“HASTA ADAM” METAFORUNU AŞMAK: OSMANLI MODERNLEŞMESİ ve DEVLET KAPASİTESİ

Yıl 2008, Cilt: 4 Sayı: 16-17, 143 - 164, 15.06.2008

Ömer Turan

Öz

Bu çalışma Osmanlı modernleşmesinin anlaşılmasında iç dinamiklerle dış dinamiklerin nasıl dengelenebileceği sorusuna odaklanıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun on dokuzuncu yüzyıl boyunca informel sömürgeciliğin baskısına maruz kaldığı ve Osmanlı modernleşmesinin önemli bir içsel dinamiğinin bu baskıya karşı direnme çabası olduğu vurgulanırken, içsel dinamiklerle dışsal dinamiklerin modernleşmedeki etkilerinin devlet kapasitesi çerçevesiyle daha iyi anlaşılabileceğini iddia ediliyor. Micheal Mann’ın devlet iktidarını despotik güç ve altyapısal güç üzerinden tanımlayan yaklaşımından esinlenerek, devlet kapasitesi ordu, eğitim, para ve taşımacılık sistemleri ekseninde tanımlanıyor. Osmanlı modernleşmesini devletin kapasitesini arttırma çabalarına ilişkin bir süreç olarak okumak öneri-lirken, aynı zamanda bu sürecin informel sömürgeciliğe fazlasıyla bağımlı olduğu iddia ediliyor.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı modernleşmesi, devlet kapasitesi, despotik güç, altyapısal güç, informel sömürgecilik

Kaynakça

• Abou-El-Haj, Rifat. 2000. Modern Devletin Doğası: 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu, çev. Oktay Özel – Canay Şahin. Ankara: İmge Kitabevi.
• Abu-Manneh, Butrus. 1994. “The Islamic Roots of the Gülhane Rescript.” Die Welt des Islams 34(2): 173-203.
• Ata, Bahri. 1997. “The Transfer of Telegraph Technology to the Ottoman Empire in the Nineteenth Century.” Boğaziçi Üniversitesi, Tarih Bölümü, yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Armağan, Mustafa (der.) 2006. Osmanlı Geriledi mi? İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Badem, Candan. 2007. The Ottomans and the Crimean War (1853-1856). Sabancı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış doktora tezi.
• Barkey, Karen ve Sunita Parikh. 1991. “Comparative Perspective on the State.” Annual Review of Sociology 17: 523-549.
• Bromley, Simon. 1994. Rethinking Middle East Politics: State Formation and Development. Cambridge: Polity Press.
• Cain, P. J. ve A. G. Hopkins. 1980. “The Political Economy of British Expansion Over-seas, 1750-1914.” The Economic History Review 33(4): 463-490.
• Comaroff, John. 1982. “Dialectical Systems, History and Anthropology: Units of Study and Questions of Theory.” Journal of Southern African Studies 8(2): 143-172.
• Chibber, Vivek. 2003. Locked in Place: State-Building and Late Industrialization in India. Princeton: Princeton University Press.
• Davison, Roderic H. 1990a. “Foreign and Environmental Contributions to the Political Modernization of Turkey.” Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923: The Impact of the West içinde s. 73-95. Londra: Saqi Books.
• ------. 1990b. “The Advent of the Electric Telegraph in the Ottoman Empire.” Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923: The Impact of the West içinde s. 133-165. Londra: Saqi Books.
• ------. 1990c. “Westernized Education in Ottoman Turkey.” Essays in Ottoman and Tur-kish History, 1774-1923: The Impact of the West içinde s. 166-179. Londra: Saqi Books.
• Deringil, Selim. 2002. İktidarın Sembolleri ve İdeoloji: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dinler, Demet. 2003. “Türkiye’de Güçlü Devlet Geleneği Tezinin Eleştirisi.” Praksis 9: 17-54.
• Eldem, Edhem. 2006. “Capitulations and Western trade.” The Cambridge History of Tur-key, cilt 3, The Later Ottoman Empire, 1603-1839 içinde, (der.) Suraiya N. Faroqhi, s. 283-335. Cambridge: Cambridge University Press.
• Engin, Vahdettin. 2002. “The Ottoman Railroad Policy.”The Turks, cilt 3, (der.) Hasan Celâl Güzel, s. 660-664. Ankara: Yeni Türkiye Publications.
• Fahmy, Khaled. 2005. “An officer and an Ottoman gentleman.” Al-Ahram Weekly 758: 1-7.
• Gallagher, John and Ronald Robinson. 1953. “The Imperialism of Free Trade.” The Economic History Review 6(1): 1-15.
• Giddens, Anthony. 1999. Toplumun Kuruluşu: Yapılaşma Kuramının Ana Hatları, çev. Hüseyin Özel. Ankara: Bilim ve Sanat Kitabevi.
• Göçek, Fatma Müge. 1993. “Ethnic Segmentation, Western Education, and Political Outcomes: Nineteenth-Century Ottoman Society.” Poetics Today 14(1): 507-538.
• ------. 1996. Rise of the Bourgeoisie, Demise of Empire: Ottoman Westernization and Social Change. New York: Oxford University Press.
• Hobson, John M. 1997. The Wealth of States: A Comparative Sociology of International Eco-nomic and Political Change. Cambridge: Cambridge University Press.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. 1995. “The Genesis of ‘Darulfünün’: An Overview of At-tempts to Establish the First Ottoman University.” Histoire Economique et Sociale de l’Empire Ottoman et de la Turquie (1326-1960) içinde, (der.) Daniel Panzac, s. 827-842. Paris: Peeters.