Cemâleddin Aksarâyî’nin Fıkhî Konuları Çözümleme Metodu: el-Es’ile ve’l-ecvibe Kitabı Örneğinde

Year 2020, , 101 - 128, 30.06.2020

Mehterhan Furkani

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.757904

Abstract

Aksarâyî olarak bilinen Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Fahreddin er-Râzî (ö. 791/1389) aklî ve naklî ilimlere hâkim olan çok yönlü bir âlimdir. Tefsir hadis, fıkıh, ahlak ve tıp gibi birçok ilimde tedriste bulunup Arapça, Türkçe ve Farsça olmak üzere farklı dillerde eserler telif etmiştir. Bunların yanı sıra kadılık ve kazaskerlik gibi çok önemli görevlerde de bulunmuştur. Söz konusu görevleri üstlenmiş olması ise onun büyük bir fakîh olduğunu açıkça göstermektedir. Fıkıh ilminde Hâşiye ‘alâ Şerhi Mecma‘i’l-bahreyn ve Şerhu Gâyeti’l-kusvâ gibi müstakil sayılabilecek çalışmalarının dışında müşkil âyet ve hadisler kapsamında hazırladığı el-Es‘ile ve’l-Ecvibe adlı eserinde de ahkâm ile ilgili âyet ve hadislerin fıkhî çözümlemesine değinmeyi ihmal etmemiştir. Her ne kadar söz konusu kitabın asıl kaleme alınma hedefi genel anlamda müşkil veya çelişkili görünen âyet ve hadislerin çözümü olsa da dolaylı olarak fıkhî bazı konulara da değinmiştir. Bu makalede Aksarâyî’nin hayatı ve ilmi kişiliğiyle ilgili kısa bir bilgiye yer verildikten sonra sözü geçen eserinde değindiği fıkhî çözümlemeler aktarılıp metot açısından değerlendirilecektir.

Keywords

İslam Hukuku, Cemaleddin Aksarâyî, el-Es’ile ve’l-Ecvibe, Fıkhî Meseleler, Çözüm Metodu.

Jamaluddin Aksarayī’s Methods of Analyzing Fiqh Issues: In The Case of His Book Titled Al-As’ilah Wa A’l-Ajwibah

Abstract

Muhammad b. Muhammad b. Muhammad b. Fahraddin al-Rāzī (d. 791/1389) is a versatile scholar who has specializes in the religious and rational sciences. He has teached and wrote his works in Arabic, Persian and Turkish languages belonging to various fields such as tafseer, hadith, Islamic law, morality and medicine. In addition to this, he has held the important duties, he worked such as Qadi (Muslim judge) and qadi 'asker (judge of the army). The fact that he undertook these tasks clearly shows that he is a great faqīh (jurist). In addition to his works that can be considered as independent works in the field of fiqh, such as Hashiyah alâ Sharh-i Majma’i’l-bahrain and Sharhu Ghāyeti'l-qusvā, in the work of al-As'ilah wa al-Ajwibah, he also did not neglect to mention the fiqh analysis of the verses and hadiths about ahkam. Although the main aim of the book was the solution of the verses and hadiths that seem generally contradictory, in this book indirectly addressed some fiqh issues. In this article, after giving a brief information about the life and scientific personality of Aksarayī, we will evaluate his method in the solutions of fiqh issues.

Keywords

Islamic Law, Jamaluddin Aksarayī, Al-Asilah wa Al-Ajwibah, Fiqh Issues, Solution Method

References

• Aksarâyî, Cemâleddin. el-Es’ile ve’l-Ecvibe: Tefsir ve Hadis İlmine Dair Sorular ve Cevaplar. çev. Necattin Hanay - Mehterhan Furkani, Aksaray: Aksaray Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.
• Ali el-Kârî, Ali b. Muhammed Ebü’l-Hasan el-Herevî. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Aynî, Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed. ‘Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Aynî, Bedrüddîn Muhammed b. Ahmed. Şerhu Süneni Ebî Dâvud. thk. Hâlid b. İbrâhîm el-Mısrî. 7 cilt. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1999.
• Bağdadî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn ve esmâü’l-müellifîn. 2 cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951.
• Bağdatlı, İsmâil Paşa. Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. nşr. Şerefeddin Yaltkaya-Kilisli Rifat Bilge. 2 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meʻâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. 8 cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1409-1412.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin. Şerhu’s-sünne. thk. Şuʻayb el-Arnaût-Züheyr eş-Şâvîş. 16 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdülkâdir Atâ. 11 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Bocnurdî, Kazım Musevî. “Aksarayî”. Dâiretü’l-me‘ârif-i Büzürg-i İslamî. Tahran: Merkez-i Daretü’l-me‘ârifi-i Büzürg-i İslamî, 1374 hicri şemsi/1995m.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâ‘îl. Sahîhu’l-buhârî. thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ. 7 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr-Yemâme, 1993.
• Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-ı Âmire 1333/1915.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî-Müessesetü’t-Târîhi’l-ʻArabî, 1992.
• Cüveynî, Abdulmelik b. Abdillah, İmâmü’l-Haremeyn. Nihâyetü’l-maṭlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdulazim Mahmud ed-Dîb. 20 cilt. Beyrut: Dâru’l-minhâc, 1428/2007.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer. Sünen. thk. Şuʻayb vd. 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1424/2004.
• Dârimî, Abdullah b. Abdirrahman. Sünenü’d-Dârimî. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî, el-Memleketü’l-Arabiyetü’s-Suûdîyye: Dâru’l-müğnî, 1412/2000.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr (Hâşiyetü’d-Desûkî ʻale’ş-Şerhi’l-kebîr ile birlikte). 4 cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as. es-Sünen. thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd. 7 cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• el-Mevsû‘atü’l-fıkhiyye el-Kuveytiyye. 45 cilt. Kuveyt: Vizaretü’l-evkâfi ve’ş-şüûni’l-İslamiyye, 1404-1428 h./1984-2007.
• Esterâbâdî, Aziz b. Erdeşîr. Bezmü Rezm. İstanbul: Evkaf matbaası, 1928.
• Fahruddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Furkani, Mehterhan. Siyasî ve İlmî Bir Kişilik: Amasya Emiri Hacı Şadgeldi Paşa ve ed-Dürerü’l-Mensûretü fi’l-Furûʻ Adlı Eserin Kendisine Nispeti. Uluslararası Amasya Âlimleri Sempozyomu, 21-23. Ankara: Nisan KIBATEK, 2017.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Vasît fi’l-mezheb. nşr. Ahmed Mahmûd İbrâhîm, 7 cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1997.
• Görkaş, İrfan. Cemaleddin Aksarayî’nin Hayatı-Eserleri. Konya: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, 1995.
• Haccâvî, Ebü’n-Necâ Mûsâ b. Ahmed. el-İknâʻ fî fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. nşr. Abdüllatîf Muhammed Mûsâ es-Sübkî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, ts.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. Şerhu’l-Haraşî ʻalâ Muhatasari Halîl. 8 cilt. Bulak: Matbaʻatü’l-kübra’l-emîriyye, 1317.
• Hâzin, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. Lübâbü’t-te’vîl fî meʻâni’t-tenzîl. nşr. Abdüsselâm Muhammed Ali Şâhîn. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Hüseyin Hüsameddin. Amasya Tarihi. 5 cilt. İstanbul: 1330-32-1927.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Abdürrahîm b. el-Hüseyin. el-Muğnî ‘an hamli’l-esfâr fî tahrîci mâ fi’l-İhyâi mine’l-ahbâr. thk. Eşref Abdülmaksûd. 3 cilt. Riyad: Mektebetü Taberiyye, 1995.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh. el-İstizkâr. nşr. Sâlim Muhammed Atâ-Muhammed Ali Muʻavvaz. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer. Reddü’l-muhtar alâ’d-Dürri’l-muhtar. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Cebr, Mücâhid Ebü’l-Haccâc. Tefsîru’l-İmâm Mücâhid b. Cebr. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Nîl, Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1989.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1960.
• İbn Hanbel, Ahmed. Müsnedü’l-İmâm Ahmed bin Hanbel. thk. Şuʻayb el-Arnaût vd. 50 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1995-2001.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Said. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, ts.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. thk. Abdülğaffâr Süleymân el-Bendârî. 12 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekir. Zâdü’l-meʻâd fî hedyi hayri’l-ʻibâd. nşr. Şuʻayb el-Arnaût-Abdülkâdir el-Arnaût. 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr 1405/1985.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr ʻalâ metni’l-Mukniʻ (el-Muğnî içinde) nşr. Dâru’l-Menâr. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1983.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünen. thk. Şuʻayb el-Arnaût vd. 5 cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih. Kitâbü’l-Fürû‘ (Tashîhu’l-Fürû‘ ile birlikte). thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. 12 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2003. İbn Müflih, Ebû İshâk İbrâhîm b. Muhammed. el-Mübdiʻ fî şerhi’l-Mukniʻ. nşr. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiʻî. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997. İbn Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm. el-İşrâf ʻalâ mezâhibi ʻulemâ. nşr. Ebû Hammâd Sağîr Ahmed el-Ensârî. 10 cilt. Ra’sülhayme: Mektebetü Mekkete’s-sakâfiyye, 2004. İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dakâik. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Rüşd el-Kurtubî. Muhammed b. Ahmed. Bidayetü’l-müctehid ve Nihayetü’l-muktasıd. 2 cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve evlâdihî, 1395/1975.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm. Mecmûʻu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım en-Necdî. 37 cilt. Medine: Mecmaʻu’l-Melik Fehd, 2004.
• İbnü’l-Arabî Ebû Bekr, Muhammed. Ahkâmü’l-Kur’ân. nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ʻilmi’t-tefsîr. 9 cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 1404/1984.
• İbnü’l-Hümâm, Muhammed b. Abdilvahid. Şerhü Fethi’l-Kadîr. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbnü’r-Rif‘a, Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Ensârî. El-Kifâye fî şerhi’t-Tenbîh/Kifâyetü’n-nebîh fî şerhi’t-tenbîh, thk. Mecdî Muhammed Server Bâ Sellûm, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• İmrânî, Ebü’l-Hüseyin Yahyâ b. Ebi’l-Hayr. el-Beyân fî mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʻî. nşr. Kâsım Muhammed en-Nûrî. 24 cilt. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2000.
• İnanır, Ahmet. Cemâleddin Aksarâyî’nin Kitâbu Reddi Şerhi Mecmai’l-bahreyn Adlı Reddiyesi Bağlamında Hanefi Mezhebine Yönelik Eleştirileri ve Değerlendirilmesi, İslâm Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Ahlâkı ed. Mahsum Aytepe, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. İdrîs. ez-Zahîre. thk. Muhammed Haccî vd. 14 cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâi‘u’ṣ-ṣanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
• Kâtib Çelebî, Mustafa b. Abdillah. Keşfü’z-zunûn ʻan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Kayrevanî, Abdullah b. Abdirrahman. Metnü’r-Risale. b.y: Dâru’l-Fikr, ts.
• Kefevî, Mahmud b. Süleyman, Ketâibu a’lâmi’l-ahyâr min fukahâi mezhebi’n-Nu’mânı’l-muhtâr, Rağibpaşa Kütüphanesi, nr. 1041.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʻcemü’l-müellifîn terâcimü musannifi’l-kütübi’l-ʻArabiyye. 15 cilt. Beyrut: Mektebetü’l-müsennâ-Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʻArabî, ts.
• Konyalı, İsmail Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi. 3 cilt. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası, 1974.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, el-Câmiʻ li-ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Hişâm Semîr el-Buhârî. 21 cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Kuşeyrî, Abdulkerim b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifü’l-işârât/Tefsiru Kuşeyrî. 3 cilt. thk. İbrahim el-Bisyûnî. Mısır: Nşr. el-Heyetü’l-Mısriyye el-âmme li’l-kitâb, ts.
• Leknevî, Abdulhay. el-Fevâidü’l-behiyye fî tabakâti’l-Hanefiyye. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Mâlik b. Enes. Muvatta’ü’l-İmâm Mâlik. thk. Takıyyüddîn en-Nedvî. 3 cilt. Bombay-Dımaşk: Dâru’s-Sünne ve’s-Sîre-Dâru’l-Kalem, 1991.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâ Sellûm. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvad, Adil Ahmed Abdulmevcud. 19 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî ma‘rifeti’r-râcih mine’l-hilâf ‘alâ mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. nşr. Muhammed Hâmid el-Fıkî. 12 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Mergînânî, Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye fî şerhi Bidayeti’l-mübtedî. thk. Tallâl Muhammed. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta‘lili’l-Muhtâr. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Matba‘tü’l-Halebî, 1356/1937.
• Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 cilt. Beyrut: Müessesetü’t-târîhi’l-Arabî, 2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Müzenî, İsmail b. Yahya. Muhtasaru’l-Müzenî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuʻayb. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasen Abdülmünʻim Şelebî. 7 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. nşr. Yûsuf Ali Bedyevî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyi’ddin Yahya b. Şeref. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb. 20 cilt. Mısır: İdâretü’t-tıbâ‘ati’l-münîriyye, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyi’ddin Yahya b. Şeref. Ravzatu’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn. 12 cilt. thk. Züheyr eş-Şaviş. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamî, 1412/1991.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî. 18 cilt. Mısır: el-Matba‘atü’l-Mısriyye, 1929-1930.
• Öz, Mustafa. “Cemâleddin Aksarâyî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 308-309. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Rûyânî, Abdulvâhid b. İsmail. Bahru’l-mezheb. nşr. Târık Fethî es-Seyyid, 14 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Sahnûn. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Sami, Şemseddin. Kamûsü’l-a‘lâm. İstanbul: Mihran, 1891.
• Semerkandî, Alâüddin Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsü’l-eimme. el-Mebsût. 30 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1414/1993.
• Şafiî, Muhammed b. İdris. el-Üm. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1973.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr. nşr. İsâmüddin es-Sabâbıtî, 9 cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1993.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasen. Kitâbü’l-âsâr. nşr. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasen. Kitâbü’l-Hücce ‘alâ ehli’l-Medîne. nşr. Seyyid Mehdî Hasan el-Kîlânî. 4 cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1983.
• Şeybanî, Muhammed b. Hasen. el-Asl. thk. Muhammed Boynukalın. 12 cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali. et-Tenbîh fi’l-fıkhi’ş-Şâfiʻî. thk. Merkezü’l-Hidmât ve’l-Ebhâsi’s-Sakâfiyye. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali. el-Mühezzeb fî fıkhı’ş-Şafi‘î. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1995.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr Ebû Cafer. Câmiu’l-beyân fî te‘vili’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 cilt. Byy: Nş. Müesseetü’r-risale, 1420/2000.
• Tahavî, Ahmed b. Muhammed Ebû Ca‘fer. Muhtasaru’t-Tahavî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efganî. Haydarabâd: nşr. Lecnetü ihyai’t-türasi’l-İslamî, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Muhtasaru İhtilâfi’l-‘ulemâ. thk. Abdullah Nezîr Ahmed, 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1995.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şu‘ayb el-Arnaût, 16 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1994.
• Taşköprizâde, Ahmet Efendi. eş-Şekâiku’n-nu‘mâniyye fî ‘ulemâ-i’d-Devleti’l-Osmaniyye. Beyrut: 1395/1975.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 cilt. Mısır: Şirketü mektebeti ve matba‘ati Mustafâ el-Bâbî, 1962-1977.
• Zemahşerî Cârullah, Mahmud b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâıkı’t-Tenzil. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1407/1986.
• Zeylaî, Osman b. Ali Fahruddin. Tebyînü’l-hakâık şerhu Kenzi’d-dakâık. 6 cilt. Kahire: el-Matbaa‘tü’l-kübrâ el-Emiriyye, 1313/1895.
• Ziriklî, Hayreddîn b. Mahmûd. el-Aʻlâm. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.