İlimler Tasnifi Literatüründe Ahlâk İlmi

Year 2016, Volume: 7 Issue: 1, 1 - 29, 18.04.2016

Mustakim Arıcı

https://doi.org/10.19059/mukaddime.55595

Cited By: 5

Abstract

Makalemizde ilimler tasnifi literatürü bağlamında ahlâk ilminin yerinin ne olduğunu tartışacağız. Çalışmamızda ahlâkın biri felsefî, diğeri de dinî bir ilim olduğu iddiasını ortaya koyan metinlerden hareketle iki temel yaklaşım üzerinde durmayı ve bunların tasvirini yapmayı amaçlıyoruz. Makalemizin sonunda birinci kategoriye örnek bir metin olarak Osmanlı âlimi Mehmed Şâh Fenârî’nin (ö. 839/1435) Enmûzecu’l-ulûm’unun ahlâk, siyaset, ev yönetimi ve hükümdarlık âdâbı bölümlerinin tercümesi yer almaktadır.

Keywords

İlimler tasnifi, pratik felsefe, ahlâk, siyaset, hükümdarlık

References

• Akkirmânî, Mehmed. Ta‘rifâtü’l-fünûn ve menâkıbü’l-musannifîn. Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, nr. 325.
• Akbulut, D. A. (2014). The Classification of the Sciences in Nevʽī Efendi’s Netāyicü’l-Fünun- An Attempt at Contextualization. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• el-Âmulî, Ş. (2002). Nefâisü’l-fünûn fî arâisi’l-uyûn. Seyyid İbrahim Meyâncî (Nşr.). Tahran: İntişârât-ı İslâmî, II.
• Arıcı, M. (2015a). Ahlâk Neyi Bilmektir? Bir İlim Olarak Ahlâk. Ömer Türker, Kübra Bilgin (Ed.). İslâm Ahlâk Literatürünün Temel Sorunları içinde (ss. 43-78). Ankara: Nobel.
• Arıcı, M. (2015b). Sühreverdî ve İlk Dönem Şarihlerinde Ahlâk Problemi. M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt, Kamuran Gökdağ (Ed.). Şeyhu’l-İşrâkın İzinde: İlk Dönem İşrâkî Şârihler içinde II, (ss. 267-271). İstanbul: Divan Kitap.
• el-Beyzâvî, Nâsirüddin. (1996). Ta‘rifâtu’l-ulûm. Abbas Muhammed Hasan Süleyman (Nşr.), Tasnîfu’l-ulûm beyne Nasıruddin et-Tûsî ve Nasıruddin el-Beyzâvî içinde (ss. 95-108). Beyrut: Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye.
• Fazlıoğlu, İ. (2010). İthâf’tan Enmûzec’e Fetih’ten Önce Osmanlı Ülkesi’nde Matematik Bilimler, Tevfik Yücedoğru vd. (Ed.), Uluslararası Molla Fenârî Sempozyumu içinde (ss. 131-163). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• Forcada, M. (2006). Ibn Bajja and Classification of Science in al-Andalus, Arabic Sciences and Philosophy, 16, 287-307.
• Gazzâlî. (1988). el-Munkiz mine’d-dalâl. Ahmed Şemseddin (Nşr.), Mecmû‘atü resâili’l-İmâm -Gazzâlî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Gazzâlî. (1322). Fâtihatü’l-ulûm. Kahire: el-Matbaatü’l-Hüseyniyye.
• Gazzâlî. (1964). Mîzânü’l-amel. Süleyman Dünya (Thk.). Kahire: Dârü’l-Maarif.
• Gazzâlî. (2010). Yol Bilgi Ve Varlık: (Eyyühel’l-veled - Ledünni ilim risalesi - Mişkatü’l-envar). Cüneyd Köksal (Çev.), 4. baskı, İstanbul: Sufi Kitap.
• Gökbulut, S. (2007). İlim Tasnîflerinde Tasavvufun Yeri, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, VIII/19, 245-264.
• Hâdimî, Ebû Saîd. (1318). el-Berîkatü’l-mahmûdiyye fî şerhi’t-Tarîkati’l-Muhammediyye. İstanbul: Şirket-i Sahafiye-i Osmâniye, IV.
• İbn Sînâ. (2010). Arifler ve Olağanüstü Hadiselerin Sırları. şerh: Fahreddin er-Râzî, Ömer Türker (Çev.). İstanbul: Hayy Kitap.
• İbn Sînâ. (2006). Kitâbü’ş-Şifâ/Mantığa Giriş (el-Medhal). Ömer Türker (Çev.). İstanbul: Litera.
• İbnü’l-Ekfânî. (1989). İrşâdü’l-kâsıd ilâ esne’l-makâsıd. Jan Justus Witkam (Ed.). Leiden: Ter Lugt Pers.
• İzmirli İsmail Hakkı. (1339-1341). Yeni İlm-i Kelâm. İstanbul: Evkāf-ı İslâmiyye Matbaası.
• Jolivet, J. (1996). Classifiacations of the Sciences. Roshdi Rashed, Regis Morelon (Ed.), Encyclopedia of the History of Arabic Science: Techonology, Alchemy and Life Sciences içinde (ss. 1008-1025). London: Routledge and Kegan Paul.
• Kaya, M. C. (2014). In The Shadow of ‘Prophetic Legislation’: The Venture of Practical Philosophy After Avicenna, Arabic Science and Philosophy, 24, 269-296.
• Kaya, M. C. (2009). Peygamberin Yasa Koyuculuğu: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi, Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 27, 57-91.
• el-Kayserî, Dâvûd. el-İthâfu’s-Süleymânî fî’l ‘ahdi’l-Orhânî. Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî, Arâbî, nr. 2173.
• Kozalı, A. (2013). Şerhu Usûli’l-Pezdevî Üzerine Bazı Mülahazalar. T. Yücedoğru, O. Ş. Koloğu, U. M. Kılavuz, K. Gömbeyaz (Ed.), Uluslararası Molla Hüsrev Sempozyumu (18-20 Kasım 2011 Bursa) –Bildiriler– içinde (ss. 285-304). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• el-Lârî, Muslihuddin. Enmûzecu’l-ulûm. Süleymaniye Kütüphanesi, Damad İbrahim nr. 791.
• Meybûdî, Kâdı Mîr. (1903-4). Şerhu Hidâyeti’l-hikme. Darsaadet.
• Molla Lütfi. (2012). Dil Bilimlerinin Sınıflandırılması: el-Metalib el-İlahiyye fi Mevzuat el-Ulum el-Luğaviyye. Şükran Fazlıoğlu (Yay.). İstanbul: Kitabevi.
• Nev‘î Efendi, Yahya. (1995). İlimlerin Özü. Ömer Tolgay (Haz.), İstanbul: İnsan.
• er-Râzî, Fahreddin. (1985). en-Nefs ve’r-rûh ve şerhu kuvâhumâ. Muhammed Sagir Ma‘sûmî (Yay.). Tahran: Ma‘hadü’l-Ebhâsi’l-İslâmiyye.
• er-Râzî, Fahreddin. ([t.y.]). Şerhu Uyûni’l-hikme. A. Hicâzî Sakka (Thk.). Kahire: Mektebetü’l-Enclo’l-Mısriyye, II.
• er-Râzî, Fahreddin. Câmi‘u’l-ulûm, Taşkent: Abdurrahman b. el-Hac Muhammed Sâdık ve Şürekâsı.
• Saçaklızâde Mehmed Efendi. (1988). Tertîbü’l-ulûm. Muhammed b. İsmail es-Seyyid Ahmed (Thk.). Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
• es-Süyûtî, Celâleddin. (1432). en-Nukâye fî erba‘ate aşere ilmen. Fâize Abbâs Kâzım el-İdrîsî (Nşr.). Mecelletü Katar en-Nüdâ.
• eş-Şirvânî, Sadreddinzâde. (2015). Amelî Felsefe. Mustakim Arıcı (Çev.). Osmanlı Felefesi: Seçme Metinler içinde (ss. 359-371). Ömer Mahir Alper (Ed.). İstanbul: Klasik.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi. (1985). Miftâhü’s-saâde ve misbâhü’s-siyâde fî mevzûâti’l-ulûm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. I.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi. (1968). Mifâhü’s-sa‘âde ve misbâhü’s-siyâde fî mevzûâti’l-ulûm. Kâmil Kâmil Bekrî, Abdülvâhid Ebü’n-Nûr (Thk.). Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Hadîse. III.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi. es-Sa‘âdetü’l-fâhire fî siyâdeti’l-âhire. Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa, nr. 936.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi. Medînetü’l-ulûm. Bayezid Kütüphanesi, Veliyyüddin, nr. 2637, vr. 113b vd.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi. (2014). Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye. Elzem İçöz, Mustakim Arıcı (Thk.), Mustakim Arıcı (Çev.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• et-Teftazânî, Hafîd. (1323). ed-Dürrü’n-nadîd min mecmû‘ati’l-Hafîd. Mısır: Matbaatü’t-Tekaddüm.
• Treiger, A. (2011). Al-Ghazali’s Classifications of the Sciences and Descriptions of the Highest Theoretical Science. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 30, 1-32.
• et-Tûsî, Nasiruddin. (1996). Faslun fi-beyâni aksâmi’l-hikme alâ-sebîli’l-i‘câz. Abbas Muhammed Hasan Süleyman (Nşr.). Tasnîfü’l-ulûm beyne Nasiruddin et-Tûsî ve Nâsirüddin el-Beyzâvî içinde, (ss. 87-92). Beyrut: Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye.
• Türker, Ö. (2011). İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2011, 533-556.
• Yıgın, A. (2013). Fıkıh Usûlünün İlimler Arasındaki Konumu, Usûl, 20, 7-46.
• el-Yûsî, Hasan b. Mes‘ûd b. Muhammed. (1998). el-Kānûn fî ahkâmi’l-ilm ve’l-âlim ve’l-müteallim. Hamîd Hamânî (Nşr.). Rabat: Matbaatü’ş-Şâle.