PANDEMİ, SAĞLIK VE ADALET

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 67 - Dijital Çağda Siyaset, 310 - 333, 16.12.2024

Mehmet Kocaoglu

Öz

Adil bir toplumun önemli bir göstergesi olan etkili sağlık politikasının iktisadi, siyasal ve toplumsal
hayata yansımaları son yıllardaki pandemi döneminde çok net bir şekilde ortaya çıkmıştır. Sağlık olgusunun
sadece bireysel bir husus olmadığı toplumsal yapıyla yakından ilişkili olduğu anlaşılmıştır.
Pandeminin iktisadi, siyasal ve sosyal zararları yüzünden adalet ve sağlık arasındaki ilişkinin nasıl
olması gerektiğine dair sorun yaygın bir şekilde akademik ve günlük tartışmaların merkezî konusu
hâline gelmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, sağlık olgusunu ele alan adalet teorilerini analiz etmektir.
Çalışmada ilk olarak son yıllarda yaşanan pandemi üzerinden sağlığın toplumsal boyutu irdelenmektedir.
İkinci olarak sağlıkla ilgili literatürde baskın olan dört adalet teorisinin monolitik yapısına
ve bunun yarattığı sorunlara işaret edilmektedir. Son olarak sağlıkla ilgili bir adalet teorisinin farklı
unsurları kapsayan çoğulcu bir niteliğe sahip olması gerektiği iddia edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Hizmetleri, Adalet, Faydacılık, Liberteryenizm, Eşitlikçi Liberalizm, Komüniteryenizm

Kaynakça

• Anand, S., Peter, F., Sen, A. (2006). Public Health, Ethics, and Equity. Oxford: Oxford University Press.
• Andrade, C., Gillen, M., Molina, J. A., Wilmarth M. J. (2022). The Social and Economic Impact of Covid-19 on Family Functioning and Well-Being: Where do we go from here?”. Journal of Family and Economic Issues, 43, 2022, 205–212.
• Anomaly, J. (2017). Ethics, Antibiotics, and Public Policy. The Georgetown Journal Of Law & Public Policy, 15, 2017, 999-1015.
• Atabay, S. S. (2022). Sağlık Hakki ve Unsurları. Türkiye Biyoetik Dergisi, 9(3), 2022, 105-113.
• Bailey, R. (2005). Liberation Biology. New York: Prometheus Books.
• Bentham, J. (2017). Ahlak ve Yasama İlkeleri. Çev. Ö. Saruhanlıoğlu ve U. K. Boyacı. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Beşer, A., Kerman, T. K. (2017). Göç Eden Bireylerin Öncelikli Sağlık Sorunları ve Sağlık Hizmetine Ulaşımdaki Engeller. Türkiye Klinikleri J Public Health Nurs-Special Topics, 3(3), 2017, 143-8
• Bonotti, M., Zech S. T. (2021). The Human, Economic, Social, and Political Costs of COVID-19. Recovering Civility during COVID-19 İçinde. Palgrave Macmillan, Singapore. 1-36.
• Brennan, J. (2015). Liberteryenizm. Çev. A. Yayla. Ankara: Liberte Yayınları.
• Brennan, J. (2016b). A Libertarian Case for Mandatory Vaccination. Journal of Medical Ethics, 2016, 1-7.
• Brennan, J., Vossen, B. van Der (2017). The Myths of the Self-Ownership Thesis. (Ed.) Brennan, J., van der Vossen, B., Schmidtz, D. The Routledge Handbook of Libertarianism. NewYork:Routledge, 199–211.
• Brennan, J.F., Jaworski, P. (2016). Markets without Limits: Moral Virtues and Commercial Interests. New York and London: Routledge.
• Brennan, T. (1991). Just Doctoring: Medical Ethics in the Liberal State. Berkeley, CA: the University of California Press.
• Buchanan, A. (1984). The Right to a Decent Minimum of Health Care. Philosophy & Public Affairs, 13 (1), 1984, 55–78.
• Callahan, D. (1995). What Kind of Life? The Limits of Medical Progress. Washington, DC: Georgetown University Press.
• Chriscaden, K. (2020). “Impact of COVID-19 on people’s livelihoods, their health and our food systems”. https://www.who.int/news/item/13-10-2020-impact-of-covid-19-on-people’slivelihoods- their-health-and-our-food-systems
• Cochrane, J. H. (1995). Time-Consistent Health Insurance. The Journal of Political Economy, 103(3), 1995, 445-473.
• Cochrane, J. H. (2009). Health-Status Insurance: How Markets Can Provide Health Security. Policy Analysis. 633, 2009,1-12.
• Coggon, J. (2022). Long-Game Regulation and Public Health Policy-Making: The Ethics of Eradicating Choices without Eradicating Choice. (Ed.) J. Parry, F. Tahzib ve J. Begon. Perspectives on Paternalism and Public Health. P.12-14. https://research-information.bris.ac.uk/en/ publications/long-game-regulation-and-public-health-policy-making-the-ethics-o
• Daniels, N. (1985) Just Health Care. New York: Cambridge University Press.
• Daniels, N. (2008) Just Health. New York: Cambridge University Press.
• Felsenthal, M. (2020). COVID-19 to Plunge Global Economy into Worst Recession Since World War II. World Bank, 8 June 2020. https://www.worldbank.org/en/news/pressrelease/ 2020/06/08/covid-19-to-plunge-global-economy-into-worst-recession-sinceworld- war-ii
• Flanigan J. A. (2014). A Defense of Compulsory Vaccination. HEC Forum, 26, 2014, 5–25.
• Flanigan J. A. (2017). Pharmaceutical Freedom. Oxford& London: Oxford University Press.
• Flanigan J. A. (2018). A Libertarian Approach to Medicine. (Ed.) J. Brennan, B. V. der Vossen and D. Schmidtz, The Routledge Handbook of Libertarianism. New York and London: Routledge, 405-417.
• Flanigan J. A. (2022). Public Health and Health Care Policy. (Ed.) M. Zwolinski and B. Ferguson. The Routledge Companion to Libertarianism. New York& London, 351-365. Giubilini, A. (2019). The Ethics of Vaccination. Palgrave Macmillan.
• Goodin, R. E. (1993). Utility and the Good. (Ed.) P. Singer. A Companion to Ethics. Oxford: Blackwell Publishers.
• Günder E. E. (2021). COVID-19 Pandemi Sürecinde Türkiye’de Çocuk Hakları. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 7(14), 2021, 138-149.
• Hassoun, N. (2019). The Human Right to Health: A Defense. Journal of Social Philosophy, 51(2), 2019, 1–22.
• Hassoun, N. (2020). Global Health Impact. Oxford: Oxford University Press.
• Hayek, F. (2004). Kölelik Yolu. Çev. T. Feyzioğlu ve Y. Aslan. Ankara: Liberte Yayınları.
• Hayek, F. (2013). Özgürlüğün Anayasası. Çev. Y. Z. Çelikkaya. Ankara: Bigbang Yayınları.
• İzci, F., Erat, V. (2022). Göçmenlerin Sağlık Hizmetlerine Erişiminde Karşılaştıkları Sorunlar. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 12(1), 2022, 65-78.
• Kerr, J., Panagopoulos, C., Linden, S. V. S. (2021). Political polarization on COVID-19 pandemic response in the United States. Personality and Individual Differences. 1-9.
• Kocaoğlu, M. (2014). Robert Nozick: Adalet Teorisi ve Temel Kavramları. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Kocaoğlu, M. (2015). John Rawls: Adalet Teorisi ve Temel Kavramları. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Kocaoğlu, M. (2020). “John Stuart Mill”. Ed. B. Şahin ve K. Yavaşça. Siyasi Düşünceler Tarihi. Ankara: Orion Yayınları.
• Kol, E. (2015). Türkiye’de Sağlık Reformlarının Sağlık Hakkı Açısından Değerlendirilmesi. SGDSosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 2015, 135-164.
• MacIntrye, A. (2001). Erdem Peşinde. Çev. M. Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Mack, P. (2004). Utilitarian Ethics in Healthcare. International Journal of The Computer, the Internet and Management. 12(3), 2004, 63-72.
• Marmot, M.G. ve Wilkinson, R.G. (1999). Social Determinants of Health. Oxford&New York: Oxford University Press.
• Menzel, P. (2011). The Cultural Moral Right to a Basic Minimum of Accessible Health Care. Kennedy Institute of Ethics Journal, 21(1), 2011, 79–120.
• Mill, J. S. (2003). Hürriyet Üstüne. Çev. M. O. Dostel. Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu.
• Mill, J. S. (2017). Faydacılık. Çev. S. Aktuyun. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Naseer S., Khalid S., Parveen S., Abbass K., Song H., Achim MV. (2023). “COVID-19 outbreak: Impact on global economy”. Frontiers in Public Health. 1-13.
• Nozick, R. (2006). Anarşi, Devlet ve Ütopya. Çev. A. Oktay. 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Nussbaum, M. (2011). Creating Capabilities: The Human Development Approach. Cambridge: Harvard University Press.
• Ören, E. D. T., Dereli, F., Sarı, H. Y. (2021). Engelli Bireylerin Sağlık Hizmetine ve Bakıma Erişimi ile İlgili Yaşadıkları Sorunlar. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(3), 2021, 185-192.
• Özbek, N., Bahadır, Z. (2017). Mültecilerin Sağlık Hakkı. Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 2017, 78-94.
• Panitch, L., Leys, C. (2014). Kapitalizmde Sağlık: Sağlıksızlık Semptomları. Çev. U. Haskan. İstanbul: Yordam.
• Pazhoohi, F., Kingstone, A. (2021). Associations of political orientation, xenophobia, rightwing authoritarianism, and concern of COVID-19: Cognitive responses to an actual pathogen threat. Personality and Individual Differences, 182, 2021, 1-3.
• Persson, I., Savulescu, J. (2008). The Perils of Cognitive Enhancement and the Urgent Imperative to Enhance the Moral Character of Humanity. Journal of Applied Philosophy, 25(3), 2008, 162–77.
• Powers, M., Faden, R.R. (2008). Social Justice: The Moral Foundations of Public Health and Health Policy. New York and Oxford: Oxford University Press.
• Preda, A. (2012). Is There a Human Right to Health?. (Ed.) P.T. Lenard and C. Straehle. Health Inequalities and Global Justice. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Priya, S. S., Cuce, E., Sudhakar, K. (2021). A perspective of COVID 19 impact on global economy, energy and environment. International Journal of Sustainable Engineering, 14(6), 2021, 1290-1305.
• Rand, A. (2004). Kapitalizm Bilinmeyen İdeal. Çev. N. Kandemir. İstanbul: Plato Yayıncılık.
• Rawls, J. (1971). A Theory of Justice. Massachusetts: Harvard University Press.
• Rawls, J. (2001). Justice as Fairness: A Restatement. (Ed.) Erin Kelly. Cambridge: Harvard University Press.
• Reidy, D. (2016). A Right to Health Care? Participatory Politics, Progressive Policy, and the Price of Loose Language. Theoretical Medicine and Bioethics, 37(4), 2016, 323–42.
• Rothbard, M. N. (2009). Özgürlüğün Etiği. Çev. R. Tapramaz. Ankara: Liberte Yayınları. Royo- Bordonada, M. A., Román- Maestre, B. (2015). Towards Public Health Ethics. Public Health Reviews, 36(3), 2015, 1-15.
• Ruger, J.P. (2010). Health and Social Justice. Oxford: Oxford University Press.
• Sağlık Hakkı Raporu. (2022). Sağlık Hakkı Derneği Raporu. Haz. Betül Bıyıkoğlu, Cihan Alp, Elif Paklacı, Figen Yardımcı, Gökçe Hazar Otçu, Sinem Koca, Zeynep Gülşah Coşkun. https:// drive.google.com/file/d/1SlRDIDAaL4bwS3mj1nXrwTUI50ZFkaAF/view
• Saladino V., Algeri D., Auriemma V. (2020). The Psychological and Social Impact of Covid-19: New Perspectives of Well-Being. Frontiers in Psychology, 11, 2020, 1-6.
• Sandel, M. (1998). Liberalism and Limits of Justice. 2nd Edition. Oxford: Oxford University Press.
• Sandel, M. J. (2007). The Case Against Perfection: Ethics in The Age of Genetic Engineering. Cambridge& Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Sandel, M. J. (2016). Paranın Satın Alamayacağı Şeyler. Çev. M. Kocaoğlu. Ankara: Eksi Kitaplar.
• Sandel, M. J. (2022). Adalet: Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir?. Çev. M. Kocaoğlu. Ankara: Felix Kitap.
• Satz, D. (2007). Liberalism, Economic Freedom, and The Limits of Markets. Social Philosophy and Policy Foundation, 24(1), 2007,120-140.
• Satz, D. (2010). Why Some Things Should not be for Sale. Oxford& New York: Oxford University Press.
• Savulescu, J., Birks, D. (2012). “Bioethics: Utilitarianism”. eLS. John Wiley & Sons İçinde, Ltd: Chichester, 1-7.
• Savulescu, J., Foddy, B., Clayton, M. (2004). Why We Should Allow Performance Enhancing Drugs in Sport. British Journal of Sports Medicine, 38, 2004, 666–70.
• Savulescu, J., Persson, I., Wilkinson, D. (2020). Utilitarianism and the Pandemic. Bioethics, 24, 2020, 620-632.
• Schmidtz, D. (2010). Adaletin Unsurları. Çev. H. Özler. Ankara: Liberte Yayınları.
• Sen, A. (1981). Poverty and Famines. Oxford: Clarendon Press.
• Sen, A. (2002). “Why Health Equity?”. Health Economics, 11, 2002, 659–66.
• Sen, A., Dreeze J. (1989). Hunger and Public Action. Oxford: Oxford University Press.
• Siegell A. W., M. Merritt (2019). An Overview of Conceptual Foundations, Ethical Tensions, and Ethical Frameworks. (Ed.) A. C. Mastroianni, J. P. Kahn, N. E. Kass. Public Health. The Oxford Handbook of Public Health Ethics. London&New York: Oxford University Press.
• Şahbaz, İ. (2009). Sosyal Hak Olarak Sağlık Hakkı. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 86, 2009, 405- 423.
• Tahmazoğlu U., S. (2012). Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı. İstanbul: Legal Yayıncılık.
• Taylor, C. (2011). Modernliğin Sıkıntıları. 2. Baskı. Çev. U. Canbilen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Temiz, O. (2014). Türk Hukukunda Bir Temel Hak Olarak Sağlık Hakkı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 69(1), 2014, 165-188.
• Ubel, P. (2001). Pricing Life: Why It’s Time for Health Care Rationing. Cambridge: MIT Press.
• Ucar Kocaoğlu, B., Kocaoğlu, M., Phillips, R. (2023). Beyond Recovery and Resilience: Achieving Caring Communities. (Eds.) M. A. Brennan vd., Community Development for Times of Crisis. New York&London: Routledge, 255-270.
• Venkatapuram, S. (2011). Health Justice. An Argument from the Capabilities Approach. Cambridge: Polity Press.
• Walzer, M. (1984). Spheres of Justice. Basic Books.
• Wolff, J. (2012). The Human Right to Health. New York: W.W. Norton & Company.
• Yuan, S. ve H. Chu (2022). Vaccine for yourself, your community, or your country? Examining audiences’ response to distance framing of COVID-19 vaccine messages. Patient Education and Counseling, 105, 2022, 284–289.
• Zwolinski, M. (2018). Libertarianism and the Welfare State. (Eds.) Jason Brennan, Bas Van der Vossen, David Schmidtz. The Routledge Handbook of Libertarianism. New York and London: Routledge, 323-342.