Hadîkatü’s-Süedâ Tesirinde Bir Maktel-i Hüseyin: Tuhfetü’ş-Şühedâ

Year 2020, Volume: 11 Issue: 1, 18 - 46, 27.05.2020

Burçin Özdemir

https://doi.org/10.19059/mukaddime.695086

Cited By: 1

Abstract

Kerbelâ hadisesi, İslam tarihinin en acıklı olayları arasında yer almaktadır. Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da 10 Muharrem 61’de Yezid ordusu tarafından eziyet çektirilerek şehit edilişi, İslam dininin mensuplarının hafızasında yer etmiş; bu elîm olay, vuku bulduğu andan itibaren yüzyıllar boyunca hüzünle anılmış, anlatılmıştır. Kerbelâ hadisesi üzerinde Müslüman toplumların edebiyatlarınca üretilen eserler zamanla müşahhaslaşarak bir maktel-i Hüseyin edebi türünü doğurmuştur. Bir edebi tür olarak maktel-i Hüseyin, Hz. Hüseyin ve yakınlarının Kerbelâ’da şehit edilmesini konu edinen eselerlerin genel adıdır. Türk edebiyatında maktel-i Hüseyin türünde yazılmış en önemli eser, Ravzatü’ş-Şühedâ’nın tesiriyle 16. yüzyılın ortalarında kaleme alınmış olan Fuzulî’nin Hadîkatü's-Süedâ adlı eseridir. Türk edebiyatında Hadîkatü's-Süedâ'nın tesiri büyük olmuş, devrinde ve devrinden sonra bu eser esas alınarak yeni eserler telif edilmiştir. Bu makalede 17. yüzyıl sonlarında Muhammed bin Hacı Hasan tarafından Hadîkatü's-Süedâ'nın tesiriyle yazılmış olan Tuhfetü'ş-Şühedâ adlı maktel-i Hüseyin metni tanıtılmıştır. Makalede Hadîkatü's-Süedâ esas alınarak yazılan Eğirdirli Şerîfî Mehmed Efendi'nin Şevâhidü-ş-Şühedâ’sı (16.yy) Darendeli Bekâî'nin Kitâb-ı Kerbelâ'sı (18.yy) kısaca tanıtıldıktan sonra Tuhfetü'ş-Şühedâ'nın adı, müellifi, yazılış tarihi, sebeb-i telifi, nüshaları ve eserin dili hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında eserin Hadîkatü's-Süedâ ile bâb sayısı ve muhteva ettiği konular açısından genel bir karşılaştırması yapılarak Tuhfetü'ş-Şühedâ müellifinin yaptığı ilaveler belirtilmiş; eserde dikkat çeken bazı hususlara alt başlık halinde değinilmiştir. Müellifi hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanılmayan Tuhfetü'ş-Şühedâ adlı eser, Fuzûlî'nin Türkçe yazılan Hadîkatü's-Süedâ adlı eserinin her okuyan ve dinleyenin anlaması amacıyla 1696 tarihinde dil içi aktarma yoluyla konuşma diline çevrildiği, eser telif edilirken aynı minvalde yazılan başka eserlerden de faydalanılarak ilavelerin yapıldığı mensur bir maktel-i Hüseyin metnidir.

Keywords

Tuhfetü'ş-Şühedâ, Hadîkâtü's-Süedâ, maktel-i Hüseyin

References

• Bursalı Mehmet Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. İstanbul c. II. : Matbaa-i Âmire.
• Çınarcı M. N. (2007). Şeyhülislam Arif Hikmet Bey'in Tezkiretü'ş-Şuarâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi SBE.
• Devellioğlu F. (2000). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Eren, H. (2014). Dârendeli Kâtipzâde Bekâyî-Maktel-i Hüseyn (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük Dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fığlalı E. R. (2001) Çağımızda İtikadî İslam Mezhepleri. İstanbul: Şa-to.
• Güngör, Ş. (2007) "Tarihî Olaydan Menkıbeye, Menkıbeden Şahesere [Kerbela Olayı ve Hadîkatü's-Süedâ]". 38. Icanas Bildiriler Kitabı (10-15 Eylül 2007). s. 769-788.
• Güngör Ş. (1987) Hadîkatü's-Süedâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Güngör Ş. (2003) Maktel-i Hüseyin. TDV İslam Ansiklopedisi İçinde. Erişim Adresi https://islamansiklopedisi.org.tr/maktel-i-huseyin Erişim Tarihi 11.02.2020
• Güngör Ş. (1997) Hadîkatü's-Suadâ. TDV İslam Ansiklopedisi İçinde. Erişim Adresi https://islamansiklopedisi.org.tr/Hadîkatus-suada Erişim Tarihi 11.02.2020
• Kurtuluş R. (2002) Arap, Fars Edebiyatında Kerbelâ. TDV İslam Ansiklopedisi İçinde. Erişim Adresi https://islamansiklopedisi.org.tr/kerbela#2 Erişim Tarihi 21.02.2020
• Muhammed bin Hacı Hasan. Tuhfetü'ş-Şühedâ, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi Nüshası numara 1382.
• Muhammed bin Hacı Hasan. Tuhfetü'ş-Şühedâ, Süleymaniye Kütüphanesi Nüshası, Hacı Mahmud Efendi Bölümü numara 4394.
• Özçelik K. (2010). “Türk Edebiyatında Yazılmış İlk Maktel-i Hüseyn Kimin Eseridir?” Çeşitli Yönleriyle Kerbela c. 2. s. 7-17.
• Pala İ. (2003). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: LM Yayıncılık.
• Türkoğlu S. (2017). Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler ve Bekâî'nin Kitâb-ı Kerbelâ Mesnevisi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi s. 58, 2017.
• Türkoğlu S. (2012). Bekâî Kitâb-ı Kerbelâ (İnceleme-Metin-Sözlük), Atatürk Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum.
• Uzun M. İ. (2002) Türk Edebiyatında Kerbelâ. TDV İslam Ansiklopedisi İçinde. Erişim Adresi https://islamansiklopedisi.org.tr/kerbela#3-turk-edebiyatinda-kerbela Erişim Tarihi 21.02.2020
• Yazar S. (2009). "XVI. Yüzyıl Şarlerinden Eğirdirli Şerîfî'nin Şevâhidü'ş-Şühedâ'sı", Turkish Studies. Volume 4/2 Winter s. 1060-1084.