Groups Supporting the Mukhtār al-Thaqafī Movement

Year 2019, , 471 - 488, 31.12.2019

Yasin Kurnaz

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.659193

Cited By: 1

Abstract

Karbala disaster formed a suitable basis for the revival of many successor political, social and military movements. It can be said that the Mukhtār Movement is the first product of the Karbala disaster that has succeeded in this sense. This movement, could not be able to reach two years under the leadership of Mukhtâr, has taken its power from the expression of taking revenge of the events that took place in Karbala and gathered its supporters by sloganizing the name of al-Ḥussain. Mukhtār movement consisted of a group from Yemeni Arab tribes in Kufa, the Medain people, mawali people and those consisting of socio-economically weaker people. While the Mukhtār with this group, struggled with Umayyad administration, on the one hand, Abdallah ibn Zubayr on the other, it also quashed the rebellion of the notables of Kufa people consisted of native Arabs. This rebellion, especially performed by the people of Kufa, took its start point from the disturbance of the identities included in the Mukhtār movement. It will be understood by the fact that this movement having so many internal and external enemies could be able to find supporters in such a short period of time by making a feasibility study about the said mass. This study will also contribute to a better understanding of the aims of the Mukhtār movement.

Keywords

Islamic History, Mukhtār al-Thaqafī, Mawali, Ahl al-Bayt, al-Ḥussain

Muhtâr es-Sekafî Hareketine Destek Veren Unsurlar

Abstract

Kerbelâ faciası, kendisinden sonra pek çok siyasî, sosyal ve askerî hareketin canlanmasına uygun bir zemin yaratmıştır. Muhtâr hareketi Kerbelâ faciasının bu anlamda başarıya ulaşan ilk ürünüdür denilebilir. Muhtâr önderliğinde iki seneye ulaşmayan bir ömre sahip olan söz konusu hareket, gücünü Kerbelâ’da yaşananların intikamını almak söyleminden almış ve taraftar kitlesini Hz. Hüseyin’in ismini sloganlaştırmak suretiyle toplamıştır. Muhtâr hareketi, Kûfe’deki Yemenî Arap kabileleri, Medâin halkı, mevâlî ve sosyo-ekonomik bakımdan zayıf kimselerden oluşan bir kitleye sahiptir. Bu kitleyle bir tarafta Emevî yönetimi, diğer tarafta Abdullah b. Zübeyr’le mücadele ederken aynı zamanda Kûfe halkının yerli Araplarından oluşan ileri gelenlerinin isyanını bastırmıştır. Özellikle Kûfe halkının gerçekleştirdiği bu isyan, çıkış noktasını Muhtâr hareketinde yer alanların kimliklerinden duydukları rahatsızlıktan almıştır. Kısa zamanda içerde ve dışarıda bu kadar düşman sahibi olan söz konusu hareketin kendisine nasıl taraftar bulduğu, söz konusu kitlenin kimlerden oluştuğu üzere bir fizibilite çalışması yapmak suretiyle anlaşılacaktır. Bu çalışma aynı zamanda Muhtâr hareketinin amaçlarının daha iyi anlaşılmasına da katkı sağlayacaktır.

Keywords

İslâm Tarihi, Muhtâr es-Sekafî, Mevâlî, Ehl-i Beyt, Hz. Hüseyin

References

• Alûsî, Ebü’l-Meâli Cemâleddin Mahmûd Şükrî. Bulûğu’l-ereb fî maʻrifeti ahvâl’l-Arab. Thk. Muhammed Behcet el-Eserî. Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî, 2012.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. el-Evâil. Tanta: Dâru’l-Beşîr, 1408.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkahir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî el-Bağdâdî. el-Fark beyne’l-fırak ve beyâni’l-firkati’n-nâciye. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1977/1397.
• Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbu'l-eşrâf. Thk. Suheyl Zekkâr-Riyad Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996/1417.
• Demircan, Adnan. İslâm Tarihinin İlk Döneminde Arap-Mevali İlişkisi. İstanbul: Beyan Yayıncılık, 2015.
• Demirci, Mustafa. Siyah Öfke Ortaçağ İslâm Dünyasında Zenci Kölelerin İsyanı (869-883). 2. Baskı. Konya: Çizgi Kitabevi, 2017.
• Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd ed-Dîneverî. el-Ahbâru’t-tıvâl. Thk. Abdülmünʻim Âmir. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1960.
• Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed b. Temîm et-Temîmî. el-Mihan. Thk. Ömer Süleyman el-Ukaylî. Riyad: Dâru’l-Ulûm, 1984/1404.
• Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-mîzân. Beyrut: Dâr Sâdır, 1994/1414.
• Erul, Bünyamin. “Semûre b. Cündeb”. DİA. 36: 501-502. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Hemdânî, Ebû Muhammed Lisânü’l-Yemen el-Hasen b. Ahmed b. Yaʻkûb. el-İklîl. b.y.: y.y., ts.
• Hind Gassân Ebü’ş-Şaʻr. Hareketü’l-Muhtâr b. Ebî Ubeyd es-Sekafî fi’l-Kûfe. Amman: Câmiatü’l-Ürdüniyye, 1983.
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Endelüsî. el-İkdü’l-ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404.
• İbn Aʻsem, Ebû Muhammed, Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Kûfî. el-Fütûh. Thk. Ali Şîrî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1991/1411.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasen b. Hibetullâh b. Hüseyn. Târîhu Dımeşk. Thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995/1415.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî. Cemheretü ensâbi’l-Arab. Thk. Komisyon. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983/1403.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1986/1407.
• İbn Miskeveyh, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. Yaʻkūb el-Hâzin. Tecâribü’l-ümem ve teâkibü’l-himem. Thk. Ebü’l-Kâsım İmâmî. 7 Cilt. İran: Serveş, 2000.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî târîhi’l-ümem ve’l-mülûk. thk. Muhammed Abdülkādir Atâ, Mustafâ Abdülkādir Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1992/1412.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn b. Ebi’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed el-Cezerî. el-Kâmil fî’t-târîh. Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1997/1417.
• Îman Ali bi’n-Nûr. Devru’l-mevâlî fî sükûtü’d-devleti’l-Ümevî (41-132/ 661-750). Libya: Câmiatü Gâriyunus, 2008.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Muʻcemü’l-kabâili’l-Arabi’l-kadîme ve’l-hadîse. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994/1414.
• Kurnaz, Yasin. Muhtâr b. Ebî Ubeyd es-Sekafî’nin Hayatı, Siyasî ve Askerî Faaliyetleri. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2018.
• Köksal, Mustafa Âsım. Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Faciası. İstanbul: Köksal Yayıncılık, ts.
• Makdisî, Ebû Nasr Mutahhâr b. Tâhir. el-Bed ve’t-târîh. b.y.: y.y., ts.
• Nüveyrî, Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed b. Abdiddâim el-Kuraşî. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi ve’l-Vesâiki’l-Kavmî, 2002/1423.
• Reckondorf. “Ezd”. İA. 4: 430. İstanbul: MEB Basımevi, 1987.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî el-Bağdâdî. Tezkiretü havâssı’l-e’imme fî hasâ’isi’l-e’imme. Necef: el-Matbaatü’l-Haydariyye, 1964/1386.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. Kûfe’nin Siyasi Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayıncılık, 2015.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî, Târîhu'r-rusûl ve'l-mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 1967/1387.
• Varol, Mehmed Bahaüddin. Ehl-i Beyt Kavramsal Boyut. Konya: Yediveren Yayınları, 2004.
• Varol, Mehmet Bahaüddin. Siyasallaşma Sürecinde Ehl-i Beyt. Konya: Yediveren Yayınları, 2004.
• Watt, William M. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: 1981.
• Yiğit, İsmail. “Mevâlî”. DİA. 29: 424-426. Ankara: TDV Yayıncılık, 2004.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkī. Siyeru aʻlâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb Arnaûd, 25 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1985/1405.