Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’sinde Yer Alan Cennet ve Cehennem Tasvirleri

Year 2014, Volume: 5 Issue: 1, 89 - 112, 12.03.2015

Mürüvet Harman

https://doi.org/10.19059/mukaddime.60506

Cited By: 7

Abstract

Özet: 15. yüzyılda Yazıcıoğlu Mehmed tarafından kaleme alınan Muhammediye; Osmanlı dini eserleri içerisinde hem içeriği hem de kesintisiz üretimi bakımından dikkat çekmektedir. Osmanlı dünyasında ahiret yaşantısı, kıyamet, peygamberlerin hayatı gibi konuların nasıl algılandığı hususunda yardımcı olabilecek bu eser; geç dönem Osmanlı’da özellikle matbaanın kullanılması ile birlikte içerdiği dini resimlerle faklı bir özelliğe kavuşmuştur. Muhammediye baskılarındaki cennet-cehennem betimlemeleri; sayıları, geç devirdeki cennet-cehennem algısını göstermeleri ve çeşitli baskılardaki farklı betimleme anlayışları nedeniyle ön plana çıkmaktadır. Yapılan bu çalışmada Muhammediye’nin yazarı ve içeriği ile ilgili genel bilgiler eşliğinde özellikle cennet-cehennem betimlemeleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Muhammediye, cennet, cehennem.

Keywords

Muhammediye, cennet, cehennem

References

• Acun, H. (2005). Bozok Sancağı’nda (Yozgat İli) Türk mimarisi. Ankara: TTK.
• Akkuş, A. (2010). Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediye adlı eserin kültür tarihimizdeki yeri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Rize Üniversitesi, Rize.
• Aksel, M. (2010). Anadolu halk resimleri. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
• Aksel, M. (2010). Türklerde dini resimler. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
• Altıer, F. P. (2008). II. Abdülhamid Dönemi’nde İstanbul bahçeleri (1876-190). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Altıer, S. (2013). Gelibolu Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları. R. Gülendam (Ed.), Uluslar arası Gelibolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde (ss.463-498), Pozitif Matbaa.
• Altuntek, S. (1993). İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10/1, 191-204.
• And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Bütün bu özelliklerinin yanı sıra cennet ve cehennem betimlemelerinin
• sadece Muhammediye’de olmadığı, yine geç dönemde baskıları yapılan
• Marifetnâme, Mızraklı İlmihal gibi dini içerikli eserlerde de yer aldığını bilmekte
• fayda vardır. Özellikle bu eserlerde yer alan sembolik cennet, cehennem, mizan
• (terazi) gibi kıyamet ile resimlerin aynı şekilde geç devirde inşa edilen Denizli
• Akköy Yukarı Cami (19. yy. ya da 1909), Akköy Belenardıç Cami (1844) ve Baklan
• Boğaziçi Cami (1774), Yozgat Paşaköy Bucağı Tokmak Hasan Paşa Cami (1773
• 1774), Muğla Fethiye Seki Yaylası Tekke Cami (19.yy)’nin duvarlarında da olması;
• bu resimlerin halk arasında ne kadar popüler olduğunu göstermesi bakımından
• önemlidir. Kaldı ki bu eserlerde yer alan aynı konuyu resimler ile mimariye
• uygulayanlar arasındaki ilişki bugüne kadar hiç irdelenmemiştir. Bu açıdan da
• değerlendirilmesinin yapılmasında fayda vardır.
• Kısaca değerlendirmek gerekirse Muhammediye baskılarında yer alan
• cennet-cehennem resimleri; Osmanlı’nın geç dönem dünyasındaki dini içerikli
• konuları betimleme anlayışını, geç dönem resim geleneğinin dini konulara nasıl
• uygulandığını, mimari üslup değişimlerinin nasıl yansıtıldığını, yazılı ve mimari
• eserlerde nasıl bir ortak resim dili oluşturulduğunu göstermesi bakımından önem
• arz etmektedirler. Kaynakça
• Acun, H. (2005). Bozok Sancağı’nda (Yozgat İli) Türk mimarisi. Ankara: TTK.
• Akkuş, A. (2010). Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediye adlı eserin kültür tarihimizdeki yeri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Rize Üniversitesi, Rize.
• Aksel, M. (2010). Anadolu halk resimleri. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
• Aksel, M. (2010). Türklerde dini resimler. B. Ayvazoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Kapı.
• Altıer, F. P. (2008). II. Abdülhamid Dönemi’nde İstanbul bahçeleri (1876-190). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Altıer, S. (2013). Gelibolu Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları. R. Gülendam (Ed.), Uluslar arası Gelibolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde (ss.463-498), Pozitif Matbaa.
• Altuntek, S. (1993). İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10/1, 191-204.
• And, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Arel, A. (1975). Onsekizinci yüzyıl İstanbul mimarisinde Batılılaşma süreci. İstanbul: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
• Arık, R. (1976). Batılılaşma dönemi Anadolu tasvir sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Aşur, A. A. (1993). Kur’an ve sünnete göre cennet nimetleri (İ. Kaya, Çev.). Konya: Uysal.
• Atasoy N. ve F. Çağman. (1974). Turkish miniature painting. İstanbul: R.C.D.Cultural Institute.
• Bağcı, S. (2003). Konya Mevlânâ Müzesi resimli elyazmaları. Konya: Konya ve Mülhakatı Eski Eserleri Sevenler Derneği.
• Bağcı, S., vd. (2006). Ottoman painting. Ankara: KTBY.
• Brosh N. ve Milstein, R. (1991). Biblical stories in Islamic literature and painting. Tel Aviv: Sabinsky.
• Çelebioğlu, A. (y.y.). Muhammediye. Cilt 1-3.
• Demircan, A. R. (2010). Kur’ân ve sünnet ışığında cennet hayatı. İstanbul: Emir Turizm.
• Dilçin, C. (1978). XIII. yüzyıl metinlerinden yeni bir yapıt: Ahval-i Kıyamet, Ömer Asım Aksoy Armağanı, içinde (ss. 49-86), Ankara: TDKY.
• Dönmez, H. (2013). Yazıcıoğlu Mehmet ve Muhammediye. R. Gülendam (Ed.), Uluslararası Gelibolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss.345-352), Pozitif Matbaa.
• El-Cevziyye, İ. K. (1994). Cennetin tasviri (İ. H. Sezer, Çev.). Konya: Uysal.
• Ergün, C. (2006). Kur’an’ın cennet cehennem anlayışının diğer dinlerle karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Erzurumlu İ. H. (1999). Marifetname (açıklamalı eksiksiz metin), M. F. Meyan (Haz.). İstanbul: Bedir.
• Evin, A. (2000). Batılılaşma ve Lale Devri. M. Armağan (Haz.), İstanbul Armağanı 4 Lale Devri içinde (ss. 41-60). İBBKİDB.
• Hançerlioğlu, O. (2006). İslam inançları sözlüğü. İstanbul: Remzi.
• İrepoğlu, G. (1986). Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesindeki batılı kaynaklar üzerine düşünceler. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı 1, İstanbul Matbaası, 56-72.
• İrez, F. (1990). Topkapı Sarayı Harem Bölümü’ndeki rokoko süslemenin Batılı kaynakları. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı 4, İstanbul Matbaası, 56-72.
• Kara, M. (2005). Türk tasavvuf tarihi araştırmaları tarikatlar/tekkeler/şeyhler. İstanbul: Dergah.
• Kut, G. (2007). Muhammediye’de cennet tasvirleri, Metin And’a Armağan, (M. S. Koz), içinde (ss. 331-335). İstanbul: Metgraf.
• Mahir, B. (2004). Osmanlı Minyatür Sanatı. İstanbul: Kabalcı.
• Milstein, R. (1990). Miniature painting in Ottoman Baghdad. California: Mazda.
• Milstein, R., vd. (1999). Stories of the prophets illustrated manuscripts of Qisas al- Anbiya. California: Mazda.
• Milstein, R. ve Brosh, N. (1991). Biblical stories in Islamic painting. Tel Aviv: Sabinsky.
• Okçuoğlu, T. (2000). 18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlı duvar resimlerinde betimleme anlayışı. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, Z. (2000). Muhammediye’nin iki yazma nüshası ve iki kadın müstensih. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 1, 333-338.
• Salman, Ö. (1999). “İstanbul’da son dönem saray ve kasırlarında bahçe düzenlemeleri”. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Saner, T. (1998). 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında “Oryantalizm”. İstanbul: Pera.
• Şener, D. (2011). 18. ve 19. yüzyılda Anadolu duvar resimleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Şimşek, S. (2007). Avrupa ile Asya Arasında Önemli Bir Geçiş Noktası Gelibolu’da Tarikatlar ve Tekkeler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 251-310.
• Taş, A. (1998). Rönesans devri bahçe sanatı ve ülkemizdeki yansıması olarak Beylerbeyi Sarayı ve Set Bahçeleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Topaloğlu, B. M. (1993). Cennet. TDVİA içinde (Cilt 7, s. 376-386). Ankara: TDV
• Toprak, S. (2005). Mîzan. TDVİA, Cilt 30, 211-212.
• Uzun, M. (2005). Muhammediye. TDVİA içinde (Cilt 30, s. 586-587). Ankara: TDV
• Ülgen, A. (1990). Tanzimat günlerinde Türk mimari üslubu Tanzimat Döneminde Batılılaşma akımıyla Türk Mimarisine giren üslûplar ve üslûp özellikleri. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3 (7), 67-71.
• Yaman, B. (2002). Osmanlı resim sanatında kıyamet alametleri Tercüme-i Cifrul- Cami ve tasvirli nüshaları. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yaman, B. (2008). Türk minyatür sanatında cennet. Belleten, LXXII (263), 141–157.
• Yaman, B. (2007). Ahval-i Kıyamet yazmaları resimlerinde kıyamet sonrası hayat. H.Ü.E.F.D., 24 (2), 217 - 234.
• Yavuz, S. S. (2003). Livâü’l-hamd. TDVİA içinde (Cilt 27, s. 200). Ankara: TDV.
• Yazıcıoğlu Muhammed (2005). İzahlı Muhammediye. (A. Akçiçek, Haz.). İstanbul: Kitabevi.
• Yıldız, O. (2002). Orta Osmanlıca dönemine ait bir dil yadigârı Ahval-i Kıyamet, giriş, inceleme, metin, dizinler. İstanbul: Şule.
• Yurtsal, T. (2009). Aydın ve Denizli camilerine duvar resimleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.