FRANSIZ DEVRİMİNİN OSMANLI DEVLETİ ÜZERİNE ETKİSİ ve SONUÇLARI

Yıl 2007, Cilt: 3 Sayı: 12, 117 - 146, 15.03.2007

Hüseyin Emiroğlu

Öz

Balkan yarımadası, 15. yüzyıl sonunda bütünüyle Osmanlı İmparatorluğunun hâkimiyeti altına girerken, Batı Avrupa’da bir dizi devrimsel gelişmeler dönemi başlamıştı. Osmanlı merkezî hâkimiyetinin Balkanlarda yarattığı ‘sosyal devrim’ ve ‘millet sistemi’nin sağladığı olanaklar, Balkan halklarının refah düzeyinde büyük bir artışa yol açmıştır. Bu yüzden Balkan halklarından, 17. yüzyıl sonuna kadar, Osmanlı Devletine karşı önemli bir isyan hareketi meydana gelmemiştir. Çok uzun bir savaşım sonrasında kurulan Vestfalya Düzeni, Batı ve Orta Avrupa’da ‘millî devlet’ sistemini temel alırken; burjuva sınıfı, yeni dönemin en önemli aktörü olarak ortaya çıkmıştır. Burjuvazi, 14 Temmuz 1789’da Fransa’da eski rejimi devirerek, büyük ekonomik gücüne siyasal bir temel kazandırdığı yeni rejimi kurmuştur. Yeni rejim, siyasal meşruiyetini, Tanrısal kökenli olmaktan çıkararak, halka dayandırmıştır. Fransız İhtilalinin ortaya koyduğu, ‘millet egemenliği’, ‘millî irade’ kavramları ve ‘milliyetçilik’ ideolojisi, öncelikle Kıta Avrupa’sındaki dengeleri derinden sarsmıştır. Napolyon savaşları, söz konusu kavramları tüm Avrupa halkları arasında yaygınlaştırmıştır. Fransız İhtilalinin ortaya koyduğu kavramlar, Avusturya İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu gibi çokuluslu siyasal yapılar üzerinde büyük etki doğurmuştur. Osmanlı öncesi dönemde, önemli merkezî siyasal yapılara sahip olmuş Balkan halkları, 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyıl başında, millet egemenliği ve millî irade kavramlarından hareketle, kendi ulus-devletlerini kurmak ve yaşam alanlarını yeniden tanımlamak mücadelesi vermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Fransız İhtilali, millet egemenliği, Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya İmparatorluğu

Kaynakça

• ANDONYAN, Aram (1999), Balkan Savaşı, (çev: Zaven Biberyan), Aras Yayıncılık, İstanbul.
• ARMAOĞLU, Fahir (1999), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• BROWM, L. Carl (Editör) (2000), İmparatorluk Mirası Balkanlar’da ve Ortadoğu’da Os-manlı Damgası, İletişim Yayınları, İstanbul.
• CASTELLAN, Georges (1993), Balkanların Tarihi, (Tercüme: Ayşegül Yaraman-Başbuğu), Milliyet Yayınları, İstanbul.
• CEMAL Paşa (2001), Hatıralar, (yayına hazırlayan: Alpay Kabacalı), İş Bankası Kül-tür Yayınları, İstanbul.
• HERBERT, Aubrey (1999), Ben Kendim Osmanlı Ülkesine Son Seyahatler, (çev: Yılmaz Tezkan), 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara.
• HOBSBAWM, E. J. ( 1998), Devrim Çağı (1789-1848), (çev: Bahadır Sina Şener), Dost Kitabevi, Ankara.
• HOCAOĞLU, Mehmet (1989), Abdülhamit Han’ın Muhtıraları (Belgeler), Türkiyat Matbaacılık, İstanbul.
• ITZKOWITZ, Norman (2000), ‘Algılamalar Sorunu’, İmparatorluk Mirası Balkanlar’da ve Ortadoğu’da Osmanlı Damgası, (Editör: L. Carl Brown), İletişim Yayınları, İstanbul.
• İNALCIK, Halil (1992), Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Eren yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti., İstanbul.
• JELAVICH, Barbara (1983), History of The Balkans, Eighteenth and Nineteenth Centuries, Volume: I, Cambridge University Press, New York.
• JELAVICH, Barbara (2006), Balkan Tarihi 2, (Tercüme: Zehra Savan, Hatice Uğur), Küre Yayınları, İstanbul.
• JELAVICH, Charles (1990), South Slav Nationalisms and Yugoslav Union Before 1914, Ohio State University Pres, Columbus.
• JELAVICH, Charles and Barbara (1968), The Balkans, Prentice Hall Inc., New Jersey.
• KARAL, Enver Ziya (1988), Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907), VIII. Cilt, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• KARAL, Enver Ziya (1988), Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri (1861-1876), VII. Cilt, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• McNEILL, WILLIAM H. (1963), West A History of The Human Community, The University of Chicago Press, Chicago.
• ORTAYLI, İlber (1998), Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ORTAYLI, İlber (2000), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• PALMER, Alan (2003), ‘Son Üç Yüz Yıl Osmanlı İmparatorluğu [bir çöküşün tarihi]’, İkinci Basım, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• RISTELHUEBER, René (1971), A History of The Balkan Peoples, (Edited by Sherman David Speçtor), Twayne Publishers Inc., New York.
• SOWARDS, Steven W., Twenty-Five Lectures On Modern Balkan History (The Balkans In The Age of Nationalism), http://www.lib.msu.edu/Sowards/staff/balkan/index/ htm.
• SOYSAL, İsmail (1999), Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• SULTAN ABDÜLHAMİT (1984), Siyasi Hatıratım, 4. Baskı, Dergah yayınları, İstanbul.
• TİMUR, Taner (1998), Osmanlı Kimliği, İmge Kitabevi, Ankara.
• TODOROVA, Maria (2000), ‘Balkanlar’daki Osmanlı Mirası’, İmparatorluk Mirası Bal-kanlar’da ve Ortadoğu’da Osmanlı Damgası, (Editör: L. Carl Brown), İletişim Yayınları, İstanbul.
• TODOROVA, Maria (2003), Balkanlar’ı Tahayyül Etmek, (çev: Dilek Şendil), İletişim Yayınları, İstanbul.
• WEST, Rebecca (1982), Black Lamb and Grey Falcon A Journey Through Yugoslavia, Penguins Books, New York.
• WOLF, Robert Lee (1956), The Balkans In Our Time, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
• YERASIMOS, Stefanos (2002), Milliyetler ve Sınırlar Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu, (çev: Şirin Tekeli), Beşinci Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.