Çin Arktika’da: Arktika İpek Yolu

Year 2021, Volume: 45 Issue: 2, 389 - 418, 08.06.2021

Seriye Sezen

Abstract

Küresel iklim değişikliği ile buzların erimesi ivme kazanan Arktika’da gelecekte yaz
döneminde hiç buz kalmayacağı öngörülmektedir. Deniz buzunun erimesinin yaratacağı
yeni ekonomik ve ticari fırsatlar ile bölgenin zengin enerji-maden kaynaklarına
erişimin kolaylaşacak olması, birçok ülkenin dikkatini bölgeye yöneltmiştir. Potansiyel
ekonomik, ticari fırsatlardan yararlanma beklentileri ile Arktika ülkesi olmayan ama
Arktika Konseyi’nin gözlemci üyesi bazı ülkeler Arktika politika belgelerini açıklamıştır.
Arktika ülkesi olmayan ama Arktika’yla yakında ilgilenen, bölgede yatırımlarını, bilimsel
araştırmalarını artıran, birçok Arktika ülkeleriyle ilişkilerini güçlendiren Çin Halk
Cumhuriyeti (Çin) 2018’de Arktika İpek Yolu olarak anılan Arktika politika belgesini
yayımlamıştır. Makale, Çin’in bölgeye ilgisinin nedenlerini, bölgeden beklentilerini
incelemeyi, açıklamayı ve beklentilerinin olabilirliğini tartışmayı amaçlamaktadır. Üç
bölümde yapılandırılan çalışmada önce Arktika’nın coğrafyası ve hukuki durumu
betimlenmekte, ardından, Spitsbergen Antlaşması ile Svalbard Takımadaları’nın
yönetimi üzerinde durulmaktadır. İzleyen bölümde, Çin’in Arktika politikasının
dayanakları incelenmekte, ülkenin Arktika’dan neyi, niçin istediği soruları yanıtlanmakta
ve Arktika ülkelerinin Çin’in bu girişimine yaklaşımları özetlenmektedir. Son olarak,
bölgenin karmaşık hukuksal/yönetsel ve jeopolitik yapısı ile Arktika ülkelerinin
yaklaşımları çerçevesinde Çin’in bölgeden beklentilerinin olabilirliği tartışılmaktadır.
Çin’in bölgeye yönelmesinde ana dürtü, ekonomik-ticari beklentiler olmakla birlikte,
bu ilgi, Çin’in diğer girişimleriyle birlikte ve uluslararası ekonomi politik bağlam içinde
analiz edilmelidir. Bu bağlamda makalenin temel savı, Çin’in Arktika politikasının,
ülkenin son yirmi yıldır izlediği ve tonu giderek artan aktif dış politikasının, uluslararası
sistemde kural koyucu lider ülke olma isteğinin yeni bir dışavurumu ve Bir Kuşak Bir Yol
Girişiminin tamamlayıcı bir unsuru olduğudur. Bu nedenle Arktika yalnızca ekonomik
çıkar arayışında olan ülkelerin mücadele alanı değil, ABD ve Çin arasında devam eden
iktidar mücadelesinin yaşandığı bir coğrafyadır. Bu mücadeleye dahil edilmesi gereken
bir diğer Arktika ülkesi, bölgede güçlü çıkarları olan Rusya’dır. Bu nedenlerle, ABD, Çin
ve Rusya arasında rekabet alanına dönüşen Arktika’nın geleceğini ve Çin’in bölgedeki
konumunu belirleyecek olan, diğer değişkenlerin yanı sıra, öncelikle bu rekabetin
sonuçlarıdır.

Keywords

Çin, Arktika, Arktika İpek Yolu, Bir Kuşak Bir Yol, Svalbard.

References

• Alexeeva O ve Lasserre F (2012). The Snow Dragon: China’s Strategies in the Arctic. China Perspectives, 2012 (3), 61-68.
• Amitav A (2019). From Heaven to Earth: “Cultural Idealism” and “Moral Realism” as Chinese Contributions to Global International Relations. The Chinese Journal of International Politics, 12 (4), 467-494.
• Anderson D H (2009). The Status Under International Law of the Maritime Areas Around Svalbard. Ocean Development & International Law, 40, 373-384.
• Arctic Council (2009). Arctic Marine Shipping Assessment 2009 Report. 2nd printing, https://www.pmel.noaa.gov/arctic-zone/detect/documents/AMSA_2009_ Report_2nd_print.pdf. Son erişim tarihi, 23.07.2020.
• Bankes N ve Koivurova T (2014). Legal Systems. İçinde: J N Larsen ve G Fondahl (der). Arctic Human Development Report: Regional Processes and Global Linkages, Denmark: Norden, 221-254. http://norden.diva-portal.org/smash/get/diva2:788965/ FULLTEXT03.pdf. Son erişim tarihi, 21.07.2020.
• Base D (2019). Germany: A new (non-)Arctic power?. İçinde: L Heininen, H Exner-Pirot ve J Barnes (der), Redefining Arctic Security: Arctic Yearbook 2019, Akureyri, Iceland: Arctic Portal, 379-395. https://arcticyearbook.com. Son erişim tarihi, 24.07.2020.
• Bennett M M (2018). Singapore: The “Global City” in a Globalizing Arctic. Journal of Borderlands Studies. 33 (2), 289-310.
• Berbrick W ve Pincus R (2018). 10 Big Ideas to “Up America’s Game in the Arctic”. https://nationalinterest.org/feature/10-big-ideas-‘-america’s-game-arctic’-31622. Son erişim tarihi, 04.08.220.
• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (t.y.). Ulusal Kutup Bilim Programı (2018-2022). http://kare.mam.tubitak.gov.tr/sites/images/kare_mam/ulusal_kutup_bilim_ programi.pdf. Son erişim tarihi, 15.07.2020.
• Bozkurt Ö (2019). Soğuk Kıyılar: Kutup Toprağı Svalbard Çevresinde Seyir. İstanbul: Denizler Kitabevi.
• China’s Arctic Policy (2018). The State Council Information Office of the People’s Republic of China, January 2018, http://www.scio.gov.cn/zfbps/32832/Document/1618243/1618243.htm. Son erişim tarihi, 09.04. 2018.
• Congressional Research Service (2019). Changes in the Arctic: Background and Issues for Congress. R41153, https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R41153/143. Son erişim tarihi, 17.07.2020.
• Danish Defence Intelligence Service (2019). Intelligence Risk Assessment 2019. Copenhagen https://fe-ddis.dk/SiteCollectionDocuments/FE/ EfterretningsmaessigeRisikovurderinger/Intelligence%20Risk%20Assessment%202019.pdf. Son erişim tarihi, 15.08.2020.
• Department of Defence (2019). Report to Congress: Department of Defense Arctic Strategy. https://media.defense.gov/2019/Jun/06/2002141657/-1/-1/1/2019-DODARCTIC- STRATEGY.PDF, Son erişim tarihi, 14.07.2020.