Devecilik Kültüründe Havut Hayrının Ritüelistik Uygulamaları

Year 2019, Volume: 10 Issue: 1, 213 - 231, 30.05.2019

Hatice Kübra Uygur , Ayşegül Koyunca Okca

https://doi.org/10.19059/mukaddime.535262

Cited By: 2

Abstract

Devecilik bünyesinde birçok uygulama ve
ritüeli barındıran Türk kültürünün önemli bir değeridir. Deveciliğin bir yaşam
şeklini aldığı yöreler deveye, deveciliğe ve deve güreşlerine ait pek çok uygulama
ve ritüeli günümüze kadar taşımışlardır. Deveciliğin hâkim olduğu yerleşim
yerlerinde havut giydirme işlemine “havutlama” adı verilmektedir. Akabinde
gerçekleştirilen “havut hayrı” devecilik kültürünün ritüel uygulamalara sahne
olan parçasıdır.

Bu çalışmada “havut hayrının” ritüelistik
uygulamaların devecilik açısından önemi üzerinde durulacaktır. Çalışmanın amacı
Türk kültüründe havut hayrı uygulamalarında gerçekleştirilen ritüellerin
devecilik kültürü bağlamında toplum yaşamına olan etkisidir.

Çalışmanın gerçekleşmesi için öncelikle
literatür taraması ve saha çalışması yapılmıştır. Güney Marmara’dan Akdeniz Bölgesine
kadar deve sahipleri ve bu işi meslek haline getirmiş kaynak kişiler derinlemesine
mülakat gerçekleştirilmiştir. Havut hayrı ritüellerin doğru bir şekilde
algılanması için kaynak kişilerin izinleri doğrultusunda kayıt ve belgeleme gerçekleştirilmiştir. 

Keywords

Kültür, Gelenek, Ritüel, Deve

References

• • Akar, M. (1996). “Göçebe Türkmenlerde Deve Güreşi ve Soyo-Kültürel Boyutu”, I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri-Halk Edebiyatı, Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence, Gelenek, Görenek, İnançlar (22-23 Aralık 1994), Cilt: II, Kültür Bakanlığı Yayınları:1800, HAGEM Yayınları: 227, Seminer Kongre Bildiri Dizisi: 46. Ankara.• Akarpınar, R. B. (2006). “Mevlid Törenlerinin Yapısı”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12.• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Tekin. A. (Çev.). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.• Baskıcı, M. M. (1998). “Evcilleştirme Tarihine Kısa Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 53, Sayı: 1. • Begiç, N. ve Akpınarlı, H. F. (2016). Geleneksel Keçe Sanatının Deve Donatılarında Kullanımı-Use of Traditional Felt Art on Camel Outfits‛, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler Sosyal Bilimler (17-19 Kasım 2013 Selçuk-İzmir/Türkiye)-First International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of CamelDesling and Camel Wrestling Social Science (17-19 November 2016 Selçuk-İzmir/Turkey), Cilt-Volume: 1, Selçuk Belediyesi Selçuk Efes Kent Belleği Yayınları. • Bekki, S. (1996). “Türk Mitolojisinde Kurban”, Akademik Araştırmalar, Yıl: I, Sayı: 3.• Berber, O. (2009), “Türk Kültüründe Eğlence ve Birlik Unsuru Olarak Düğünler-Amusement and Unity as Factor of Weddings in Turkish Culture”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10.• Çetin, N. (2013). “Torbalı Ormanköy’de Ölen Deveye Söylenen Bir Ağıt: Karagüllü”, Deve Kitabı, Editörler: Emine Gürsoy Naskali-Erkan Demir, Kitabevi Yayıncılık, İstanbul.• Çetin, N. ve Kalender, E. (2016). “İzmir’in Son Güreş Devesi Havutçusu Torbalı’dan Bekir Yavaş ve Havut Yapımcılığı -Izmir’s Last Producer Wrestling Camel Havut is Bekir Yavaş Who Is From Torbalı and Havut Producing”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyum Bildirileri Sosyal Bilimler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling Social Science (17-19 November 2016 Sulcuk-İzmir), Cilt: 1, İzmir.• Demir, G. ve Kocaman, H. (2018). Geleneksel ve Modernlik Arasında “Havutçuluk-Camel Packsaddle Making “Havutçuluk” Between Tradition and Modernity”, II. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Sosyal Bilimler-Second International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of Camel-Dealing And Camel Wrestling Socıal Science, Cilt-Volume: 1, Selçuk Belediyesi Selçuk Efes Kent Belleği Yayınları.• Dundes, A. (2006). “Halk Kimdir”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar I, (Editör: Oğuz, Öcal; Ekici, Metin vd.), Geleneksel Yayıncılık, Ankara.• Eliade, M. (2017), Dinler Tarihine Giriş, Alfa Yayıncılık, İstanbul.• Güven, Ö. (2010). “Geleneksel Deve Güreşlerini Yaşatan Ustalardan Kâzım Özhavutçu”, Bozdoğan, Editör: Cihan Özgün, Cilt: 2, Bozdoğan Belediyesi Kültür Yayını, İzmir.• https://www.ezineturk.com/ezinede-havut-giydirme-hayri/, Erişim Tarihi: 16.12.2018• http://www.hurriyet.com.tr/yerelhaberler/canakkale/can/candadevelere-havut-giydirildi-41033724, Erişim Tarihi: 16.12.2018• https://www.nisanyansozluk.com/?k=havut,Erişim Tarihi 16.12.2018• http://www.tdk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 05.02.2019• Koyuncu, A. (2005). “İğdir Köyünde (Denizli-Çivril) Kurban Bayramı”, Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 42.• Koyuncu Okca, A. (2018). “Geleneksel Deve Güreşlerinde Havutlama ve Havut Hayrı/Havut Ceremony and Charity in Traditional Camel Wrestling”, XII. Uluslararası Türk Kültürü, Sanatı ve Kültürel Mirası Koruma Sempozyumu/Sanat Etkinlikleri ”Türkiye-Makedonya İlişkileri”-XII. International Turkic Culture, Art and Protection of Cultural Heritage Symposium/Art Activity ”Turkey-Macedonia Relationa” (Prof. Dr. H. Feriha Akpınarlı ve Prof. Aysen Soysaldı Armağanı-In Honour of Prof. Dr. H. Feriha Akpınarlı and Prof. Aysen Soysaldı) (31 Ağustos (August)-06 Eylül (September) 2018 Kocacık-Jupa/Struga Mecedonia), b.y.y.• Koyuncu Okca, A. ve Ertürk, D. (2018). “Deve Güreşlerine Bağlı Olarak Sürdürülen Geleneksel Meslekler-Sustained Traditional Professions Related to Camel Wrestlings”, II. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Sosyal Bilimler-Second International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of Camel-Dealing And Camel Wrestling Socıal Science, Cilt-Volume: 1, Selçuk Belediyesi Selçuk Efes Kent Belleği Yayınları.• Olgun, H. (2016), “İbadet, Ritüel ve Kurban”, Milel ve Nihal, 13 (2), doi: 10.17131/milel.284848.• Özdemir, N (2012). Kültür Ekonomisi ve Yönetimi Seçki, Hacettepe, Ankara.• Rappaport, R. (1999), Ritual and Religion in the Making of Humanity, Cambridge Studies in Social and Cultural Anthropology, Printed in the United Kingdom at the University Press, Cambridge. • Solmaz, A. O. (2013), “Söz Varlığımızda Deve”, Deve Kitabı, Editörler: Emine Gürsoy Naskali-Erkan Demir, Kitabevi Yayıncılık, İstanbul.• Şanlı, S. (2018a), “Devecilik Kültüründe Havut, Havutçuluk ve Havut Ustaları”, Yörük ve Kültürü ve Zanaatları, Editörler: Devrim Ertürk, Süleyman Şanlı, Çizgi Kitapevi, Konya.• Şanlı, S. (2018b), “Bir Geleneğin Son Temsilcileri: Havut Ustaları ve Havutçuluk-Last Representatives of a Tradition: Havut, Craft of Havut and Havut Craftsmen”, II. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Sosyal Bilimler-Second International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of Camel-Dealing And Camel Wrestling Socıal Science, Cilt-Volume: 1, Selçuk Belediyesi Selçuk Efes Kent Belleği Yayınları.• Talas, M. (2005). “Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri-Turkish Nourish Culture in The Historical Process And According To Mehmet Eröz Turkish Meals”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 18.• Tezcan, M. (2008). Kültürel Antropoloji, Maya Akademi, Ankara. • Uygur, H. K. (2016). “Necati Cumalı’nın Yenilmeyen Hikâyesinin Geleneksel Deve Güreşleri Açısından Değerlendirilmesi-Assesment Of Necati Cumalı’s Epic Story Regardıng Tradıtıonal Camel Wrestlıng”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyum Bildirileri Sosyal Bilimler (17-19 Kasım 2016 Selçuk-İzmir)-First International Selçuk-Ephesus Symposium on Culture of Camel-Dealing and Camel Wrestling Social Science (19-19 November 2016 Selcuk-İzmir), Cilt: 1, İzmir.
• Kaynak Kişi Künyesi• K1: A. C. 1946 doğumlu, Çiftçi-Sarayköy Belediyesi Eski Başkanı, Orta Okul Mezunu, Sarayköy/Denizli, 05.11.2017 tarihli görüşme• K2: D. E. 1978 doğumlu, Deveci, Üniversite Mezunu, Selçuk/İzmir, 02.02.2019 tarihli görüşme.• K3: M. A. 1965 doğumlu, Çiftçi, İlkokul Mezunu, Muğla, 10.02.2018 tarihli görüşme. • K4: M. U. 1982 doğumlu, Havutçu, Lise Mezunu, Çine/Aydın, 08.09.2017 tarihli görüşme.
• Metin içerisinde kullanılan fotoğraflar Ayşegül KOYUNCU OKCA arşivine aittir.