Aktörün Perspektifinden Demokratik Özerkliğe Bakmak: Kürt Siyasal Hareketinin Demokratik Özerklik Yaklaşımı

Year 2015, Volume: 39 Issue: 1, 57 - 92, 10.04.2015

Çetin Gürer

Abstract

Türkiye’de son birkaç yıldır Kürt sorununun siyasal yollardan çözümü için taraflar arasında bir diyalog ve çatışmasızlık süreci devam ediyor. Diyalog süreci, çatışma ve şiddete yol açan sorunların nasıl çözüleceğinin, taleplerin nasıl karşılanacağının ve negatif bir barışı takip edecek pozitif bir barışın ne yönde gelişeceğinin müzakere edildiği bir aşamaya henüz evrilmiş değil. Böyle bir aşamada, Kürt tarafının, ‘demokratik özerklik’ olarak kavramsallaştırdığı bir model önerisi bulunmakla birlikte, bunun genel hatlarının ve içeriğinin Türkiye kamuoyunda yeterince ele alındığı pek söylenemez. Şimdiye kadar konu ya bir bölünme stratejisi olarak ya da belediye yetkilerinin genişletilmesine dönük bir yerelleşme modeli olarak ele alınmıştır. Oysa Kürt siyasal hareketinin söylem ve metinlerinden hareketle bunun ne bir bölünme stratejisi ne de belediyelerin mevcut yetkilerinin genişletilmesine dayalı bir yerelleşme olduğu söylenebilir. Müzakereler sonucu, Kürt sorununun çözümü ister demokratik özerklikle isterse başka bir barışçıl yöntemle sağlansın, Kürt hareketi bugün demokratik özerkliği, hem sorunun çözümü hem de Türkiye’nin demokratikleşmesi için kurucu bir paradigma olarak savunmakta ve talep etmektedir. Bu nedenle demokratik özerklik genel hatlarıyla bile olsa içeriğine uygun bir biçimde ele alınmayı gerektiriyor. Bu makalede demokratik özerklik, Kürt hareketinin söylem, tanım ve perspektifinden hareketle inceleniyor. Dışarıdan anlam yüklemeleri kısmen dışarıda tutularak, özellikle Kürt hareketinin bu modeli nasıl tanımlayıp tartıştığına ve anlamlandırdığına odaklanıyor. Kavramın bir ‘boş gösteren’ olmaması, bilakis Kürt hareketinin bunu bir bütünsellik içinde ele almasından hareketle bu bütünsellik makalede idari-siyasi, liberal demokratik ve liberter olmak üzere üç boyutta açıklanıyor. İdari-siyasi boyut itibariyle demokratik özerklik, Türkiye’nin tamamı için önerilen bir ‘siyasi özerklik’ modeli olarak açıklanıyor. Bu modelde, özerk bölgeler toprak (territory) ilkesine göre ekonomik ve kültürel özellikleri açısından birbirine benzeyen illerin bir araya gelmesiyle oluşuyor ve bölgeler yasama, yürütme yetkilerine sahip oluyor. Liberaldemokratik boyutuyla demokratik özerklik, anayasal tanınma, eşit yurttaşlık, vatandaşlık, anayasal statü, yeni bir anayasa ve çok kültürlü toplum gibi liberal demokratik ve siyasal hakların geliştirilmesine yönelik bir demokratikleşme modeli olarak açıklanıyor. Liberter açıdan ise demokratik özerklik, devlete karşı bir toplum savunması olarak kurgulanırken, toplumun ekoloji ve cinsiyet özgürlüğü temelinde tabandan, katılımcı bir biçimde radikal dönüşümünü hedefleyen bir model olarak açıklanıyor.

Keywords

Siyasi özerklik, Kürt sorunu, demokratik özerklik, Anayasal tanınma, Komün ve Meclisler.

References

• Ahmet Sezerle Demokratik Özerklik ve Toplumsal Ekoloji Üzerine Söyleşi (2012). Qijika Reş 5, 98-102.
• Aktar C (2014). Ademimerkeziyet Elkitabı. İstanbul: İletişim Yay.
• Akyol T (2014). Özerklik. Hürriyet, 8 Mart. http://www.hurriyet.com.tr/
• yazarlar/25964469.asp. Son erişim tarihi, 21/05/2015.
• Baysoy C (2014). Demokratik Özerklik. Demokratik Modernite, 9, 51-57.
• BDP (Barış ve Demokrasi Partisi) (2012). TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu Önerileri.
• BDP (2013). Anayasa Önerisi Taslak Metni.
• Benedikter T (2012). Moderne Autonomiesysteme. Eine Einführung in die
• Territorialautonomien der Welt. Bozen: Bozen Akademi Yay.
• Beşikçi İ (27/1/2013). Ulus Devleti Aşmak. Zazakinet, 27 Ocak. http://www.zazaki.net/yazi/ulus-devleti-asmak-276.htm. Son erişim tarihi, 18.02.2015.
• Coleman, D W vd. (2008). Globalization, Autonomy, and Institutional Change. İçinde: D W Coleman ve W L Pauly (der), Global Ordering: Institutions and Autonomy in a Changing World, Vancouver/Kanada: UBC Press, 1-22.
• DİHA (2010). Gewer Komünleri. 4 Şubat, Son erişim tarihi, 15.05.2015.
• DTK (Demokratik Toplum Kongresi) (2010). Demokratik Özerk Kürdistan Taslak Metni. http://www.enternasyonalforum.net/politik-gundem/5720-demokratik-ozerkliktaslagi-tam-metni.html.Son erişim tarihi, 18.03.2015.
• DTK (2011). Demokratik Özerklik İlan Metni. Firat Haber Ajansı. Son erişim tarihi,19.09.2012.
• DTK (2012). Kürt Sorunun Çözümü İçin Demokratik Özerklik. Diyarbakır: Aram Yay.
• DTP (Demokratik Toplum Partisi) (2008). Kürt Sorununa İlişkin Demokratik Çözüm Projesi. Ankara: Gün Matbaası.
• Ersanlı B ve Bayhan H (2012). Demokratik Özerklik: Statü Talebi ve Demokratikleşme Arzusu. İçinde: B Ersanlı vd. (der), Türkiye Siyasetinde Kürtler: Direniş, Hak Arayışı, Katılım. İstanbul: İletişim Yay., 203-250.
• Escobar A (2010). Latin America At a Crossroads, Alternative Modernizations, Postliberalism, or Post-development. Cultural Studies, 24 (1), 1-65.
• Estava G (1997). Der Zapatismus als Aufstand der Gesellschaft. İçinde: H Mittelstädt ve L Schulenburg (der), Der Wind der Veränderung: Die Zapatisten und die soziale Bewegung in den Metropolen-Kommentare und Dokumente. Hamburg: Edition Nautilus, 207-232.
• Gabriel L (2005). Politik der Eigenstaendigkeit. Lateinamerikanische Vorschlaege für eine neue Demokratie. Viyana: Mandelbaum.
• Gambetti, Z (2008). Decolonizing Diyarbakır: Cultur, Identity and the Struggle to Appropriate Urban Space. İçinde: K A Ali ve M Rieker (der), Comparing Cities: The middle east and South Asia. Oxford: Oxford University Press, 95-127.
• Ghai Y (2000). Autonomy and Ethnicity: Negotiating Competing Claims in Multi-ethnic States. Cambridge: Cambridge University Press.
• Haber7 (2011). Leyla Zana: Kürtlere Özerklik Yetmez. 28 Aralık, http://www.haber7.com/ic-politika/haber/823339-leyla-zana-kurtlere-ozerklik-yetmez. Son erişim tarihi,21/03/2015.
• Habermas, J (2012). Öteki Olmak, Ötekiyle Yaşamak. Çev. İ Aka, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Hardt M. ve Negri A (2011). Ortak Zenginlik. Çev. E B Yıldırım, İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Holloway J (2006). İktidar Olmadan Dünyayı Değiştirmek. Çev. P Siral, İstanbul: İletişim Yay.
• Kastner J (2011). Alles für alle! Zapatismus zwischen Sozialtheorie, Pop und Pentagon.Münster: Edition Assemble.
• Kaya G (2012). Radikal Demokrasinin Kurucu Gücü Olarak Kadın Özgürlük Deneyimleri.
• Kapitalist Moderniteye karşı Alternatif Konseptler ve Kürtlerin Arayışları konferansında yapılan konuşma.
• http://networkaq.net/program/PR%20TURKISH.pdf. Son erişim tarihi, 01.05.2014.
• Komünar (2014). Komün ve Meclisler. Üç Aylık İdeolojik-Teorik Dergi, 9 (59). Komunarnet.http://www.komunar.net/tr/kovar/komunar_59.pdf. Son erişim tarihi, 18.03.2015.
• Kurubaş E (2012). Demokratik Özerklik, Bir Ütopya Peşinde Koşmak. Ankara Strateji Enstitüsü, 19 Mayıs. Son erişim tarihi, 25.05.2012.
• Küçük B ve Özselçuk C (2014). Yerellik ve Evrensellik Arasında Rojava Deneyimi. Jadaliyya, 14 Kasım. Son erişim tarihi, 18.03.2015.
• Kymlicka W (1998). Çokkültürlü Yurttaşlık Azınlık Haklarının Liberal Teorisi. Çev. A Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Nalbant A (2012). Üniter Devlet Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye. İstanbul: XII Levha Yay.
• Öcalan A (1999). Kürt Sorununda Demokratik Çözüm Bildirgesi. İstanbul: Mem Yay.
• Öcalan A (2010). Demokratik Özerklik. Komünar Üç Aylık İdeolojik-Teorik Dergi, 5 (47), 3-12.
• Öcalan A (2004). Bir Halkı Savunmak. İstanbul: Çetin Yay.
• Öcalan A (2009a). Kapitalist Uygarlık. Maskesiz Tanrılar ve Çıplak Krallar Çağı.Diyarbakır: Aram Yay.
• Öcalan A (2009b). Özgürlük Sosyolojisi. Diyarbakır: Aram Yay.
• Öcalan A (2012). Kürt Sorunu ve Demokratik Ulus Çözümü Kültürel Soykırım Kıskacında Kürtleri Savunmak. Neuss: Mezopotamya Yay.
• Pechmann Von A (2008). Autonomie und Autorität: Studien zur Genese des europäischen Denkens. Münih: Karl Alber.
• Pickerill J ve Chatterton P (2006). Notes towards autonomous geographies: creation, resistance and self-management as survival tactics. Progress in Human Geography, 30(6), 1-17.
• T24 (2014). DTK’dan İmara Açılan Kırklar Dağı İçin Özeleştiri. 22 Aralık, http://t24.com.tr/haber/dtkdan-imara-acilan-kirklar-dagi-icin-ozelestiri,281205. Son erişim tarihi,21/03/2015.
• Tatort Kurdistan (2012). Demokratische Autonomie in Nordkurdistan. Hamburg:
• Mezopotamya Yay.
• Tavukçu S (2011). Murray Bookchin’in ‘Toplumsal Ekoloji Felsefesi ve KCK’nın İdeolojik Kodları. Stratejik Düşünce Enstitüsü, 17 Kasım. http://www.sde.org.tr/tr/authordetail/murray-bookchinin-toplumsal-ekoloji-felsefesi-ve-kcknin-ideolojik-kodlari/995. Son erişim tarihi, 21/03/2015.
• Taylor C (1996). Tanınma Politikası. İçinde: Amy Gutmann (der), Çokkültürcülük: Tanınma Politikası. İstanbul: Yapı Kredi Yay., 42-84.
• Watts F N (2014). Sandıkla Meydan Okumak. Türkiye’de Kürtlerin Siyasi Yolculuğu. Çev. B Sümer, İstanbul: İletişim Yay.
• Wollf S (2011). Theories and Practice: Territorial Approaches to Conflict Resolution in Divided Societies, İçinde: Stefan W ve C Yakinthou (der), Conflict Resolution. Londra ve Newyork: Routledge.
• Yeğen M (2011). Son Kürt İsyanı. İstanbul: İletişim Yay.
• Yeğin, M (2011). Gever Komünleri. Sendikaorg, 31 Mart. http://www.sendika.org/2011/03/gever-komunleri-metin-yegin-emek-dunyasi/ Son erişim tarihi, 18/03/2015.
• Yeni Özgür Politika (2013). Komünler Yaygınlaşıyor. 5 Haziran, http://www.yeniozgurpolitika.info/index.php?rupel=nuce&id=20992. Son erişim tarihi, 20/03/2015.