TÜRKİYE’DE ZORUNLU ARABULUCULUK UYGULAMALARI VE GÜNCEL GELİŞMELER

Year 2024, Volume: 7 Issue: 2, 390 - 411

Burçin Yazıcı

Abstract

Türkiye, 2012 yılında ihtiyari arabuluculuğa; 2018 yılında da zorunlu arabuluculuk uygulamalarına başlamıştır. Türkiye’de arabuluculuk hızla gelişmekte arabuluculuk mesleğine katılım hızla artmakta ve zorunlu arabuluculuk kapsamındaki uyuşmazlıklar yaygınlaştırılmaktadır. Zorunlu arabuluculuk uygulaması Türkiye için yeni bir kurum olmasına karşın hızlı bir gelişme göstermiştir. Zorunlu arabuluculuğa geçiş sürecinde toplumsal olarak dava alışkanlığının aşılmasındaki zorluklar, yargılama sürelerinin uzun yıllara yayılması ve hakimlerin ağır iş yükü nedeniyle yargı sisteminin üzerindeki ağır yükün azaltılması temel rol oynar. Türk sisteminde zorunlu arabuluculuk dava öncesi tamamlanması gereken bir aşama (dava şartı) olarak düzenlemiştir. 2023 yılında kabul edilen yedinci yargı paketi ile zorunlu arabuluculuk uygulamasında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Türk toplumu uyuşmazlıklarını dava yoluyla çözmeye eğilimli iken zorunlu arabuluculuk sürecinin kabulünden sonra müzakere kültürünün yaygınlaştığı görülür. Bununla birlikte toplumda zorunlu arabuluculuğu gereksiz bir zaman kaybı, işe yaramayacak bir yöntem olarak algılandığı da bir gerçektir. Bu algı “arabuluculuk felsefesinin ve uzlaşı kültürünün” topluma yeterince aktarılamamasından kaynaklanır. Bu çalışma Türkiye’de zorunlu arabuluculuk uygulamasının kısa sürede elde ettiği başarıyı, sistemin temel dinamiklerine yer vererek ortaya koymayı amaçlar. Bununla birlikte Türk sistemindeki güncel gelişmeler, tartışmalı hususlar ve sistemin geliştirilmesine yönelik çözüm önerileri aktarılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Alternatif Uyuşmazlık Yöntemleri, Türk Medeni Yargı Sistemi,, Türk Arabuluculuk Kanunu, Zorunlu Arabuluculuk, İhtiyari Arabuluculuk

MANDATORY MEDIATION PRACTICES IN TURKEY AND CURRENT DEVELOPMENTS

Abstract

In 2012, Turkey introduced a voluntary mediation process, which was subsequently succeeded by the introduction of mandatory mediation in 2018. The practice of mediation within the Turkish jurisdiction is expanding quickly: the number of mediators is growing rapidly, and disputes within the scope of mandatory mediation are prevalent. The enactment of the seventh judicial package in 2023 has led to noteworthy developments in the implementation of compulsory mediation. Despite the fact that Turkish society has the propensity to resolve disputes through litigation, the culture of negotiation has become prevalent since the implementation of the mandatory mediation process. However, it is a fact that society views mandatory mediation as an unnecessary waste of time and an ineffective method. This perception is a result of the inability to effectively convey the “mediation philosophy and culture of reconciliation” to society as a whole. This study seeks to reveal the success of mandatory mediation in Turkey by examining the system’s fundamental dynamics. In addition, attempts were made to convey current developments in the Turkish system, controversial issues, and proposed solutions for the development of the system.

Keywords

Alternative Dispute Resolution, Turkish Civil Justice System, Turkish Mediation Law, Mandatory Mediation,, Voluntary Mediation

References

• Akil, Cenk. “Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk Hakkında Usul Hukuku Bakımından Bazı Değerlendirmeler”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, N. 41, 2020.
• Andrews, Neil. “Mediation: International Experience and Global Trends”, 4 J. INT’L & COMP. L. 1, 1 (2017), pp.217-252.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel. Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara 2020.
• Akyol Aslan, Leyla. “6225 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununun 15’inci Maddesi İle Arabulucunun Çözüm Önerisi Getirebilmesine Olanak Sağlayan Yeni Düzenlemenin Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, N. 14, 2018.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin. Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Azaklı Arslan, Betül. Medeni Usul Hukuku Açısından Zorunlu Arabuluculuk, Yetkin Yayınları, Ankara 2018.
• Bhatt, Niranjan. “Evolution and Legislative History of Mediation”, GNLU Journal of Law Development and Politics, vol. 1, no. 2, December 2009, pp. 83-95.
• Budak, Ali Cem/ Karaaslan, Varol. Medeni Usul Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2023.
• Bulur, Alper. 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve Uygulaması Hakkında Değerlendirmeler, Ramazan Arslan’a Armağan, C. I, Yetkin Yayınevi, Ankara 2015.
• Cengiz, Dilek. “Principles of Mandatory Mediation in Commercial Disputes in Turkish Law with Determinations and Comments on its Applications”, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul, N. 70, 2021.
• Çağlayan, Ramazan. İdare Hukuku Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Dayınlarlı, Kemal, Milli Milletlerarası Kamu Düzeni ve Tahkime Etkileri, Adalet Yayınevi,
• Ankara 1994.
• De Palo, Giuseppe/Harley, Penelope. “Mediation in Italy: Explormg the Contradictions”,
• Negotiation Journal, N. 21, 2005.
• Dür, Orhan. Arabuluculuk Faaliyetleri ve Arabulucunun Hak ve Yükümlülükleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Ekmekçi, Ömer/Özekes, Muhammet/Atalı, Murat/Seven, Vural, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Emery, R. E., Sbarra, David, Grover, Tara, (2005). “Divorce mediation, Research and Reflections”, Family Court Review, 43(1), pp. 22-37.
• Göksu, Mustafa. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Tahkim, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• Gözler, Kemal/Kaplan, Gürsel. İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınevi, Bursa 2020.
• Green, Eric D. Corporate Alternative Dispute Resolution, Ohio State Journal on Dispute Resolution, Vol. 1, Issue 2 (1986), pp. 203-298.
• Günday, Metin. İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara 2017.
• Hanks, Melissa. “Perspectives on Mandatory Mediation”, UNSW Law Journal, V. 35, N. 3, 2012.
• Ildır, Gülgün. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, Seçkin Yayınevi, Ankara 2003. 90
• Karacabey, Kürşat. “Zorunlu Arabuluculuğun Hukukun Temel İlkelerine Aykırılığı ve Uygulanabilirliğine Dair Sorunlar”, Ankara Barosu Dergisi, 1, 2016.
• Kaya, Sedat. “7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu Çerçevesinde Bireysel İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XXII, 2018.
• Kısmet Kekeç, Elif. Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• Koçyiğit, İlker/Bulur, Alper. Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk, Arabuluculuk Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2019.
• Kurt Konca, Nesibe. “Arabuluculukta Özel Uzmanlık Alanına İlişkin Bazı Değerlendirmeleri”, Adalet Dergisi, (68), 2022.
• Kurt Konca, Nesibe. “Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı (Zorunlu) Arabuluculuk”, SETA Perspektif Dergisi, N. 225, 2018.
• Kuru, Baki. “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı Hakkında Görüş ve Öneriler”, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, V. 16, N. 2, 2010.
• Moore, Christopher W. The Mediation Process, Nobel Publishing, Translated from 4th Edition, Ankara 2016.
• Nolan Haley, Jacqueline. “Mediation Exceptionality”, Fordham L. Rev, 78, 2009.
• Özbay, İbrahim. “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V.10, 2006.
• Özbek, Mustafa Serdar. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, Yetkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Özel, Sibel. “Zorunlu Arabuluculuğun Adalete Erişim Hakkı Çerçevesinde İrdelenmesi”, Public and Private International Law Bulletin, V. 40, N. 1, 2020.
• Özmumcu, Seda. “Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukuku Açısından Zorunlu Arabuluculuk Sistemine Genel Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V. LXXIV, N. 2, 2016.
• Özmumcu, Seda. Arabuluculuk Modelleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Pekcanıtez, Hakan, Pekcanıtez Usul V. II, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet. Medeni Usul Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022. Renee R. Cochard, Divorce Mediation, p. 9 Resource News 11 (1985) file:///C:/Users/USER/Downloads/9ResourceNews11.pdf E.T. 18.12.2023 91
• Sander, Frank E.A. “Another Wiew of Mandatory”, Dispute Resolution Magazine, V. 13, N. 2, 2007.
• Tanrıver, Süha. “Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, N. 147, 2020. (Düşünceler)
• Tanrıver, Süha. Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk, Yetkin Yayıncılık, Ankara 2022, (Arabuluculuk).
• Yazıcı Tıktık, Çiğdem. Arabuluculukta Gizliliğin Korunması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2013.
• Vettori, Stella. “Mandatory Mediation: An obstacle to access to justice”, African Human Rights Law Journal, N. 15, 2015.
• Waye, Wicki. “Mandatory Mediation in Australia’s Civil Justice System”, Common Law World, V. 45, N. 2-3, 2016.
• Yıldırım, Ferhat, “Karşılaştırmalı Olarak Alman ve Türk Hukukunda Arabuluculuğa Konu Yönünden Elverişliliğin İncelemesi”, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V.1, N. 2, 2013, p.93-118, https://www.jurix.com.tr/article/4367 E.T.12.09.2023
• Yıldırımoğlu, Hakan. “Avrupa Ülkelerinde Ticari Arabuluculuk Uygulamaları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, V. 21, N. 44, 2022.