TİCARÎ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU’NA GÖRE İCRA TAKİBİ

Year 2022, Volume: 5 Issue: 2, 373 - 412, 30.12.2022

Emel Şeyda Elgün Toğrul

Abstract

1447 sayılı Ticarî İşletme Rehni Kanunu (TİRK) ticarî hayatın gereksinimlerini karşılayamaması nedeniyle 6750 sayılı Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (TİTRK) ile yürürlükten kaldırılmıştır. TİTRK m. 1, 1’e göre, bu kanunun amacı teslimsiz taşınır rehin hakkının güvence olarak kullanımının yaygınlaştırılması, bu rehne konu taşınırların kapsamının genişletilmesi, taşınır rehninde aleniyetin sağlanması ile rehnin paraya çevrilmesinde alternatif yolların sunulması suretiyle finansmana erişimi kolaylaştırmaktır.
Çalışmamızda inceleyeceğimiz, borçlunun temerrüde düşmesi üzerine TİTRK’nın öngördüğü, rehinli alacaklının alacağına kavuşma yolu, İcra ve İflâs Kanunu’nda (İİK) düzenlenen rehnin paraya çevrilmesi hükümlerinden farklıdır. TİTRK m. 14 alacaklının, borçlunun temerrüde düşmesi halinde kullanabileceği hakları düzenlemiştir. Özellikle birinci derecedeki rehin alacaklısının icra dairesinden İİK m. 24 uyarınca rehinli taşınırın mülkiyetinin devrini talep edebilmesi çeşitli açılardan üzerinde durulması gereken bir yeniliktir. TİTRK m. 14’te temerrüt sonrası hakların neler olduğu ana hatlarıyla ortaya konulmuştur. İİK’da düzenlenen rehnin paraya çevrilmesi yolundan ayrılan bu takip usulünün hükümleri ise esasen TİTRK m. 14, 3’e dayanılarak çıkarılan Ticarî İşlemlerde Rehin Hakkının Kurulması ve Temerrüt Sonrası Hakların Kullanılması Hakkında Yönetmelik (TSHY) ile belirlenmiştir. Bu makalede sui generis niteliği haiz bu takip usulünün aşamaları ve özellikleri değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Keywords

Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni, Rehnin Paraya Çevrilmesi, Temerrüt Sonrası Haklar, İcra Takibi.

References

• Acar, Faruk. Rehin Hukuku Dersleri, 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• Akipek Öcal, Şebnem. “Taşınır Rehninde Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar”. Uluslararası Eşya Hukuku Sempozyumu (Editörler: Dr. Öğr. Üyesi İlknur Serdar, Dr. Öğr. Üyesi Ayşe Fırat Şimşek), 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Ansay, Sabri Şakir. Hukuk İcra ve İflâs Usulleri, 5. Bası, İstiklal Matbaası, Ankara, 1960.
• Antalya, Gökhan/ Acar, Faruk. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni, 3. Baskı, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2020.
• Arkan, Sabih. Ticarî İşletme Hukuku, 27 Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2021.
• Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder/ Taşpınar Ayvaz, Sema/ Hanağası, Emel. İcra ve İflâs Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder/ Taşpınar Ayvaz, Sema/ Hanağası, Emel. Notlu- Gerekçeli İcra ve İflâs Kanunu ve İlgili Mevzuat, 7. Baskı, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2021 (“Mevzuat”).
• Arslan, Ramazan/ Yılmaz, Ejder/ Taşpınar Ayvaz, Sema/ Hanağası, Emel. Medenî Usul Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (“Medenî Usul Hukuku”). Aşık, İbrahim. İcra Sözleşmeleri, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• Atakan, Murat Can. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninin Sona Ermesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 2, 2018, s. 397- 441. Atalı, Murat, İbrahim Ermenek ve Ersin Erdoğan. İcra ve İflâs Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Bayezit, Fırat. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Kapsamında Rehin Sözleşmesi ve Hükümleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019. Berkin, Necmeddin M. Tatbikatçılara İcra Hukuku Rehberi. Filiz Kitabevi, İstanbul, 1980.
• Bilgin, Hikmet. “6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na İcra-İflâs Hukuku Açısından Genel Bir Bakış”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 8, S. 31, 2017, s. 619- 657.
• Bozer, Ali/ Göle, Celal. Ticari İşletme Hukuku, 6. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2021.
• Boztaş, Nevzat. “Lex Commissoria Yasağının İnançlı İşlemler ve İcra Sözleşmeleri Bağlamında Değerlendirilmesi”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1, 2017, s. 209- 252.
• Börü, Levent/ Koçyiğit, İlker. Ticari Dava, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Budak, Ali Cem. “Önce Rehne Başvurma Kuralının Tarihi Kökeni”, Prof. Dr. Yavuz ALANGOYA İçin Armağan, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2007, s. 403- 417 (“Tarihi Kökeni”).
• Budak, Ali Cem. İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip, 3. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Cansel, Erol. Türk Menkul Rehni Hukuku C. I Teslim Şartlı Menkul Rehni, 1. Baskı, Sevinç Matbaası, Ankara, 1967.
• Deliduman, Seyithan. “Medeni Usul Hukukunda Senet ve Senetlerle Yazılı Şekil Arasında İlişki”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1-2, 2000, s. 413- 435.
• Dereli, Zeliha. Lex Commissoria Yasağı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2009.
• Deynekli, Adnan. İcra ve İflas Hukukunda İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• Dişel, Buse. İcra Hukukunda Takip Arkadaşlığı, 1. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Eker, Ece Ayça. “Lex Commissoria Yasağı ve Uygulama Alanı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. 29, S. 1, 2021, s. 133- 178.
• Erdönmez, Güray. Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Göle, Celal/ Aydoğan, Gökhan. “ “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu”nun Ticaret Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 33, S. 1, 2017, s. 5- 54.
• Görgün, Şanal/ Börü, Levent/ Kodakoğlu, Mehmet. İcra ve İflâs Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• Gusian, François. “Alacağın Rehinle Temin Edilmiş Olmasının Takip Tarzına Tesirleri”, (Çev. Burhan Gürdoğan) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 2, S. 3, 1964, s. 451- 472.
• Gümüş, Mustafa Alper. “6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Bakımından Temerrüt Sonrası Haklar”. Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Sempozyumu (Editörler: Prof. Dr. A. Lale SİRMEN, Doç. Dr. A. Barış ÖZBİLEN), 1. Baskı, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2018.
• Gürdoğan, Burhan. İpoteğin Paraya Çevrilmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar, Türkiye Bankalar Birliği, Ankara,1979 (“İpotek”).
• Gürdoğan, Burhan. Türk- İsviçre İcra ve İflâs Hukukunda Rehnin Paraya Çevrilmesi, 1. Baskı, Ajans Türk Matbaası, Ankara,1967.
• Gürpınar, Damla. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninin Teslime Bağlı Taşınır Rehni Kurallarından Ayrılan Yönleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 1, 2017, s. 111- 159.
• Hamamcıoğlu, Esra/ Karamanlıoğlu, Argun. “6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na İlişkin Bazı Tespitler”. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2, 2016, s. 95- 138.
• Hasırcı, Hakan. “6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu'nun İcra ve İflås Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 33, S. 2, 2017, s. 205- 272.
• Helvacı, İlhan. Türk Medenî Kanununa Göre Lex Commissoria (Mürtehinin Merhunu Temellük) Yasağı, Alfa Yayınları, İstanbul, 1997.
• Kaplan, İbrahim. “Banka Standart Sözleşmeleri ve Banka Genel İşlem Şartları”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 16, S. 2, 1991, s. 51- 90.
• Karakaş, Cemal Fazıl. İcra ve İflâs Hukukunda Sıra Cetveli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 1996.
• Karakuş Erbaş, Burcu. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni ve Rehin Alacaklısının Korunması, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Kayıklık, Abdurrahman. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nun “Ticari İşlem” Kıstası ve Taraf Bakımından Uygulama Alanı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 23, S. 2, 2021, s. 1511- 1542.
• Kılıçoğlu, Evren. İcra Sözleşmeleri, 1. Baskı, Arıkan Yayınları, İstanbul, 2005.
• Koç, Kenan. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kapsamında Rehin Alacaklısının Korunması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
• Konuralp, Emre. “Alacaklıya Rehni Özel Yoldan Paraya Çevirme Yetkisi Verilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, 2015, s. 2855- 2880.
• Köroğlu Ölmez, Belin. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Uyarınca Ticari İşletme Rehni”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 129, 2017, s. 261- 286.
• Kuntalp, Erden. “Lex Commissoria Yasağı Kavramı, Koşulları ve Uygulama Alanı”, İnan Kıraç’a Armağan, Galatasaray Üniversitesi Yayınları 1994, s. 151- 162.
• Kurt, Fatma. “Lex Commissoria (Mülküne Geçirme) Yasağı (Amacı, Kapsamı ve Alacaklıya Rehinli Malı Özel Yollardan Paraya Çevirme Yetkisi Verilmesi İle İlişkisi) -Yasakların Sorgulanması ve Sınırlandırılması Önerisi-”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 82, S. 1, 2008, s. 129- 154.
• Kuru, Baki. İcra ve İflâs Hukuku El Kitabı, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• Kuru, Baki. İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku, Legal Yayınevi, İstanbul, 2016 (“2016”).
• Makaracı Başak, Aslı. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Lex Commissoria Anlaşması Yasağına İstisna Getirip Getirmediği Konusu Üzerine Bir Değerlendirme”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 2, 2019, s. 745-757 (“Değerlendirme”).
• Makaracı Başak, Aslı. Taşınır Rehni Sözleşmesi, 1. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Martin, Alfred. “Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip”, (Çev. Necmeddin Berkin) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 22, S. 1- 4, 1957, s. 329- 338. Meriç, Nedim. Paylaştırma Kuralları ve Sıra Cetveline Müracaat Yolları, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• Muşul, Timuçin. İcra ve İflâs Hukuku, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• Muşul, Timuçin. İcra ve İflâs Hukukunda Şikâyet, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014 (“Şikâyet”).
• Narbay, Şafak/ Yıldız, M. Enes. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Çerçevesinde Ticari İşletme Rehninde "Rehinli Taşınır Sicili"nin Diğer Sicillerle İlişkisi Üzerine Değerlendirme”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 34, S. 4, 2018, s. 37- 92.
• Oğuz, Sefer. “Ticari İşlemlerde Teslimsiz Tescilli Taşınır Rehni”, Bankacılar Dergisi, S. 100, 2017, s. 3-31.
• Oral, Bahar. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Özbek, Mustafa Serdar. Noter Senetlerinde Sahtelik, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• Özekes, Muhammet. İcra Hukukunda Temel Haklar ve İlkeler, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009.
• Pekcanıtez, Hakan/ Atalay, Oğuz/ Sungurtekin Özkan, Meral/ Özekes, Muhammet. İcra ve İflâs Hukuku, 7. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Pekcanıtez, Hakan. “İpoteğin Paraya Çevrilmesiyle İlgili Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar”, Bankacılar Dergisi, S. 33, 2000, s. 40-58.
• Postacıoğlu, İlhan E. İcra Hukuku Esasları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982.
• Postacıoğlu, İlhan E./ Altay, Sümer. İcra Hukuku Esasları, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• Sarı, Suat. “Alacaklıya Rehni Özel Yoldan Paraya Çevirme Yetkisi Verilmesi”, Legal Hukuk Dergisi, C. 5, S. 50, 2007, s. 405- 425.
• Seven, Vural. Ticarî İşlemlerde Taşınır Renhi Kanunu’na Göre Taşınır (Varlık) Rehni, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019. Sirmen, A. Lale. Eşya Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Şenocak, Kemal/ Kahraman, Zafer/ Tuncer Kazancı, İdil/ Öcal Apaydın, Bahar Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni,1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Şit İmamoğlu, Başak. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Üzerine Bir İnceleme, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2017.
• Tuncer Kazancı, İdil. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Kapsamında Kurulan Rehinlerde Rehinli Alacaklının Tatmin Edilmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, 2019, s. 73-86.
• Tunç Yücel, Müjgan. Banka Alacaklarının İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takibi, 1. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Uyar, Talih/ Uyar, Alper. (İcra Hukukunda) İstihkak Davaları, 1. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2018.
• Uyar, Talih. “Borçlu, “Haczedilen Malın/ Malların Kendisine Değil, Üçüncü Bir Kişiye Ait Olduğunu” Belirterek “Haczedilmezlik İddiası”nda Bulunabilir Mi?”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2, 2017, s. 233-253.
• Üstündağ, Saim. İcra Hukukunun Esasları, 8. Baskı, İstanbul, 2004.
• Yıldırım, Kamil/ Deren Yıldırım, Nevhis. İcra ve İflâs Hukuku, 7. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2016.
• Yılmaz, Ejder. “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin İcra İflâs Uyuşmazlıklarında Uygulanabilirliği”, Prof. Dr. Ramazan ARSLAN’a Armağan, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015, s. 1835- 1866 (“Uygulanabilirliği”).
• Yılmaz, Ejder. “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na Göre Rehinli Alacaklının Alacağını Tahsil Etme Yolları”. Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Sempozyumu (Editörler: Prof. Dr. A. Lale SİRMEN, Doç. Dr. A. Barış ÖZBİLEN), 1. Baskı, Yetkin Hukuk Yayınları, Ankara, 2018.
• Yurtman, Hazalcan. 6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Uyarınca Temerrüt Sonrası Haklar, 1. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.