AHMET AĞAOĞLU’NUN BATILILAŞMA DÜŞÜNCESİNDE TÜRKİYE’NİN TOPLUMSAL YAPISI VE KÜLTÜREL DEĞİŞİM

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 54, 117 - 141, 01.09.2018

Salih Zeki Haklı

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarında önemli bir siyasetçi ve aydın olan Ahmet Ağaoğlu, dönemin
birçok düşünürü gibi Türkiye’nin Batılılaşması
ve kültür değişikliğiyle ilgili konularda eserler
kaleme almıştır. Batı medeniyetinin en üstün
medeniyet olduğunu belirterek, Türkiye’nin
gelişmesi için bu medeniyeti tüm unsurlarıyla
benimsemesi gerektiğini ifade etmiştir. Ağaoğlu’nun Batı’nın bu üstünlüğe bireyciliği, serbest
teşebbüsü, rekabetçi demokrasiyi ve üstün bir
ahlâkî sistemi benimsemek suretiyle eriştiğini
vurgulamıştır. Türk toplumunun ise geleneksel anlayışından ve yaşantısı nedeniyle bu
unsurları oluşturamadığını dile getirmiştir. Bu
nedenle Türk modernleşmesinin bu değerlerin
ortaya çıkmasına mâni olan engelleri ortadan
kaldırması gerektiğine inanmıştır. Ağaoğlu’nun
medeniyet ve Batılılaşmayla ilgili birçok önerisi
Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni yönetici kadrosu
tarafından hayata geçirildiği görülmektedir. Bunun belki de tek istisnası Ağaoğlu’nun liberal
bir siyasî ve iktisadî sistemin de kurulmasına
yönelik görüşleri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ağaoğlu, Batılılaşma, Türk Modernleşmesi, Kültürel Değişme

Kaynakça

• AĞAOĞLU, A. (1930). Serbest İnsanlar Ülkesinde, İstanbul: Sanayii Nefise Matbaası.
• AĞAOĞLU, A. (1933). Devlet ve Fert, İstanbul: Sanayiinefise Matbaası.
• AĞAOĞLU, A. (1936a). “Üç Kültür”, Kültür Haftası Dergisi, Sayı: 1, s. 5
• AĞAOĞLU, A. (1936b). “Altmış Yedi Yıl Sonra”, Kültür Haftası Dergisi, Sayı: 3-7.
• AĞAOĞLU, A. (1939). Ben Neyim, İstanbul: ?.
• AĞAOĞLU, A. (1941). Gönülsüz Olmaz, Ankara: ?.
• AĞAOĞLU, A. (1942). İhtilal mi İnkılap mı?, Ankara: Alaeddin Kıral Basımevi.
• AĞAOĞLU, A. (2010). Mütareke ve Sürgün Hatıraları, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• AĞAOĞLU, A. (2011). Serbest Fırka Hatıraları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• AĞAOĞLU, A. (2013). Üç Medeniyet, İstanbul: Doğu Kitapevi.
• AĞAOĞLU, S. (1940). Babamdan Hatıralar, Ankara: Zerbamat Basımevi.
• AĞAOĞLU, S. (1975). Bir Ömür Böyle Geçti, İstanbul: İshak Basımevi.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III, (2006). Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• AYDEMİR, Şevket S. (2003). İnkılâp ve Kadro, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• CÜNDİOĞLU, D. (1996). “Ernest Renan ve “Reddiyeler” Bağlamında İslam-Bilim Tartışmalarına Bibliyografik Bir Katkı”, Divan Dergisi, Sayı: 2, s. 1-94.
• ERSOY, Mehmet A. (1975). “Süleymaniye Kürsüsünde”, Safahat, Ertuğrul Düzdağ (Haz.), İstanbul: İnkilap ve Aka Kitabevleri.
• GEORGEON, F. (1994). “Azerbaycanlı Bir Entelektüelin Ortaya Çıkışı: Ahmed Ağaoğlu’nun Fransa Yılları 1888-1894”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı: 8, s. 6-12.
• GÖKALP, Z. (2004). Türkçülüğün Esasları, Kemal Bek (Haz.), İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• HEPER, M. (2015). Türkiye’de Devlet Geleneği, İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• KAHRAMAN, Hasan B. (2002), “İçselleştirilmiş, Açık ve Gizli Oryantalizm ve Kemalizm”, Doğu Batı Dergisi, Sayı: 20, s. 159-185.
• KARA, İ. (2012). Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• MERİÇ, C. (1998). “Batı’ya Kaçış”, Bu Ülke, İstanbul: İletişim Yayınları.
• RENAN, E. (2011). Islam and Science A Lecture, (Translated by Sally P. Ragep), Montreal: McGill University.
• SAİD, E. (2014),Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışları, İstanbul: Metis Yayınları.
• ÖZAVCI, Hilmi O. (2015). Intellectual Origins of the Republic Ahmet Ağaoğlu, and the Genealogy of Liberalism in Turkey, Leiden: Brill.
• ÖZCAN, U. (2002). Ahmet Ağaoğlu ve Rol Değişikliği Yüzyıl Dönümünde Batıcı Bir Aydın, İstanbul: Donkişot Yayınları.
• ÖZCAN, U. (2010). Ahmet Ağaoğlu ve Rol Değişikliği Yüzyıl Dönümünde Batıcı Bir Aydın, İstanbul: Kitabevi.
• SHİSSLER, A. Holly, (2005). İki İmparatorluk Arasında Ahmet Ağaoğlu ve Yeni Türkiye, (Çev. Taciser Ulaş Belge), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TOPRAK, Z. (2017). “İdeal Kadın: Ankara Kadını”, Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma 1908- 1928, İstanbul: Doğan Kitap, s. 127-129.
• YILMAZ, M. (1993). “Ahmet Ağaoğlu ve Liberalizm Anlayışı”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 23, s. 56-71.
• YILMAZ, M. (2004). “Ahmet Ağaoğlu”, Uygur Kocabaşoğlu (ed.),Modern Türkiye’de Siyasî
• Düşünce Modernleşme ve Batıcılık, İstanbul: İletişim Yayınları, 2004, s. 304-313.