Trabzon’da Yer Alan Kırma Çatılı Camilerin Mimari Özelliklerinin İncelenmesi

Year 2021, Volume: 6 Issue: 3, 969 - 982, 31.12.2021

Kübranur Biber Funda Kurak Açıcı

https://doi.org/10.26835/my.883467

Abstract

İslamiyet’in başından beri her dönemde camiler, İslam toplumlarının önemli mimari ögelerinden biri olmuştur. Camiler, Müslümanların ibadetlerini yerine getirmek için bir araya geldikleri mekanlar olarak tanımlanır. İslamiyet’in ilk dönemlerinden itibaren camiler, başta ibadet olmak üzere aynı zamanda eğitim-öğretim, toplanma ve sosyal alan olarak kullanılırken, günümüzde sadece ibadet amaçlı kullanıldığı görülmektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarında cami yapılarının inşa edilmesi önemliydi. Bunun nedeni, Osmanlı’dan kalan camilerin II. Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve ekonomik kalkınmanın gelişmesiyle ihtiyacı karşılayamaz olmasıydı. 1990’lı yıllardan sonra Türkiye’de cami talebinin artması, siyasi ve kültürel gelişimlerin hızlanmasıyla cami mimarisi etkilenmiş ve gelişim göstermiştir. Karadeniz bölgesinde cami mimarisini etkileyen önemli unsurlar; topografya, iklim, kültür, bitki örtüsü ve malzemedir. Anadolu’da görülen taştan yapılmış eserlerden farklı olarak, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde kırma çatının ve ahşap işçiliğinin hâkim olduğu yapılar ortaya çıkmıştır. Çalışma kapsamında, bölgenin önemli liman şehirlerinden olan Trabzon’un Ortahisar ilçesinde tespit edilen kırma çatılı camilerle sınırlandırılmıştır. Çalışmanın amacı, Ortahisar ilçesindeki kırma çatılı camilerin tipolojilerinin belirlenmesi ve camiyi oluşturan yapısal özelliklerinin ortaya çıkarılmasıdır. İlçede yer alan kırma çatılı camiler arasından belirlenen, İç Kale, Hamza Paşa ve Hatuncuk Hatun Camileri, plan, cephe, malzeme, iç mekân özellikleri ve süsleme anlayışları bakımından karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.

Keywords

Kırma Çatılı Camiler, Cami Mimarisi, Trabzon

Investigation of the Architectural Properties of the Hipped Roof Mosques in Trabzon

Abstract

Mosques have been essential architectural elements since the advent of Islam. Mosques are places where Muslims come together to perform their prayers. In the early periods of Islam, mosques were places of worship, education, and socialization. However, today, they are only used for worship. In the first years of the Republic, it was essential to build mosques. After the Second World War, Turkey witnessed economic development. Therefore, Ottoman mosques did not meet the needs of the public anymore. There was an increase in the demand for mosques after the 1990s in Turkey. In addition, political and cultural developments accelerated. These two factors affected and improved the architecture of mosques. The critical factors affecting the mosque architecture in the Black Sea region are topography, climate, culture, vegetation, and materials. Unlike stone architecture in Anatolia, hipped roofs and woodwork were dominant in the Eastern Black Sea Region. This study focused on hipped-roof mosques in the Ortahisar district of Trabzon, an important port city of the region. The study aimed to determine the typologies and structural features of hipped roof mosques in the Ortahisar district. The study comparatively addressed the plan, facade, material, interior features, and decoration concepts of İç Kale, Hamza Paşa, and Hatuncuk Hatun mosques in the Ortahisar district.

Keywords

Hipped Roof Mosques, Mosque Architecture, Trabzon

References

• Referans1 Çalık İ., Bayraktar A., Tuluk İ., Türker T., Ahşap Camilerin Davranışına Restorasyon Etkisinin Çevresel Titreşim Yöntemiyle İncelenmesi, 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Devredilmesi Sempozyumu, 2013.
• Referans2 Demir, N. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Tarihi Alt Yapısı, Genelkurmay Basım Evi, Ankara, 2005.
• Referans3 Kurak Açıcı F., Köse O. Trabzon/Ortahisar Fatih Büyük Camii’nin Bölgedeki Turizm Bağlamında Yarattığı Sürdürülebilir Gelişim, Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2017, s. 33-44.
• Referans4 Önal R. Ç., Köşklü Z. Trabzon’da Geç Dönem Osmanlı Camilerinde Ahşap Mihraplar, Sanat Tarihi Dergisi, 29/2, Ekim, 2020, s.707-743.
• Referans5 Özkan D. G. Kentsel Rekreasyon Alanı Olarak Alışveriş Caddelerinin İncelenmesi: Trabzon Örneği, Uluslararası Bilimsel Araştırma Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, Güz 2017, s.444-453.
• Referans6 Tuluk Ö. İ., Kazaz E., Trabzon Bölgesi Kırsal Cami Mimarisi Üzerine Tipolojik Bir Değerlendirme, 1. Uluslararası Geçmişten Günümüze Trabzon’da Dini Hayat Sempozyumu, 2018, s.1129-1146.
• Referans7 Yalçınkaya E., Ş. ve Sancar, K. (2010). Rural Architecture Of East Black Sea; WoodenMosques, 1. Uluslararası Türk-Japon Çevre ve Ormancılık Sempozyumu bildiri kitabı, Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi, 4-6 Kasım 2010, s.1132-1149.
• Referans8 Yavuz M. Doğu Karadeniz Köy Camilerinde Bezeme Anlayışı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt. 2/6, Güz 2009, s. 306-322.
• Referans9 Zorlu T. Karadeniz Bölgesi Ahşap Camiler, Mimarlık Dergisi, Sayı: 395, Mayıs-Haziran, 2017, s.n.y.
• Referans10 URL1. https://karadeniz.gov.tr/ickale-camii/ Erişim Tarihi, 10 Ocak 2021, 14.21.
• Referans11 URL2. https://karadeniz.gov.tr/hamzapasa-camii/ Erişim Tarihi, 12 Ocak 2021, 16.18.
• Referans12 URL3. https://karadeniz.gov.tr/hatuncuk-hatun-camii/ Erişim Tarihi, 15 Ocak 2021, 15.40.