12 Eylül'ü Konu Alan Filmlere Karşı Anlatı Olarak Ses ve Hafıza / Voice and Memory as Counter-Narratives in Films Depicting the September 12, 1980 Military Take-Over

Year 2010, Volume: 34 Issue: 268, 147 - 183, 27.02.2014

Pelin Başcı

Abstract

Özet:
Son otuz yıl içinde sinemada 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ele alınışı giderek görünürlük
kazanmıştır. 12 Eylül konulu filmler sinemasal bir anlatının parçası olarak darbenin iki yanını
kaydetmeye önem vermiştir. Bazı filmler darbenin öncesine bakarak, toplumsal ve siyasal
nedenleri üzerinde durmuş, diğerleri de darbenin sonrasına bakarak, insani sonuçlarına önem
vermişlerdir. Her iki gruptaki filmler de resmi söylemin darbe konusundaki suskunluğunu
giderir, darbenin nedenlerini sorgular, devletin bekası adına meşrulaştırılan şiddeti göz önüne
sererler.
Anahtar sözcükler: 12 Eylül 1980 askeri darbesi, travma, sinema, resmi tarih, hatırlamak

 

Abstract:
During the last three decades, the 1980 military coup has acquired increased visibility
in Turkish cinema. Films that treat the 1980 coup record two aspects of it as parts of a
cinematographic narrative: some films explore the socio-political reasons behind the coup by
capturing the period preceding the takeover, while others explore the human impact of the coup
by capturing the period following it. Films in both groups interrupt the silence maintained by
the official narrative about the coup, critique the justifications for military intervention, and
expose the violence that was perpetrated in the name of the state.
Keywords: 1980 military coup, trauma, cinema, national history, remembering

Keywords

-

12 Eylül'ü Konu Alan Filmlere Karşı Anlatı Olarak Ses ve Hafıza / Voice and Memory as Counter-Narratives in Films Depicting the September 12, 1980 Military Take-Over

Abstract

References

• Anderson, Benedict (1983). Imagined Communities, New York: Verso. Anderson, Benedict (1993), Hayali Cemaatler (1. Baskı), çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları. Başaran, Tunç (1989). Uçurtmayı Vurmasınlar.
• Belge, Murat (2009). Edebiyat Üstüne Yazılar (3. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları. Bordwell, David (1999). On the History of Film Style [Filmde Üslubun Tarihi Üzerine] (2. Baskı), New York: Harvard U Press.
• Ceylan, Nuri Bilge (2008). Üç Maymun, DVD 2. Chakrabarty, Dipesh (1997). “Postcoloniality and the Artifice of History: Who Speaks for“Indian” Pasts?” Ranajit Guha (der.) A Subaltern Studies Reader 1986-1995, Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Chatterjee, Partha (1993). The Nation and Its Fragments, New Jersey: Princeton University Press. Çelik, Nevzat (1984). Şafak Türküsü İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Daldal, Aslı (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik, İstanbul: Homer.
• Dorsay, Atilla (2000). “Sansür: Gençliğimizin Unutulmaz Sözcüğü”, Agâh Özgüç, Atilla Dorsay, vd. (der.). Türk Sinemasında Sansür, Ankara: Kitle Yayıncılık içinde, s. 12-17.
• Dönmez-Colin, Gönül (2008). Identity, Distance and Belonging. [Kimlik, Uzaklık ve Aidiyet], Chicago: Reaktion. Dündar, Can. “Uzun Sürmüş Bir İntihar,” 8 Aralık 1996. http://www.candundar.com.tr/index. php?Did=1263 Erişim 16 Haziran 2010
• Ellinger, Ekkehard ve Kayı, Kerem (2008). Turkish Cinema 1970-2007 [1970-2007 Arası Türk Sineması], Frankfurt: Peter Lang.
• Erdoğan, Nezih (2006). “Mute Bodies, Disembodied Voices: Notes on Sound in Turkish Popular Cinema” [Sessiz Bedenler, Bedensiz Sesler: Türk Popüler Sinemasında Ses Üzerine Notlar], Dimitris Eleftheriotis ve Gary Needham (der.). Asian cinemas: a reader and guide, Honolulu: U of Hawai’i Press içinde, s. 255-270.
• Erdoğan, Yılmaz (2004). Vizontele Tuuba. Foucault, Michel (1967). “Of Other Spaces. Heterotopias.” [Farklı Mekanlara Dair. Heterotopyalar.] http://foucault.info/documents/heteroTopia/foucault.heteroTopia.en.html (Erişim tarihi: 24. 05. 2010).
• Giritlioğlu, Tomris (1995). 80. Adım.
• Giritlioğlu, Tomris (2009-10). Bu Kalp Seni Unutur mu? Show TV.
• Giritlioğlu, Tomris (2007-2008). Hatırla Sevgili, ATV.
• Giritlioğlu, Tomris (1991). Suyun Öte Yanı.
• Gören, Şerif ve Güney, Yılmaz (1982). Yol.
• Gürkan, Turhan (2000). “Türk Sinemasının Tepesinde Sallanan Demokles’in Kılıcı: Sansür”, Agâh Özgüç, Atilla Dorsay, vd. (der.). Türk Sinemasında Sansür, Ankara: Kitle Yayıncılık
• mülkiye 2010 Cilt: XXXIV Sayı:268 içinde, s. 18-36.
• Irmak, Çağan (2005). Babam ve Oğlum.
• Irmak, Çağan (2002). Çemberimde Gül Oya, Kanal D.
• İnaç, Atıl (2007). Zincirbozan. İpekçi, Handan (1995). Babam Askerde.
• İşeri, Gülşen (2008). “Sırrı Süreyya Önder: Bu Ülkenin Geleceğini Çaldılar”, http://www.birgun.net/report_index.php?news_code=1212571698&year=2008&month=06&day=04 (Erişim tarihi: 21.08.2010).
• Kaftan, Eylem (1988). “Identity Crisis. Turkish Cinema Post 1980.” [Kimlik Bunalımı. 1980 Sonrası Türk Sineması] Yüksek Lisans Tezi, Ottowa: York Üniversitesi.
• Kinder, Marsha (1980). “The Power of Adaptation in “Apocalypse Now”” [Kıyamet’te Adaptasyonun Gücü] , Film Quarterly, C. 33, S. 2, s. 12-20.
• Kürkçü, Ertuğrul (1990). “12 Eylül Filmleri”, Beyazperde. S. 8, s. 9-11.
• Livaneli, Zülfü (1988). Sis.
• Maktav, Hilmi (2000). “Türk Sinemasında 12 Eylül”, Birikim. S. 138, s. 79-84.
• Moran, Berna (1994). “12 Mart Romanı’nın Amacı ve Yapısı” Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 3, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Naficy, Hamid (2001). An Accented Cinema: Exilic and Diasporic Filmmaking [Aksanlı Sinema: Sürgün ve Diasporada Film Yapmak], Princeton, NJ: Princeton University Press. Nora, Pierre (1989). “Between Memory and History: Les Lieux de Memoire”, Representations, S. 26, s. 7-24, Fransızcadan İngilizceye çev. Marc Roudebusg.
• Ökten, Zeki (1986). Ses.
• Önder, Sırrı Süreyya (2006). Beynelmilel.
• Özgüç, Agâh, Atilla Dorsay, vd. (der.). (2000). Türk Sinemasında Sansür, Ankara: Kitle Yayıncılık.
• Özyurt, Olkan (2004). “Beyazperdede 12 Eylül”, Radikal, Kültür-Sanat, http://www.radikal.com.tr/ haber.php?haberno=105278 (Erişim 16 Haziran 2010).
• Özyurt, Olkan (2005). “12 Eylül’le Hesabımız Var”, Radikal, Kültür-Sanat, http://www.radikal.com.tr/ haber.php?haberno=170389 (Erişim tarihi: 21.8.2010).
• Özyürek, Esra (2006). Nostalgia for the Modern [Moderne Duyulan Nostalji], Durham: Duke University Press.
• Robins, Kevin ve Aksoy, Asu (2000). “Deep Nation. The national question and Turkish cinema culture,” [Derin Millet: Milli Sorun ve Türk Sinema Kültürü] Mette Hjort ve Scott Mac Kenzie (der.) Cinema and Nation. [Sinema ve Millet], New York: Routledge, s.203-221. Saraçoğlu, Murat (2008). O… Çocukları.
• Suner, Asuman (2004). “Horror of a Different Kind: dissonant voices of the new Turkish cinema” [Farklı Tür Bir Korku: Yeni Türk Sinemasında Aykırı Sesler], Screen, C. 45, S. 4, s.305-323. Suner, Asuman (1998). “Speaking the Experience of Political Oppression with a Masculine Voice:
• Making Feminist Sense of Yılmaz Güney’s The Way,” [Siyasi Zulmü Erkek Sesiyle Anlatmak: Yılmaz Güney’in Yol’unu Feminist Açıdan Anlamlandırmak], Social Identities, C.. 4, S. 2, s. 283-301.
• Suner, Asuman (2006). Hayalet Ev. Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek, İstanbul: Metis.
• Suner, Asuman (2010). New Turkish Cinema. Belonging, Identity and Memory [Yeni Türk Sineması. Aidiyet, Kimlik ve Bellek], New York: I. B. Tauris. Tachibana, Reiko (1998). Narrative as Counter-Memory [Karşı-Bellek Olarak Anlatı], New York: SUNY Press.
• T.C. Başbakanlık Basımevi (1981). “ Milli Güvenlik Konseyi’nin 1 Numaralı Bildirisi”, T.C. Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in Söylev ve Demeçleri içinde
• Aktaran Belgenet (09. 09. 2000) <http://www.belgenet.com/12eylul/12091980_01.html> (Erişim tarihi: 25 Mayıs 2010)
• Teksoy, Rekin (2008). Turkish Cinema [Türk Sineması], İstanbul: Oğlak Yayıncılık. Tuğal, Cihan (2007). “
• Memories of Violence, Memories of Nation” [Şiddetin Anıları, Milletin Anıları], Özyürek, Esra (der.). The Politics of Public Memory in Turkey. New York: Syracuse U Press içinde, s. 138-162.
• The Public Historian (2010), C. 32, S. 1.
• Uğur, Ömer (2007). Eve Dönüş.
• Vardan, Uğur (2006). “İdeolojik Değil, Politik Bir Film”, Radikal, Kültür-Sanat, http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetay&ArticleID=797049&Date=22.08 .2010&CategoryID=113 (Erişim tarihi: 22.08.2010).
• Yaşar, Hürriyet (der.) (2006). Bir Tersine Yürüyüş. 12 Eylül Öyküleri, İstanbul: Can Yayınları.
• Zürcher, Erik J. (1997). Turkey. A Modern History, New York: I. B. Tauris and Co. Ltd.
• Zürcher, Erik J. (1999). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (6. Baskı), çev. Y. S. Gönen, İstanbul: İletişim Yayınları.