30. Yıldönümünde 12 Eylül Darbesi ve İşçi Sınıfı

Year 2010, Volume: 34 Issue: 268, 43 - 74, 27.02.2014

Yıldırım Koç

Abstract

Özet
12 Eylül darbesi, Türkiye’deki ABD üslerinin yeniden açılması, 24 Ocak istikrar programının
uygulanmasının sağlanması, ulusötesi sermayenin gereksinim duyduğu ucuz işgücünün temin
edilmesi ve sosyalist/komünist hareketinin kitle gücünün yok edilmesi amacıyla yapıldı.
Darbe sonrasında en temel sendikal hak ve özgürlüklerin kullanılması engellendi. DİSK
ve bağlı sendikalarla, bazı bağımsız sendikaların faaliyetleri durduruldu. Sendikacılar da
işkenceden geçirildi ve tutuklandı. Türk-İş ve Hak-İş konfederasyonları darbeyi destekledi.
1982 Anayasası ve kabul edilen diğer mevzuatla, darbe sonrasındaki dönemde de sendikal hak
ve özgürlükler üzerindeki kısıtlamaların devamı sağlandı. 1980-1983 döneminde sendikalı işçi
sayısında önemli bir azalma olmadı. Gerçek ücretlerde de önemli bir düşüş gerçekleşmedi.
Türkiye tarihinin bu karanlık döneminde işçi sınıfına indirilen darbe, etkilerini günümüzde de
sürdürmektedir. Ancak darbe döneminde ve onu izleyen ANAP iktidarı döneminde işçi sınıfına
yönelik saldırılar, işçi sınıfının tavrında 1980’li yılların sonlarında önemli bir dönüşüme, sınıf
bilincinin ve mücadelesinin gelişmesine yol açtı.
Anahtar sözcükler: 12 Eylül darbesi, 24 Ocak istikrar programı, DİSK, Türk-İş, Hak-İş,
1982 Anayasası, ANAP, sendikal hak ve özgürlükler.

 

Abstract
The 12 September coup d’etat was realised to reopen the US bases in Turkey, to implement
the 24 January austerity program, to supply the cheap labourpower needed by transnational
capital and to destroy the power of the socialist/communist movement within the masses.
Following the coup, the exercise of the most fundamental trade union rights and freedoms
was prevented. The activities of DİSK (Confederation of Progressive Trade Unions of Turkey)
and affiliated unions and of some autonomous trade unions were suspended. Trade unionists
were tortured and arrested. Türk-İş and Hak-İş Confederations supported the coup d’etat. By
the 1982 Constitution and the enacted other legislation, the preservation of the restrictions on
the trade union rights and freedoms was guaranteed. There was no serious reduction in the
number of trade union members in the 1980-1983 period. There was also no important fall in
the real wages. The impact of the blow on the working class in Turkey during this dark period
is still effective. However, the attacks on the working class during the coup period and during
the ensueing Motherland Party rule period led to an important change in the attitudes of the
working class, to the development of class consciousness and struggle at the end of the 1980s.
Keywords: 12 September coup d’etat, 24 January austerity program, DİSK, Türk-İş, Hakİş,
1982 Constitution, Motherland Party, trade union rights and freedoms.

Keywords

12 Eylül darbesi, 24 Ocak istikrar programı, DİSK, Türk-İş, Hak-İş, 1982 Anayasası, ANAP, sendikal hak ve özgürlükler

12 September Coup d’Etat on Its 30th Anniversary and the Working Class

Abstract

References

• Barış İ. Öz (2005). Kalkınma Sürecinde Sektörel/Sendikal Dinamikler Örnek Olay: Türkiye Maden-İş Sendikası, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Kalkınma İktisadı ve İktisadi Büyüme Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Canan Koç ve Yıldırım Koç (2008). DİSK Tarihi, 1967-1980. Efsane mi, Gerçek mi?, Ankara: Epos Yayınları.
• Cüneyt Arcayürek (1986). Cüneyt Arcayürek Açıklıyor-10, Demokrasi Dur 12 Eylül 1980 Nisan 1980 – Eylül 1980, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çalışma Bakanlığı (1981). Sayın Devlet Başkanı ve Milli Güvenlik Konseyi Üyeleri’ne Sunulan Brifing-19 Şubat 1981, Ankara.
• Çalışma Bakanlığı Araştırma Kurulu İstatistik Servisi (Temmuz 1982). Çalışma İstatistikleri YıllığıTemmuz 1982, Ankara.
• DİE (1984). Genel Nüfus Sayımı, 12.10.1980, Sosyal ve Ekonomik Nitelikler, Yay.No.1072, Ankara.
• DPT (1982). 1982 Yılı Programı, Yay.No.1832, Ankara. DPT Sosyal Planlama Başkanlığı (1988). Memur, İşçi ve Emeklilerin Nominal Ücret Serileri (1963- 1987), DPT:2119-SPB:411, Ankara.
• Fikret Yağmur (1981). Kamu Kesimi Toplu İş Sözleşmeleri Koordinasyon Çalışmaları Raporu, Ankara: DPT Sosyal Planlama Dairesi Planlama Şubesi Yayınları.
• Hak-İş (1981). 3. Genel Kurul Çalışma Raporu, 19-20 Aralık 1981, Ankara.
• Kenan Evren (1981). Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in 12 Eylül 1980’den Sonra Yaptığı
• Konuşmalar (12 Eylül 1980-17 Ocak 1981), Ankara. Korkut Boratav (2007). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005, (11. Baskı) Ankara: İmge Yayınevi. TİSK (1972). IX. Olağan Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu, Ankara; 74 mülkiye 2010 Cilt: XXXIV Sayı:268 TİSK (1974). X. Olağan Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu, Ankara; TİSK (1976). XI. Olağan Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu, Ankara; TİSK (1978). XII. Olağan Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu, Ankara; TİSK (1980). XIII. Olağan Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu, Ankara; TİSK (1982). XIV. Olağan Genel Kurulan Sunulan Çalışma Raporu, Ankara.
• Türk-İş (1982). 12. Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu, Ankara.
• Yıldırım Koç (1982). “Türkiye’de Çalışma Yaşamına İlişkin Veriler, Veri Kaynakları ve Özellikleri,” ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, Yıl, Ankara.
• Yıldırım Koç (1984). “Türkiye’de 1974-1980 Döneminde Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerinde İşçiİşveren İlişkileri,” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası Özel Sayı II, Prof.Dr.Cavit Orhan Tütengil’in Anısına Armağan, İstanbul.
• Yıldırım Koç (1995). Şeriatçılar, İşçi Hakları ve Hak-İş, Ankara: Öteki Yayınları.
• Yıldırım Koç (2000). “12 Eylül Sonrasında İşçi Çıkarma Yasağı,” Türkiye’de İşçiler ve Sendikalar (Tarihten Sayfalar), Ankara: Yol-İş Yayınları.
• Yıldırım Koç (1995). Teslimiyetten Mücadeleye Türk-İş (1980-1992), Ankara: Öteki Yayınevi.
• Yol-İş Sendikası (1992). 4. Olağan Genel Kurul Çalışma Raporu, Ankara.