Refah Devletinin Krizi, Sosyal Politikada Dönüşüm ve Temel Gelir

Year 2017, Volume: 41 Issue: 2, 123 - 166, 01.07.2017

Emek Önder Ünlü

Abstract

Günümüzde sosyal politikada dönüşüm sorunu yaygın bir tartışma haline gelmiştir. Ulusal ve uluslararası piyasaların liberalizasyonu, işgücü piyasasının esnekleşmesi, kamu harcamalarının kısılması gibi uygulamalarla birlikte işsizlik ve yoksulluk tüm dünyada daha yaygın ve yoğun ekonomik-toplumsal sorunları içeren kapsamlı bir kriz biçimini almıştır. Bu nedenle sosyal politikanın dönüşümü geniş bir literatür oluşturmuştur. Temel gelir önerisi ise bu literatürün yaygın tartışma başlıklarından biridir. Burada sosyal politika anlayışındaki dönüşümle temel gelir önerisi arasındaki ilişki eleştirel biçimde ele alınacaktır. Sosyal politikada dönüşüm tartışmaları, temelde refah devletinin krizi hususunda geliştirilen yaklaşımlara dayandığından, krizin nasıl kavrandığı geliştirilen sosyal politika önerilerini belirlemektedir. Temel gelir önerisini ortaya atan yaklaşımlar, sosyal politikayı, refah devletini ve refah devletinin krizini sermaye birikim süreçleri ve sınıf ilişkilerinden ziyade bölüşüm ilişkilerine dayandırmaktadır. Dolayısıyla temel gelir önerisinin iddia edilen olumlu etkileri, kapitalist piyasa ilişkilerinin belirli ideal koşullar altında işlemesine bağımlı hale gelmektedir. Toplumsal ve iktisadi eşitsizliğin üretiminin koşulları yerine sonuçlarına yönelen böylesi bir yaklaşım, hem temel gelir önerisinin gerçekleşme koşullarındaki ciddi sınırlılıkları hem de olası bir uygulamadaki yetersizlikleri göz ardı etmektedir. Bu bağlamda öncelikle refah devleti ve sosyal politikanın dönüşümü ele alan yazın daha sonra ise temel gelir tartışmaları incelenerek eleştirel bir değerlendirme yapılacaktır.

Keywords

Refah devleti, refah devletinin krizi, sosyal politikada dönüşüm, temel gelir, sosyal risk.

References

• Akkaya Y (2007a). Temel Gelir Versus Kapitalizm (Mi?)-I. http://www.mavidefter.org/ index.php?option=com_content&view=article&id=55:temel-gelir-versus-kapitalizm-mi-ii&catid=58:yukselakkaya&Itemid=96. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Akkaya Y (2007b). Temel Gelir Versus Kapitalizm (Mi?)-II. http://www.mavidefter.org /index.php?option=com_content&view=article&id=54:temel-gelir-versus-kapitalizm-mi-i-&catid=58:yukselakkaya&Itemid=96. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Akkaya Y (2007c). Temel Gelir Versus Kapitalizm (Mi?)-III. http://www.mavidefter.org/ index.php?option=com_content&view=article&id=56:temel-gelir-versus-kapitalizm-mi-iii&catid=58:yukselakkaya&Itemid=96. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Aktan C C (2002). Yoksullukla Mücadele ve Negatif Gelir Vergisi Önerisi. http://www. canaktan.org/ekonomi/yoksulluk/dorduncu-bol/aktan-vural-negatif-vergi.pdf. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Alcock P, May M ve Rowlingson K (2011). Sosyal Politika Kurumlar ve Uygulamalar. Çev. Kolektif, Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.
• Altay A (2005). Yoksulluk Sadece Devletin Sorunu Mu? Kamu Harcamaları Açısından Bir Değerlendirme?. Sosyoekonomi Dergisi, 2005/2(2)-155-178. http://www. sosyoekonomi.hacettepe.edu.tr/050208.pdf. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Arslan O M (2010). Küresel Keynesçilik ve Küresel Ekonomik Kriz. Ege Akademik Bakış Dergisi, 10 (4), 1231-1244.
• Badio A (2011). Komünist Hipotez. Çev. O Bülbül, İstanbul: Encore Yayınları.
• Balcı N (2007). Tutunamayanlar ve Hukuk, Ankara: Dost Yayınları.
• Beer P (2000). In Search of The Double-Edged Sword. İçinde: Basic Income on The Agenda. Groot L, Veen, R V (der), Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Beck U (1994). Reflexive Modernization. Cambridge: Polity Press.
• Beck U (2000). Risk Society and Beyond. London: Sage Publications.
• Bergman B (2011). A Swedish-Style Welfare State or Basic Income: Which Sholuld Have Priority, http://www.usbig.net/papers/010-bergmann.pdf. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Bottomore T ve Marshall H (2006). Toplumsal Sınıflar ve Yurttaşlık. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bozan M (2010). Yoksulluk Olgusuna Farklı Bir Bakış. İçinde: Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Yeni Fikirler Bildiriler Kitabı. Ankara: SYDGM Yayınları, 35-46.
• Buğra A (2008). Kapitalizm, Yoksulluk ve Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra A (2005). Yoksulluk ve Sosyal Haklar. Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği için hazırlanan danışman raporu, www.spf.boun.edu.tr/docs/STGP_Bugra.pdf. Son Erişim Tarihi, 10/11/2011.
• Buğra A ve Keyder Ç (der) (2007). Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru. İstanbul: İletişim.
• Buğra A ve Keyder Ç (der) (2011). Sosyal Politika Yazıları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, Ayşe ve N. Tolga Sınmazdenir (2007). “Yoksullukla Mücadelede İnsani ve Etkin Bir Yöntem: Nakit Gelir Desteği”, İçinde: Ayşe Buğra, Çağlar Keyder (der), Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru, Çev. İsmail Çekem, s.85-114. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çalışkan Ş (2010). Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk. Sosyal Siyaset Konferansları. 59 (2), 89–132.
• Davutoğlu A (2011). Sosyal Politika ve Alternatif Toplum Modeli Arayışları: Temel Gelir Önerisinin Ütopya Kavramı Çerçevesinde Okunması. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu-3 Bildiriler. Ankara: Petrol-iş Yayını, 205-221.
• Değirmenci M A (2005). Asgari Gelir Hakkının Bölüşüm Teorisi Çerçevesinde Tarihsel Gelişimi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• DPT (2007). Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu, www. dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3087/oik691.pdf. Son erişim tarihi, 27/11/2011.
• Durdu Z (2009). Modern Devletin Dönüşümünde Bir Ara Dönem: Sosyal Refah Devleti. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE). 22, http://akademik.mu.edu. tr/data/06020000/.../22-3-%20zafer%20durdu.pdf. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Ergül H, Gökalp H ve Cangöz İ (2010). Eski Yoksulluk, Yeni Medya: Yoksulluk İle Baş Etmede Yeni Medya Nasıl Kullanılıyor (Mu?), Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu Deneyimler ve Yeni Fikirler Bildiriler Kitabı. SYDGM Yayınları: Ankara, 133-144.
• Esping-Andersen G (1990). Three Worlds of Welfare Capitalism. Princeton: Princeton University Press.
• Esping-Andersen G (2006). Toplumsal Riskler ve Refah Devletleri. Sosyal Politika Yazıları. Buğra A ve Keyder Ç (der), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gedikli A (2010). Küreselleşme Sürecinde Gelişmekte Olan Ülkelerde Yoksulluk Olgusu ve Mücadele Yolları. Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Yeni Fikirler Bildiriler Kitabı. Ankara: SYDGM Yayınları, 333-347.
• Giddens A (2000). Üçüncü Yol. çev. M Özay, İstanbul: Birey Yayınları.
• Gorz A (1992). On The Difference Between Society and Community and Why Basic Income Cannot By Itself Confer Full Membership of Either. İçinde: Parijs P V (der) Arguing for Basic Income Ethical Foundations for a Radical Reform. London/Newyork: Verso, 178-184.
• Gorz A (2001). Yaşadığımız Sefalet. çev. N Tutal, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gökbayrak Ş (2010). Refah Devletinin Dönüşümü ve Özel Emeklilik Programları. Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.
• Groot L ve Veen R V (2000). How Atractive is a Basic Income for European Welfare States. Basic Income on the Agenda. Groot L ve Veen RV (der), Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Güzel A (2005). Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Öngörülen Reform Mevcut Sorunlara Çözüm Mü?. Çalışma ve Toplum. 2005 (4), 61-76, http://www.calismatoplum.org/ sayi7/makale3.pdf. Son erişim tarihi, 20/11/2011.
• Hoelscher P, Alexander G ve Scholz W (2009). Kriz Dönemlerinde Yoksulluğun Önlenmesi ve Azaltılması– Karşılıksız Nakit Transferlerinin Rolü. Ekonomik Krizin Doğu Avrupa, Türkiye ve Orta Asya’daki Toplumsal Etkileri Konferansı Geri Plan Raporu. Almaty, 7‐8 Aralık 2009. http://www.ilo.org/public/english/region/eurpro/geneva/download/ events/almaty2009/unicef_paper_abstract_tr.pdf. Son erişim tarihi, 10/11/2011.
• Işık S ve Mert M (2011). İstihdam ve İşsizlik Sorununu Çözmeye Yönelik İstihdam/Gelir Garantisi Politikasının Uygulanabilirliği: Antalya Örneği. İşgüç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 13 (1) , 53-80.
• İnsel A (2007). İktisat Aklına Sokulan Siyasal Çomak: Vatandaşlık Geliri. İçinde: Buğra A ve Keyder Ç (der), Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Formu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kale T H (2007). Bölgesel Yoksulluk ve Farklılaştırılmış Politika Önerileri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Kara U (2004). Sosyal Devletin Yükselişi ve Düşüşü, Ankara: Özgür Üniversite Yayınları.
• Koray M (2007). Sosyal Politikanın Anlamını ve İşlevini Tartışmak. Çalışma ve Toplum. 2007(4), 19-56. www.calismatoplum.org/sayi15/koray.pdf. Son erişim tarihi, 10/11/2011.
• Koray M (2011). Kapitalizm Küreselleşirken Dünya Ahvali, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Koray M (2005). Görülmek İstenmeyen Gerçek: Sosyal Refah Politikaları ve Demokrasi İlişkisi. Çalışma ve Toplum, 2005(2), 27-60. http://www.calismatoplum.org/sayi5/ Makale5/makale2.pdf. Son erişim tarihi, 10/11/2011.
• Lafargue P (2011). Tembellik Hakkı, İstanbul: Telos Yayınları.
• Metin O (2011). Sosyal Politika Açısından AKP Dönemi: Sosyal Yardım Alanında Yaşananlar. Çalışma ve Toplum, 2011(1), 179-200.
• Offe C. (1992). A Non-Productivist Design for Social Policies. İçinde: Arguing for Basic Income Ethicaş Foundations for a Radical Reform. Parijs P V (der), London/Newyork: Verso: 61-78.
• Öz E (2005). Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Durumu ve Reorganizasyon Arayışları. Sosyoekonomi Dergisi, 2, 179-196, www.sosyoekonomi.hacettepe.edu.tr/050209.pdf. 17/02/2017.
• Özbek N (2007). Refah Devletinin Krizi, Yeni Sosyal Politika Önerileri ve ‘Temel Gelir’ Üzerine Düşünceler. Mesele Kitap Dergisi, 2007 (11), 43-46.
• Özdemir Y G ve Kutlu D (2010). Türkiye’de Sosyal Yardımlar: İktisadi, Siyasi ve Sosyal Yapılar Üzerine Bir Çözümleme. Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Yeni Fikirler Bildiriler Kitabı. 363-379, Ankara: SYDGM Yayınları.
• Özşuca Ş T (2003). Yapısal Uyum, Küresel Bütünleşme ve Refah Devleti. Kamu-İş Dergisi, 7(2), 2-12, http://www.kamu-is.org.tr/pdf/7217.pdf. Son erişim tarihi, 10/11/2011.
• Özşuca Ş T (2004). Küreselleşme ve Sosyal Güvenlik Krizi. G.Ü. Ekonomik Yaklaşım Dergisi. 15(52-53), 25-44.
• Parijs P V (1992). Competing Justifications on Basic Income. İçinde: Arguing for Basic Income Ethical Foundations for a Radical Reform. Parijs P V (der), London/Newyork: Verso, 3-43.
• Pateman C (2003). Freedom and Democratization: Why Basic Income is to be Preferred to Basic Capital. http://www.ingresociudadano.org/Publicaciones/Carole%20Pateman. pdf. Son erişim tarihi, 10/11/2011.
• Pierson P (2000). The New Politics of Welfare State. İçinde: The Welfare State Reader. Christopher P ve Francis G C (der), 309-319.
• Raventos D (2007). Basic Income: The Material Conditions of Freedom. London: Pluto Press.
• Robeyns I (2000). Hush Money or Emancipation Fee?. İçinde: Groot L ve Veen R V (der), Basic Income On The Agenda. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Sennett R (2010). Karakter Aşınması. Çev. B Yıldırım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Skyes P (2011). Küreselleşme ve Sosyal Politika. İçinde: Rowlingson R, May M ve Alcock P. (der), Sosyal Politika Kuramlar ve Uygulamalar, Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.
• Standing G (2007). “Temel Gelir: Küreselleşen Dünyada Yoksullukla Bir Mücadele Yöntemi”. İçinde: Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Formu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Standing G (2011). Sosyal Güvenlik Ağları Çılgınlığı: Temel Gelir Avrupa’da Neden Gereklidir?. İçinde: Buğra A ve Keyder Ç (der), Sosyal Politika Yazıları. Buğra A ve Keyder Ç (der), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Starke P (2006). The Politics of Welfare State Retrenchment: A Literature Rewiew. Social Policy and Administration, 40 (1), 104–120.
• Şeker S D ve Hacımahmutoğlu H (2010). Sosyal Yardım Yararlanıcılarına Özel İstihdam Hizmetlerinin Geliştirilmesi. İçinde: Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Yeni Fikirler Bildiriler Kitabı, Ankara: SYDGM Yayınları, 233-247.
• Şenocak H (2009). Sosyal Güvenlik Sistemini Oluşturan Bileşenlerin Tarihi Süreç Işığında Değerlendirilmesi. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 59, 410-468, http://www.iudergi. com/tr/index.php/sosyalsiyaset/article/view/94. Son erişim tarihi, 27/11/2011.
• TÜİK (2011a). 2009 Yoksulluk Çalışması Sonuçları. http://www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do;jsessionid=ycTMTS2STR8GmGGZL0dQ9Hc1C0B0LyQqV4hwDcJ ShpmyqGTVsx82!1785520834?id=6365. Son erişim tarihi, 27/11/2011.
• TÜİK (2011b). 2009 Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, http://www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=8448. Son erişim tarihi, 27/11/2011.
• Vuolo R M (2008). Why Basic Income Better Than Renewed Policy Promises for Latin American Informal Security Regimes, 12th BİEN Congress 2008, http://www. basicincome.org/bien/pdf/dublin08/1diiilovuololabourmarketsinlatinambi.pdf. Son erişim tarihi, 27/11/2011.
• Wright E O (2007). Temel Gelir, Paydaş Geliri ve Sınıf Analizi. İçinde: Buğra A ve Keyder Ç (der), Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Formu, İstanbul: İletişim Yayınları.