Bandorên Stereotîpên Zayenda Civakî Li Ser Pêkanîna Kevneşopiya Dengbêjiyê: Mînaka Eyşe ŞAN

Year 2024, Volume: 15 Issue: 2, 502 - 522, 27.11.2024

Leyla Kaplan

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1490407

Abstract

Mirov heyîneke civakî ye û tê hêvîkirin ku xwe bi civaka jê derketiye re biguncîne. Lê di civaka em tê de dijîn de helwestên zayenda civakî gelek zêde ne û ev helwest jî bi piranî li dijê jinan in. Eyşe Şan yek ji wan dengbêjên jin e ku di serdema xwe de dengê xwe daye bihîstin û bandora wê hêj jî dewam dike. Ew jî wekî gelek jinên hemcins tûşî helwestên zayendî maye lê bi awayekî ji hemcinsên xwe cudatir li hemberî wan helwestan ber xwe daye û ketiye pêy xeyalên xwe. Eyşe Şan bi temamiya jiyana xwe de bi stereotîpên zayenda civakî re mucadele kiriye, li ser pê xwe sekiniye, tevî malbat û civakê dîsa jî bi dehan sêlik û band daye tijekirin û konsertan daye. Di vê xebatê de ewil di derheqê jiyan û hunera Eyşe Şanê de agahî hatin dayîn paşê li ser zayenda civakî û stereotîpên zayenda civakî hate sekinîn. Jiyana Eyşe Şanê li gorî stereotîpên zayenda civakî hate nirxandin. Di dawiyê de hate xuyakirin ku kesayeta Ayşe Şanê ya ku di temamiya jiyana xwe de li hemberê stereotîpên zayenda civakî sekiniye, tişta ku dixwaze dizane û ji bo xwestekên xwe bêyî ku dev jê berde dixebite.

Keywords

Eyşe Şan, dengbêj, zayenda civakî, stereotîpên zayenda civakî, jin.

References

• Allport, G. W. (1979). The Nature of Prejudice. Cambridge: Perseus Books.
• Beauvoir, S. D. (1989). The Secons Sex. Wer. H. M. Parshley. New York: Vintage Books.
• Bhasin, K. (2015). Toplumsal Cinsiyet “Bize Yüklenen Roller”. Wer., Ay, K & Sarıhacıoğlu, Z. İstanbul: Kadınlarla Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Bilgin, N. (2016). Sosyal Psikoloji Sözlüğü Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bilgin, R. (2016). Geleneksel ve Modern Toplumda Kadın Bedeni ve Cinselliği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 26/. 219-243.
• Bilton, T. ûyd. (2008). Sosyoloji. Wer., K. İnal. İstanbul: Siyasal Kitapevi.
• Butler, J. (1993). Bodies That Matter: On The Discursive Limits of Sex. New York: Routledge.
• Çelik, Ö. (2008). Ataerkil Sistem Bağlamında Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Benimsenmesi. Teza Lîsansa Bilind. Enqere: Zanîngeha Gaziyê, Enstîtuya Zanistên Civakî.
• Dengê Jinên Mezopotamyayê. (2023, 4 Berfanbar). Youtube. https://www.youtube.com/@dengejinenmezopotamyaye/videos
• Deveci Bozkuş, Y. (2011). Kürt Toplumunda Kadın Dengbêjler. N. Mora (Ed.). Kültürlerarası İletişim Bağlamında İnsana Dair Duygular ve Ritüeller (r. 99-130). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ecevit, Y. ûyd. (2011). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gökçe Zengin, F. (2016). Karadeniz Fıkralarına Toplumsal Cinsiyet Açısından Yaklaşım. Teza Lîsansa Bilind. Samsun: Zanîngeha Ondokuz Mayısê, Enstîtuya Zanistên Civakî.
• Gürür, Z. (2021). Dengbêjî di Peywenda Patronajê de. Wan: Peywend.
• Harlak, H. (2000). Önyargılar Psikososyal Bir İnceleme. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Keleş, B. (2019). Dengbêjliğin Tarihi Süreç İçerisinde Ortaya Çıkışı ve Değişimi. Uluslararası Dengbêjlik Kültürü ve Dengbêjler Sempozyum Bildirileri. R. 383- 395.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Wer., O. Akınhay & D. Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Mendeş, H. B. (2019). Meryem Xan Hayatı, Sanatı ve Şarkıları. İstanbul: Avesta.
• Net Play Music. (2023, 8 Tebax). Taçsız Kraliçenin Öyküsü (Ayşe Şan) Röportaj. (vîdeo). Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=SVi-TNkXJdk
• Oakley, A. (1985). Sex, Gender and Society. London: Temple Smith.
• Oremar, K. (2015). Prensesa Bê Tac û Text Eyşe Şan. (Çapa duyemîn). Amed: Weşanên Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê.
• Özcan Elçi, D & Cengiz G. (2019). Literatürde Kadın Dengbêjlerin Yeri ve Tartışılma Biçimleri. Uluslararası Dengbêjlik Kültürü ve Dengbêjler Sempozyum Bildirileri. (r. 971-984). Şırnak: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• Özkan, D. (2014). Modern Sosyal Hayatta Kadının Toplumsal Cinselliğinin ve Rollerinin Dönüşümü: Geleneğe Karşı Modernite. Turkish Studies. 9 (2). 1239-1252.
• Öztürk, S. (2012). Kadın Kimliği Bağlamında Kültürel Bellek ve Van Merkezdeki Kadın Dengbêjliği Yansımaları. Teza Lîsansa Bilind, Stenbol: Zanîngeha Îstanbul Teknik, Enstîtuya Zanistên Civakî.
• Paker, M. (2012). Psikolojik Açıdan Önyargılar ve Ayrımcılık, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar. K. Çayır & M. A. Ceyhan (Edt.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Parıltı, A. (2006). Dengbêjler Sözün Yazgısı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Seyfûdîn, N. O. (2023). Hunermend û Dengbêjên Jin. Îzmîr: Weşanên Na.
• Schäfers, M. (2016). Utançtan Kamusal Sese: Kadın Dengbêjler, Acının İşlenişi ve Kürt Tarihi, (Wer. Ergin Öpengin), Kürt Tarihi, (26), 24-29.
• Schäfers, M. (2019). Tracing Connections: Kurdish Women Singers and the Ambiguities of Owning Oral Tradition. In M. Greve, W. Hamelink, & U. Özdemir (Eds.), Diversity and Contact Among Singer-Poet Traditions in Eastern Anatolia (pp. 77-93). Ergon: Baden-Baden.
• Suvağci, İ. (2021). Zayenda Civakî di Lorîyên Kurdî da. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 9(3). 763-770.
• Uluç, M. (2021). Meryemxan Dengbêja Hizin û Kederê. Wan: Peywend.
• Ünlü, D. G. (2018). Kişilerarası İletişim Sürecinde Toplumsal Cinsiyet Kimliğine İlişkin Kalıpyargıların Belirlenmesi. Teza Doktorayê. Enstîtuya Zanistên Civakî, Stenbol: Zanîngeha Stenbolê.
• Vatandaş, S. (2020). Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Kalıpyargıları Bağlamında Kadının Medyada Metalaştırılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. r. 747-784.
• Xakpur, S. (2023). Îran Xanim: Hawarek ji Ûrmiyeyê. Stenbol: Nûbihar.
• Yaş, Z. & Akyol, H. (2009). Ez Eyşe Şan Im. Hewlêr: Weşanxaneya Aras
• Yaş, Z. (2016). Şakarên Muzîka Kurdî. (Cilda 2.). Amed: Weşanên Şaredariya Bajare Mezin a Amedê.
• Yaşın Dökmen, Z. (2021). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yorulmaz, A. (2017). ‘Dengbêjler ve Sözlü Tarih’ Dosyası Üzerine Bir Eleştiri. Kürt Tarihi, (28), 53-57.
• Zaman, R. (2019). Bir Direniş Hikayesi: Dengbêj ve Stranbêj Olarak Eyşe Şan. Teza Lîsansa Bilind. Stenbol: Zanîngeha İstanbul Bilgi, Enstîtuya Zanistên Civakî.