SINIF ANALİZİNDE KÜLTÜRALİZME DOĞRU: ÇAĞDAŞ SINIF YAKLAŞIMLARININ SEYRİ

Yıl 2021, Sayı: 61, 168 - 201, 01.12.2021

Kemal Temel

Öz

20. yüzyılda sınıf kuramı genel olarak toplumsal farklılaşmanın güçlü bir işareti olmuştur. Ancak çağdaş kapitalist toplumsal yapılarda cereyan eden teknik ve sosyo-ekonomik dönüşümlerin farklı
toplumsal ayrışmalara yol açtığı ve dolayısıyla sınıf kavramının günümüzde açıklayıcılığını yitirdiği ileri sürülmektedir. Bu çalışma sınıf kavramının 21. yüzyılda çağdaş kapitalist toplumlardaki toplumsal ayrışmaların izah edilmesindeki elverişliliğini tartışmaktadır. Bu doğrultuda konvansiyonel ve çağdaş sınıf tartışmalarına yer verilerek kavramın geçirdiği dönüşümler ve karşılaştığı tehditler onları çevreleyen sosyal ve ekonomi-politik değişimler etrafında değerlendirilmektedir. Çağdaş toplumların bir tür sınıfsız eşitsizliğe evrildiği argümanı postmoden sınıfsızlık tartışmaları etrafında ele alınmaktadır. Kültüralist sınıf yaklaşımlarının postmodern sınıfsızlık yaklaşımlarına karşı türetilen etkin bir sınıf savunusu olduğu iddia edilmektedir. Yeni orta sınıflar üzerinden gerçekleşen çağdaş sınıf analizleri, bu sınıfın toplumsal konumunu tartışırken, geniş ölçekte sınıf kavramını varlık-yokluk ekseninde ele alır. Kültüralist yaklaşımlar ise yeni orta sınıfların antagonistik ve kutuplaşmış yaklaşımlar üzerinden değerlendirilemeyeceğini ileri sürerek alternatif bir yaklaşım teklif eder. Nihai olarak çalışma Türkiye’de kültüralist sınıf yaklaşımları üzerine yapılacak muhtemel
çalışmaların sınıf sosyolojisi alanındaki teorik açmazlara önemli açılımlar sağlayacağını iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf sosyolojisi, postmodern sınıfsızlık yaklaşımları, yeni sınıf hareketleri, kültüralizm

Kaynakça

• Akarçay, E. (2016). Beslencenin Sosyolojisi Orta Sınıf(lar)ın Yeme İçme ve Eğlence Örüntüleri. Ankara: Phoenix Yayınevi
• Akçaoğlu, A. (2018). Zarif ve Dinen Makbul Muhafazakâr Üst-Orta Sınıf Habitusu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, P. (2016). Batı Marksizmi Üzerine Düşünceler. İstanbul Birikim Yayınları.Arrighi, G. & Hopkins, T.K., Wallerstein. I. (1995). Sistem Karşıtı Hareketler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Arun. Ö. (2014). “İnce Zevkler-Olağan Beğeniler: Çağdaş Türkiye’de Kültürel Eşitsizliğin Yansımaları”. Cogito Dergisi, 76, 152-167.
• Aydın, K. (2018). “Max Weber, Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma”. Journal of Economy Culture and Society. 57, 245-267.
• Bates, T. R. (1975). “Gramsci and Theory of Hegemony”. Journal of History of Ideas, 36 (2), 351 - 366.
• Baştürk, Ş. (2018). “Sermaye Savaşları: Türkiye’de Gençlerin İşgücü Piyasası Avantajlarına Erişme Kanalları ve Sosyal Ağlar”. Journal of Economy Culture and Society, 58,17-44.
• Bauman, Z. (2000). Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları. Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2002). “Postmodern Sosyoloji Var mıdır?”. Hüsamettin Arslan (Der). Retorik, Hermeutik ve Sosyal Bilimler İnsan Bilimlerinde Retoriğe Dönüş içinde (s.105-127, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Beck, U. (2019). Risk Toplumu Başka Bir Modernliğe Doğru. İstanbul, İthaki Yayınları.
• Becker, U. (2017). “Sınıf Kuramı: Hala Eleştirel Sosyal Bilimsel Analizin Ekseni mi?” Erik Olin Wright Ed. Sınıflar Üzerine Tartışmalar içinde (s.159-191), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Bennett, A. (2018). Kültür ve Gündelik Hayat, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bora, A. (2018). Kadınların Sınıfı Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bottero, W. (2004). “Class Identities and the Identity of Class”, Sociology, 5 (38), 985-1003.
• Bottomore, T. (1993). Marxist Düşünce Sözlüğü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik Nedenler. İstanbul: Hill Yayıncılık
• Bourdieu, P. (2012). “Sosyal Sınıfı Yapan Nedir?”. Güney Çeğin & Emrah Göker Ed. Tözcülüğün Tasfiyesi İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar içinde (367-383), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Bourdieu, P. (2014). “Simgesel Sermaye ve Toplumsal Sınıflar”. Cogito, 76 (1),192-204.
• Bourdieu, P. (2017). Ayrım Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. & Wacquanlt, L. (2014). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. İstanbul: İletişim Yayınları
• Bourideu, P. (2018). Bir Pratik Teorisi için Taslak Kabiliye Üzerine Üç Etnoloji Çalışması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Breen, R. (2014). “Neo-Weberci Sınıf Analizinin Esasları”. Erik Olin Wright Ed. Sınıf Analizine Yaklaşımlar içinde (49-73), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Brubaker, R. (2007). “Klasik Teoriye Yeniden Düşünmek: Pierre Bourdieu’nun Sosyolojik Yaklaşımı”. Hayriye Erbaş & M. Kemal Coşkun Der. Fark/Kimlik Sınıf içinde (217- 261), Ankara: EOS Yayınevi.
• Budak, Ö. (2014). “Esnek İstihdam Toplumunda Kültürel Sermaye”, Cogiro Dergisi, 76 (1), 167-192.
• Burawoy, M. (2017). “Wright’ın Analitik Marksizminin Sınırları ve Bir Alternatif”. Erik Olin Wright Ed. Sınıflar Üzerine Tartışmalar içinde (99-125), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Burris, V. (2017). “Sınıflar Sempozyumu: Sınıf Analizinde Yeni Yönelimler”. Erik Olin Wright Ed. Sınıflar Üzerine Tartışmalar içinde (191-203), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Callinicos, A. & Harman, C. (2006). Neo-liberalizm ve Sınıf İşçi Sınıfı Değişti mi?. İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Carchedi, G. (2017). “Sınıflar ve Sınıf Analizi”. Erik Olin Wright Ed. Sınıflar Üzerine Tartışmamalar içinde (s.133-159), İstanbul: NotaBene Yayınları
• Castells, M. (2013). Ağ Toplumunun Yükselişi. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Chaney, D. (1999). Yaşam Tarzları. Ankara: Dost Kitabevi.
• Devine, F. & M. Savage (2000). “Conclusion: Renewing Class Analysis”. Scott R. Crompton & F. Devine & M. Savage and J. Scott Eds. Renewing Class Analysis içinde (184-199) Oxford: Blackwell
• Dworkin, D. (2012). Sınıf Mücadeleleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Edgell, S. (1998). Sınıf. Ankara: Dost Kitabevi
• Emirgil, B. F.(2010). “Yeni Kapitalizmde Emeği Sorunsallaştırmak: Emeğim Maddi - Olmayan Görünümleri”. Çalışma ve Toplum. 24 (1), 221-238.
• Emirbayer, M. (2012). “İlişkisel Bir Sosyoloji İçin Manifesto”. Güney Çeğin & Emrah Göker Ed. Tözcülüğün Tasfiyesi İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar içinde (25-65), İstanbul: NotaBene Yayınları
• Erbaş, H. ve Gül, S. S. (2001). “Kapitalizm ve Kültür: Popüler Kültürün Küreselleşmesi ve Piyasalaşması”. Mülkiye Dergisi, 25 (229), 207-228.
• Erbaş, H. (1995). “Marxist Sınıf Kavramlaştırmasında Yeni Gelişmeler ve Bu Gelişmelere İlişkin ‘Bilimsel’ Tavırlar”. Türkiye Günlüğü Dergisi, 37, 74-80.
• Erbaş, H. (2007). “Küçük Sevimli Dünya: Küreselleşme ve Bazı Yanılgılar”. Doğu Batı 10(3), 119-131.
• Erbaş, H. (2017). “Sınıf Çalışmalarında Kültür ve Gündelik Hayatın Yükselişi: Tarihsel Bir İzlek ve Gelecek Umudu”. Emek Araştırma Dergisi, 11 (7), 9-30.
• Esping- Andersen, G. (1993). “Post-Industrial ClassStructures: An Analytical Framework”. Esping - Andersen, G. Ed. Changing Classes: Stratification and Mobility in Post – Industrial Societies içinde (7-31), London: Sage Pub.
• Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gibson, K. & Graham, J. (2010). (Bildiğimiz) Kapitalizmin Sonu Siyasal Aklın İktisadi Eleştirisi. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Giddens, A. (1999). İleri Toplumların Sınıf Yapısı Marks’ın Sınıflar Teorisi, Sonraki Teoriler ve Eleştirel Değerlendirmeler. İstanbul: Birey Yayıncılık
• Giddens, A. & Sutton, P.W. (2016). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Goldthorpe J. & Marshall, G. (1992). “The Promising Future of Class Analysis: A Response To Recent Critiques”. Sociology, 3 (26), 381-400
• Goldthorpe, J. & Lockwood, D. (1963). “Affluence and The Brıtısh Class Structure”. The Sociological Review, 2 (11), 133-163.
• Gubbay, J. (1997). “A Marxist Critique of Weberian Class Analysis”. Sociology, 31(1), 73-89.
• Hall, S. (1995). “Yeni Zamanların Anlamı”. Stuart Hall ve Martin Jacques Der. Yeni Zamanlar 1990’larda Politikanın Değişen Çehresi içinde (s.105-127), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jameson, F. (2011). Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. Ankara: Nirengi Kitap.
• Karaarslan, F. (2020). “Kültürel İktidarı Hatırlamak: Tartışamaların Tarihsel Sosyolojik Bağlamına İlişkin Değiniler”. Sosyoloji Divanı. 8 (15), 77-91.
• Kaje, J. H. (2009). İngiliz Marksist Tarihçiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karademir Hazır, I. (2014a). “Bourdieu Sonrası Yeni Eşitsizlik Gündemleri: Kültürel Sınıf Analizi, Beğeni ve Kimlik”. Cogito, 76 (1), 230-265.
• Karademir Hazır. I. (2016). “Wearing class: A study on clothes, bodies and emotions in Turkey”. Journal of Consumer Culture, 17(2) 1–20.
• Karademir Hazır, I. (2014b). “How bodies are classed: An analysis of clothing and bodily tastes in Turkey”. Poetics, 44, 1-21.
• Karademir Hazır, I. (2014c). “Boundaries of middle-class identities in Turkey”. The Socological Review, 62, 675-697.
• Karadağ, M. (2009). “On Cultural Capital and Taste Cultural field in a Turkish city in historical perspective”. European Societies 11 (4), 531-551.
• Kaygalak, S. (2001). “Post-Marksist Siyasetin Sefaleti: Radikal Demokrasi”. Praksis Dergisi, 1, 33-59.
• Koşar, A. (2016). “Erik Olin Wright’ın Sınıf Analizinin Eleştirisi”. Teori ve Eylem Dergisi, 1 (1), 38-57.
• Lyotard, J.F. (2014). Post Modern Durum. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Man, F. (2019). İnsan, Çalışma ve Toplum Çalışma Sosyolojisine Giriş. Sakarya: Sakarya Yayıncılık Marx, K. ve Engels, F. (2014). Komünist Manifesto. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Marx, K. (2019). Kapital Ekonomi Politiğin Eleştirisi I. Cilt. İstanbul: Yordam Yayınları.
• Méndez, M.L. (2008). “Middle Class Identities in A Neoliberal Age: Tensions Between Contested Authenticities”. The Sociological Review, 56 (2), 220-237.
• Mercan, A.B. (2018). “Çağdaş Sınıf Sosyolojisinde Psikososyal Çözümleme”. Alternatif Politika. 10 (2), 271-297.
• Mouffe, C. (2008). Siyasetin Dönüşümü. Ankara: Epos Yayınları.
• Öğütle, V. S. (2014). “Önsöz”. Erik Olin Wright (Ed). Sınıf Analizine Yaklaşımlar içinde (7- 11), İstanbul:NotaBene Yayınları.
• Öğütle, V.S. & Çeğin, G. (2010). Toplumsal Sınıfların İlişkisel Gerçekliği-Sosyo-Tarihsel Teorinin ‘Sınıf’la İmtihanı. İstanbul: Tan Kitabevi Yayınları.
• Öğütle, V.S. & Çeğin G. (2013). E.O. “Wright’ın Mikro Kavramları ile P. Bourdieu’nün Kavramsal Repertuarı Arasındaki Sentezin Empirik Analizde Yaratacağı İmkânlar”. Praksis Dergisi, 32, 65-91.
• Öngen, T. (2014). Prometheus’un Sönmeyen Ateşi. İstanbul:Yordam Kitap.
• Özet, İ. (2019). Fatih-Başakşehir Muhafazakâr Mahallede İktidar ve Dönüşen Habitus. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özmen, Z. (2017). Beyaz Yakalı Yaşam Tarzları. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Özsöz, C. (2012). “Sınıf ve Kimlik”. Sosyoloji Notları, 9, 29-32.
• Özsöz, C. (2019). Kutsal ve Kural MÜSİAD Kayseri Şubesi Örneğinde Yeni Muhafazakâr Orta Sınıfın Dönüşümü. İstanbul: Libra Yayınları.
• Pakulski, J. (2007). “Toplumsal Hareketler ve Sınıf: Marksist Paradigmanın Çöküşü”. Hayriye Erbaş & M. Kemal Coşkun, Der. Fark/Kimlik Sınıf içinde (31-73), Ankara: EOS Yayınevi.
• Parlak, Z. (2004). “Sanayi Ötesi Toplum Teorilerinin Eleştirel Bir Değerlendirmesi”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2), 95-125.
• Pereira,V.B. (2016). “The structuration of lifestyles in the city of Porto A relational approach”. Laurie Hanquinet & Mike Savage Ed. Routledge International Handbook of the Sociology of Art and Culture içinde (421-437), London: Routledge
• Pietsch, C. (2007). “Sınıf, Milliyetçilik ve Kimlik Politikaları”. Hayriye Erbaş & M. Kemal Coşkun (Der) Fark/Kimlik Sınıf içinde (335-375): Ankara: EOS Yayınevi.
• Piketty, T. (2018). Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ransome, P. (2005). Work, Consumption & Culture Affluence And Social Change in the Twenty-First Century. Sage Publications.
• Reay, D. (1998). “Rethinking Social Class: Qualitative Perspectives On Class and Gender”. Sociology, 32 (2), 259-275.
• Savage, M. (2003). “A New Class Paradigm?”. British Journal of Sociology of Education. 4 (24), 535-541.
• Savage, M. & Warde, A. & Devine, F. (2005). “Capitals, assets, and resources: Some critical issues”. British Journal of Sociology, 56(1), 31–47.
• Savage, M. & Devine, F. (2005). “The Cultural Turn, Sociology and Class Analysis”. Fiona Devine, Mike Savage, John Scott, Rosemary Crompton Ed. Rethinking Class: Cultures, Identities and Lifestyles içinde (1-22), Palgrave Macmillan Press
• Savage, M. & Bagnall, G. & Longhurst, B. (2005). “Local Habitus and Working Class Culture”. Fiona Devine, Mike Savage, John Scott, Rosemary Crompton Ed. Rethinking Class: Cultures, Identities and Lifestyles içinde (95-123), Palgrave Macmillan Press
• Savage, M. (2016). “The Fall and The Rise Class Analysis in British Sociology”. Tempo Social, 2 (28), 57-72.
• Scott, J. (2002). “Social Class and Stratification in Late Modernity”. Acta Sociologica, 45 (1), 23-35.
• Seidman, S. (2002). “Sosyolojik Teorinin Sonu”. Hüsamettin Arslan Der. Retorik, Hermeutik ve Sosyal Bilimler İnsan Bilimlerinde Retoriğe Dönüş içinde (70-105), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Skeggs, B. (2003). “Exchange, Value and Affect: Bourdieu and the self”. Lisa Adkins ve Beverley Skeggs Ed. pp. Feminism After Bourdieu içinde (75-97), New Jersey: Blackwell Publishing, Sunar, L. &
• Güneş, Ü. (2020). “Sosyoekonomik Eşitsizlikler ve Tabakalaşma Araştırmalarının Gelişimi Bibliyometrik Bir Analiz”. İnsan ve Toplum Dergisi, 10 (4), 506-555
• Swartz, D. (2015). Kültür ve İktidar, İstanbul: İletişim Yayınları
• Thrift, N. & Williams, P. (2007). “Sınıf Oluşumunun Coğrafyası”. Hayriye Erbaş & M. Kemal Coşkun Der. Fark/Kimlik Sınıf içinde (s.187-217), Ankara: EOS Yayınevi.
• Turner, B. S. (2001). Statü. İstanbul: Ütopya Yayınları.
• Turner, B. S. (2013). Eşitlik. Ankara: Dost Kitabevi
• Wacquant, L. (2014). “Simgesel İktidar ve Grup Oluşumu: Pierre Bourdieu’nün Sınıfı Yeniden Çerçevelemesi Üzerine”. Cogito Dergisi, , 76, 204-230
• Wallerstein, I. & Balibar E. (2013). Irk Ulus Sınıf. İstanbul: Metis Yayınları.
• Weber, M. (2018), Ekonomi ve Toplum-1 Cilt. İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2019). Sosyoloji Yazıları. İstanbul: Metis Yayınları.
• Weininger, E.B. (2014). “Bourdieu’nün Sınıf Analizinin Esasları”. Erik Olin Wright Ed. Sınıf Analizine Yaklaşımlar içinde (s. 111-157), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Williams, R. (1999). Marksizm ve Edebiyat, İstanbul: Adam Yayınları.
• Wilkes, C. (1990). “Bourdieu’s Class”. R. Harker et al. (Ed) An Introduction to the Work of Pierre Bourdieu The Practice Of Theory içinde (109-131), London: Palgrive Macmllan
• Wood, E. M. (2011). Sınıftan Kaçış Yeni “Hakiki” Sosyalizm. İstanbul: Yordam Kitap.
• Wright, E.O. (2014b). “Neo-Marksist Sınıf Analizinin Esasları”. Erik Olin Wright Ed. Sınıf Analizine Yaklaşımlar içinde (s.15-49), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Wright, E.O. (2014c). “Sonuç: Cevap ‘Sınıf’ ise, Soru Nedir?”. Erik Olin Wright Ed. Sınıf Analizine Yaklaşımlar içinde (s.233-249), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Wright, E.O. (2016). Sınıflar. İstanbul: Notabene Yayınları.
• Wright, E.O. (2017a). “Sınıf Yapısı Analizi için Genel Bir Çerçeve”. Erik Olin Wright Ed. Sınıflar Üzerine Tartışmalar içinde (s. 13-61), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Wright, E.O. (2017b). “Sınıf Yapısı Kavramını Bir Kez Daha ‘Yeniden’ Düşünmek”. Erik Olin Wright Ed. Sınıflar Üzerine Tartışmalar içinde (s. 325-418), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Wynne, D. (1990). “Leisure, lifestyle and the construction of social position”. Leisure Studies, 9:1, 21-34.
• Yanıklar, C. (2008). “Sermaye ve Emek Arasında: Goldthorpe ve Wright’ın Sınıf Yaklaşımları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 152-182.
• Yanıklar, C. (2010). “Postmodernist Antipati: Postmodern Sınıf(sızlık) Yaklaşımlarına Eleştirel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1 (65), 205- 227.
• Yanıklar, C. (2016). “Sınıfın Sonu mu? Sınıf Tartışmalarının Gidişatı”. Lütfi Sunar Ed. Türkiye’de Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik içinde (29-47), İstanbul: Matbu Kitap.
• Yılmaz, F. (2020). “Karar Yitiminin Seslenişi: Kültürel İktidar”. Sosyoloji Divanı, 8 (15), 181- 185.