SAĞ BİR SİYASET OLARAK MİLLİ GÖRÜŞ HAREKETİ

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 60, 34 - 58, 15.03.2021

Ömer Baykal

Öz

Çok partili hayatın tesis edilmesi ile canlanan politik alan, 1960 sonrasında ideolojik çeşitliliğin artmasına, kentleşme olgusunun yükselmesine bağlı olarak yeni partiler ile tanıştı. Bunlardan en dikkat çekeni, liderliğini Necmettin Erbakan’ın yaptığı İslâmcı Milli Görüş hareketiydi. Türk siyasetinde var olan güçlü merkezci refleksler karşısında kendisini sistem karşısında, üçüncü bir yol olarak tanımlayan Milli Görüş hareketi, doksanlı yıllara gelindiğinde geliştirdiği yeni söylemi ve uhdesine kattığı toplumsal odaklar sayesinde iktidar odaklarını ele geçirmeyi başardı. Refah Partisi ile ülke siyasetinde söz sahibi olan Milli Görüş hareketi, 28 Şubat askeri darbesinde aldığı yaranın etkisiyle önce zayıflama daha sonra parçalanma ile karşı kaşıya kaldı. Milli Görüş, her ne kadar siyasi olarak kendisini merkez ve onunla dirsek temasında olan partilerin karşısında konumlandırsa da söylem boyutunda ya da reel politik düzlemde sağ siyaset ile önemli benzerlikler göstermiştir. Bu bağlamda, çalışmada, merkez kavramı ve Türk sağını oluşturan milliyetçi ve muhafazakâr unsurlar ortaya konulduktan sonra, lider merkezlilik, demokrasi, din algısı, pragmatizm, parti mobilizasyonu, entelektüel söylem, devlet ve ekonomi anlayışı üzerinden Milli Görüş hareketinin özgünlüğü tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Milli Görüş, İslâmcılık, Milliyetçilik, Muhafazakârlık, Sağ Siyaset

Kaynakça

• Alkan, A.T. (1998). “Türkiye’de Yerlilik: Yerlilik ve Sol İlişkisine Dair Bir Dış Bakış”. Birikim, S.111-112. 76-80.
• Atacan, F. (2005). “Explaining Religious Politics at the Crossroad: AKP-SP”. Religion and Politics in Turkey in (45-59). London: Routledge Curzon. 2005.
• Atay, T. (2004). “Gelenekçilikle Karşı-Gelenekçiliğin Gelgitinde Türk “Gelenekçi” Muhafazakârlığı”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık içinde (154-178). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Başkaya, F. (2018). “Türkiye’de Sol Hareketin İdeolojik Geri Planı Üzerine Bazı Gözlemler”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Sol içinde (73-85). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baykal Ö. (2019). “Resmi Bir İdeoloji Olarak Kemalizm”. Cumhuriyet Döneminde Siyasî Düşünce İçinde (3-76). Ankara: A Kitap
• Baykal, Ö. (2019). “Türkiye’de Siyasetin Konsolidasyonu: Turgut Özal Dönemi”. Akademik Hassasiyetler, S.12. 143-179.
• Bobbio, N. (1999). Sağ ve Sol Bir Politik Ayrımın Anlamı. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bora, T. (2004). Türk Sağının Üç Hali. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Bora, T. (2004). “Milliyetçi-Muhafazakâr ve İslâmcı Düşünüşte Negatif Batı İmgesi”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık içinde (251-268). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ceylan, H. H. (1991). Prof. Dr. Necmettin Erbakan Türkiye’nin Meseleleri. Ankara: Rehber Yayınları.
• Çaha, Ö. (2000). Aşkın Devletten Sivil Topluma. İstanbul: Gendaş Kültür.
• Çakır, R. (1995). Ayet ve Slogan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, R. (1994). Ne Şeriat Ne Demokrasi Refah Partisini Anlamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, R. (2003). “Politik “Alevilik” İle Politik “Sünnilik”: Benzerlikler ve Zıtlıklar”. Alevi Kimliği içinde (79-83). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, R. (2014). “Milli Görüş Hareketi”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık içinde (544-575). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, R. Çalmuk, F. (2001). Recep Tayyip Erdoğan Bir Dönüşüm Öyküsü. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çalmuk, F. (2001). Erbakan’ın Kürtleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çiğdem, A. (1997). “Muhafazakârlık Üzerine”. Toplum ve Bilim. S.74. 32-50.
• Dağı, İ. (1998). Kimlik, Söylem ve Siyaset. Ankara: İmge Kitabevi.
• Demirel, A. (2005). “Milli Mücadele Döneminde Birinci Meclis’teki Liberal Fikirler ve Tartışmalar”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Liberalizm içinde (ss.168-184). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2014). Tek Partinin İktidarı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dinç, C. (2018). Debating Islamism, Modernity and The West in Turkey: The Role of Welfare (Refah) Party. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Eisentadt, S.N. (1997). “The Kemalist revolution in comparative perspective”. Atatürk: Founder of Modern State. London: Hurst
• Emre, S. A. (1990). Siyasette 35 Yıl-1 . İstanbul: Akabe Yayınları.
• Emrence, C. (2014). 99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erbakan, N. (1971). Prof. Dr. Necmettin Erbakan Birinci Büyük Kongrede. İstanbul: MNP İstanbul Gençlik Teşkilatı Yayını.
• Erbakan, N. (1975). Milli Görüş. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Erbakan, N. (2014). Prof. Dr. Necmettin Erbakan Külliyatı I. Cilt. Ankara: MGV Yayınları.
• Erdoğan, M. (1997). Rejim Sorunu. Ankara: Vadi Yayınları.
• Esposito, J.L. (2002). İslâm Tehdidi Efsanesi. Çev. Ali Köse, Ömer Baldık, Talip Küçükcan. İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Göle, N. (1991). Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Heper, M. (1980). “Osmanlı Siyasal Hayatında Merkez-Kenar İlişkisi”. Toplum ve Bilim. S.9-10. 3-35.
• Heper, M. (2006). Türkiye Sözlüğü. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İrem, N. (2004). Bir Değişim Siyaseti Olarak Türkiye’de Cumhuriyetçi Muhafazakârlık: Temel Kavramlar Üzerine Değerlendirmeler”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık içinde (105-117). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kara, İ. (1995, 14 Ekim). “Refah Hareketi ve Cemaatler”. Yeni Şafak. s.3.
• Kara, İ. (2001). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi Temel Metinler. y.y.: Gerçek Hayat Artı Reklam.
• Kara, İ. (2013). “Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi Üzerine Birkaç Not”. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi içinde (15-43). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Keyder, Ç. (2005). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köktaş, M.E. (2006). “Türkiye’de Din ve Siyaset: Demokratikleşme Sürecinin Bir problem Alanı”. Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı içinde (259-280). Ankara: Nova Basın Yayın.
• Landau, J.M. (1976). “The National Salvation Party in Turkey”. Asian and African Studies, S.2. 1-57.
• Mahçupyan, E. (1998). Türkiye’de Merkeziyetçi Zihniyet, Devlet ve Din. İstanbul: Yol Yayınları.
• Mahçupyan, E. (2000). Osmanlı’dan Postmodernite’ye. İstanbul: Yol Yayınları.
• Mardin, Ş. (2000). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2004). “Yeni Osmanlı Düşüncesi”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi içinde (42-53). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2005). Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2005). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mert, N. (1999). “Sağdan Yükselen Muhalefet: Yerlilik”. Cogito, S.21. 173-178.
• Mert, N. (2014). “Türkiye İslâmcılığına Tarihsel Bakış”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık içinde (411-419). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öğün, S.S. (2004). “Türk Muhafazakârlığının Kültürel Politik Kökleri”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık içinde (539-582). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öniş, Z. (1997). “The Political Economy of Islamic Resurgence in Turkey: The Rise of the Welfare Party in Perspective”. Third World Quarterly, C.18 (4), 743-766.
• Özbudun, E. Hale, W. (2010). Türkiye’de İslamcılık, Demokrasi ve Liberalizm AKP Olayı. Çev. E. Özbudun, K. Göksel. İstanbul: Doğan Kitap.
• Özkan, N. (2014). Seçim Kazandıran Kampanyalar. İstanbul: Mediacat Kitapları.
• Parla, T. Davison, A. (2004). Corporatist Ideology in Turkey. NY: Syracuse University Press Refah Partisi (1992). Refah Partisi ve Gerçekler.
• Refah Partisi (1993). 4. Büyük Kongre Genel Başkan Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın Açış Konuşması.
• Sabuncu, Y. Şeker, M. (1996). “Seçimler”. Yüzyıl Biterken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları. C.14. s.1142-1168.
• Sarıbay, A.Y. (1985). Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası “MSP Örnek Olayı”. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Sarıbay, A.Y. (1985). “Türkiye’de Siyasal Modernleşme ve İslâm”. Toplum ve Bilim. S.29-30. 45-64.
• Sayarı, S. (1975). “Some Notes On the Beginnings of Mass Political Participation in Turkey”. Political Participation in Turkey. Boğaziçi University Publications.
• Saybaşılı, K. (1998). On Bir Aylık Saltanat. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Selim, Y. (2002). Yol Ayrımı. Ankara: Hiler Yayınları.
• Sever, M. Duran, B. (1994, 22-28 Mayıs). “Erbakan’ın Veliahtları”. Nokta. s.20.
• Şen, S. (2004). AKP Milli Görüşçü Mü?. İstanbul: Nokta Kitap.
• Tekdal, A. (2017). Yüz yüze görüşme. Ankara. 12.4.2017.
• Tekin, Y. Akgün, B. (2014). “İslâmcılar-Demokrasi İlişkisinin Tarihi Seyri”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık içinde (652-663). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Toprak, B. (1981). Islam and Political Development in Turkey. Leiden: E.J. Brill.
• Tuğal, C. (2010). Pasif Devrim İslâmî Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tuncay, S. (1996). Parti İçi Demokrasi ve Türkiye. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Yaşar, M.E. (2014). “İskenderpaşa Cemaati”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık içinde (323-340). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, H. (2005). Modernleşen Müslümanlar. Çev. Ahmet Yıldız. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yavuz, M.H. (2014). “Milli Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık içinde (591-603). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırım, E. (1999). “FP: Sağcılaşma ve Meşruiyet”. Birikim. S.122. 50-52.
• Yıldız, A. (2003). “Politico-Religious Discurse of Political Islam in Turkey: The Parties of National Outlook”. The Muslim World. S. 93(2). 187-209.
• Yıldız, A. (2008). “Problematizing the Intellectual and Political Vestiges From “Welfare”to “Justice and Development”. Seculer and Islamic Politics in Turkey içinde (41-61). London and New York: Routlage.
• Yılmaz, M. (2017). “Yüz yüze görüşme”. Ankara. 12.01.2017.
• Zürcher, E J. (2004). “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Siyasal Muhafazakârlık”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık içinde (40-53). İstanbul: İletişim Yayınları.