. https://doi.org/10.31460/mbdd.1398218.
• Özçelik, H. – Yağmurlu, N. (2024). “Hasılatın KÜMİ FRS kapsamında muhasebeleştirilmesi ve TFRS, BOBİ FRS, MSUGT ve VUK hükümleriyle karşılaştırılması”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (103), 1-20. https://doi.org/10.25095/mufad.1456393.
• Özerhan, Y. – Sultanoğlu, B. (2019). “Lisans sözleşmelerinden doğan hasılatın TFRS 15 kapsamında muhasebeleştirilmesi: Yazılım sektöründe bir araştırma”. The Journal of Accounting and Finance, 15-32. https://doi.org/10.25095/mufad.605917.
• Özerhan, Y. – Sultanoğlu, B. (2021). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı kapsamında asıl-vekil ilişkisinin değerlendirilmesi”. Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(63), 19-38.
• Öztürk, E. (2021). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı çerçevesinde hasılat raporlamasının kazanç yönetimi üzerindeki etkileri: BIST şirketleri üzerine bir araştırma”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 791-805. https://doi.org/10.29106/fesa.999726.
• Saban, M. – Gürkan, S. – Vargün, H. (2019). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardı: İnşaat sözleşmeleri üzerine bir uygulama”. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 12(1), 43-64.
• Sahputra, I. – Noveriansi, R. – Muda, I. (2022). “The principle of measurement of revenue based on ınternational financial reporting standard (IFRS) in pharmaceutical corporation”. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 13(3), 1631-1637. DOI: 10.47750/pnr.2022.13.S03.251.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü (2023). Gıda ve içecek sektör raporu 2022: https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu3101015009, (Erişim tarihi: 24.04.2025).
• Tezel, K. – Üçoğlu, D. (2021). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardına geçişin BIST 100 endeksindeki firmaların finansal tablolarına etkileri”. The Journal of Accounting and Finance, (92), 91-114. https://doi.org/10.25095/mufad.940857.
• Ünlütürk, A. Ç. – Deveci, E. N. – Dağlı, M. F. (2019). “TFRS 15 Müşteri sözleşmelerinden hasılat çerçevesinde hasılatın ölçülmesi ve raporlanması”. Muhasebe ve Denetime Bakış, 19(57), 247-268.
• Wagenhofer, A. (2014). “The role of revenue recognition in performance reporting”. Accounting and Business Research, 44(4), 349-379, https://doi.org/10.1080/00014788.2014.897867.
• Yassin, M. M. – Shaban, O. S. – Al-Sraheen, D. A. D. – Al Daoud, K. A. (2022). “Revenue standard and earnings management during the COVID-19 pandemic: A comparison between IFRS and GAAP”. Journal of Governance & Regulation, 11(2), 80–93. https://doi.org/10.22495/jgrv11i2art7. .