TÜRKİYE'DE DEVLET-ÜNİVERSİTE İLİŞKİSİNİN TARİHSEL-SİYASAL ANALİZİ

Year 2004, Volume: 1 Issue: 1, 181 - 215, 15.06.2004

Fazıl Hüsnü Erdem

Abstract

Türkiye'de, üniversitelerin ve bir bütün olarak yükseköğretim sisteminin sorunlu olduğu, toplumun hemen her kesimince kabul edilen ortak bir görüştür. Ancak, sorunun kaynağının ne olduğu, hangi yöntemlerle çözülebileceği ve çözüm önerilerinin neler olacağı gibi hususlar ise tartışmalıdır. Bütün sosyal sorunlarda olduğu gibi, bu sorunun çözümünde de, sorunun teşhisi büyük önem taşımaktadır. Zira, doğru bir teşhis yapmadan, sağlıklı bir yöntem tespit etmek ve bu doğrultuda çözüm üretmek mümkün değildir. Bu nedenle, öncelikle sorunun kaynağına inmek gerekmektedir. Sorunun kaynağına inip değerlendirme yaparken ihmal edilmemesi gereken noktalardan biri de, yükseköğretim sisteminin, bir üst kategori olan toplumsal-siyasal sistemin bir parçası olduğu gerçekliğidir. Bunun anlamı, üniversite kavram ve modelleri ile yükseköğretime ilişkin reform önerilerinin, ülkenin genel toplumsal-siyasal yapısından bağımsız düşünülemeyeceğidir. Çünkü, genel olarak üniversiteler -tıpkı öteki kurumlar gibi- içinde bulundukları toplumun sosyo-ekonomik yapısını ve siyasal-kültürel değerleri ile bunlara ilişkin hedeflerini yansıtmaktadır.1 Dolayısıyla, devlet-üniversite ilişkisi incelenirken, çözümlemenin, bu gerçekliğin dikkate alınarak yapılması gerekmektedir.
Bu çalışmada devlet-üniversite ilişkisi böyle bir perspektifle ele alınacak ve ayrıca bu ilişki biçiminin tarihsel arka plânı irdelenmeye çalışılacaktır. Bu nedenle ilk olarak, “1933 Üniversite Reformu"yla örnek alınmaya çalışılan Batılı üniversite modelinin gelişim çizgisine ana hatlarıyla değinilecektir. Daha sonra ise, Osmanlı'dan günümüze değin yükseköğretim sisteminin tarihsel süreç içinde geçirdiği evrelerden kısaca söz edilecektir. Bu şekilde karşılaştırmalı bir analiz yaparken, her iki üniversite modelinin ortaya çıkıp geliştiği tarihsel-toplumsal koşullara değinilecek ve bu modellerin yeşerdiği zemin incelenmeye çalışılacaktır.

Keywords

devlet, Üniversitesi, Medrese

References

• Seha L. Meray, "Üniversite Kavramları ve Modelleri", AÜSBF Dergisi, Cilt: XXV, Mart 1971.
• Gianfranco Poggi, Çağdaş Devletin Gelişimi, Çev.Şule Kut- Binnaz Toprak, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayaınları, 1991.
• March Bloch, Feodal Devlet, Çev.Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: Savaş Yayınları, 1983.
• Ahmet İnsel, Düzen ve Kakınma Kıskacında Türkiye, Ayrıntı Yayınları, 1996.
• Ahmet İnsel, Türkiye Toplumunun Bunalımı, İstanbul: Birikim Yayınları, 1990.
• A. Ülkü Azrak, "Devlet ve Üniversite", İHİ Dergisi, 1998.