Uluslararası Hukuk ve İnsan Hakları Hukuku İlişkisine Dair Spinozacı Yaklaşım

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 311 - 326, 29.06.2025

Osman Öğütcü

Abstract

Bu çalışma Benedictus Spinoza’nın insan haklarının uluslararası hukuktaki yerini ve insan haklarının uluslararası hukuk ile ilişkisini diğer görüşlerinden hareketle tespit etme amacı taşır. Spinoza’nın yaşadığı dönemde insan hakları kavramı ve doktrini modern döneme kıyasla neredeyse mevcut değildir. Çalışmalarında Tanrı, doğa, hak gibi kavramları değerlendiren filozofun görüşleri devlet ve birey anlayışını da şekillendirmiştir. Bireyler ve devlet arasında daha üstün bir egemene yetkilerin devredilmesi açısından temel bir farklılık vardır. Devletler yetkilerinden bireylere nazaran son derece sınırlı bir ölçekte vazgeçerler.
Spinoza’nın uluslararası hukuk yaklaşımında evrensel söylemlere yer yoktur. Birer birer tüm devletler kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederler ve evrensel, ahlaki ya da metafizik ögeleri takip etmeleri için hiçbir gerekçe yoktur. Bu nedenle devletlerin uzlaşıları da güvenilmezdir. Modern dönemde insan hakları deneyimlenen savaş ve yıkımların da etkisiyle uluslararası hukukun bir parçası haline gelmiştir ve pek çok uluslararası hukuk unsurunda vücut bulmuştur. Modern dönemin hâkim söyleminin aksine Spinoza, insan hakları gibi evrensel söylemler içeren kavramların devletlerin egemenlik alanlarıyla sınırlı olduğunu düşünür ve böylelikle insan hakları uluslararası hukukun kapsamının dışında kalır.

Keywords

Uluslararası Hukuk , İnsan Hakları Hukuku , Spinoza , Birey

A Spinozian Approach to the Relationship between International Law and Human Rights Law

Abstract

This study aims to determine the place of human rights in international law and the relationship between human rights and international law based on other views of Benedictus Spinoza. In Spinoza's time, the concept and doctrine of human rights were almost non-existent compared to the modern era. The philosopher evaluated concepts such as God, nature and rights in his works, and his views on these issues also shaped his understanding of the state and the individual. There is a fundamental difference between individuals and the state in terms of the delegation of powers to a superior sovereign. States give up their powers on an extremely limited scale compared to individuals. There is no room for universal discourses in Spinoza's approach to international law. One by one, all states act in their own self-interest and there is no reason for them to follow universal, moral or metaphysical elements. Therefore, the consensus of states is also unreliable. In the modern period, human rights have become part of international law and are embodied in many elements of international law due to the war and destruction experienced. Contrary to the dominant discourse of the modern period, Spinoza thinks that concepts with universal discourses such as human rights are limited to the sovereignty of states, and thus human rights fall outside the scope of international law.

Keywords

Human Rights Law , Individual , State , International Law

References

• Akal, Cemal Bâli. “Spinoza ve Teolojik-Politik İnceleme: Hukukun Neresindeler?” Kimlik Bedenin Hapishanesidir: Spinoza Üzerine Yazılar ve Söyleşiler, Editör Reyda Ergün ve Cemal Bâli Akal, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Altwicker, Tilmann. “The International Legal Argument in Spinoza.” System, Order, and International Law: The Early History of International Legal Thought from Machiavelli to Hegel, Editör Stefan Kadelbach ve diğerleri, Oxford UP, Oxford, 2017, s. 183-198.
• Angeli, Oliviero. “Il Timore della Guerra Giusta le Vie della Pace nella Filosofia Politica di Baruch Spinoza.” Ethic@, C. 4, S. 2, 2005, s. 97-109.
• Ateşoğlu, Güçlü, ve Eylem Canaslan, ed. Spinoza ile Karşılaşmalar. Felsefe Dizisi 7. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Balanuye, Çetin. Spinoza: Bir Hakikat İfadesi. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Cartwright, Mark. “Baruch Spinoza.” Çev. Nizamettin Karaben, World History Encyclopedia, 29 Ocak 2024, www.worldhistory.org/Baruch_Spinoza/. D'Amato, Anthony “Human Rights as Part of Customary International Law: A Plea for Change of Paradigms.” Georgia Journal of International and Comparative Law, C. 47, 2001, s. 47-98.
• Dahlbeck, Moa De Lucia. Spinoza, Ecology and International Law. Taylor and Francis, 2018.
• Deleuze, Gilles. Spinoza: İfade Problemi. Çev. Alber Nahum. İstanbul: Norgunk Yayıncılık, 2013. Durmaz, Evrim. Spinoza'da Hak Düşüncesi ve Bunun Temeli Olarak İfade Özgürlüğü. Galatasaray
• Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Förster, Eckart ve Melamed, Yitzhak Y. Spinoza and German Idealism. Cambridge University Press, Cambridge 2015.
• Gianelli, Alessandra. “Origins and Challenges of a Positivistic Approach to International Law.” Gaetano Morelli Lectures Series, C. 3, 2020, ss. 39-64.
• Gribnau, Hans. “The Power of Law: Spinoza's Contribution to Legal Theory.” Spinoza and Law, Editör A. Santos Campos, Routledge, New York, 2015.
• Güneysu, Gökhan. “Spinoza and International Law: Bleak Take on Self-Help or a Strong Belief in Humanity?” Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, sayı 28, 2017, ss. 173-180.
• Hafner, Gerhard. “The Emancipation of the Individual from the State under International Law.” Recueil des cours, cilt 358, Brill, 2011.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Lectures on The History of Philosophy Vol III. Editör Robert Brown, çev. Robert Brown ve J. M. Steward, University of California Press, Berkeley, 1990.
• Hernández, Gleider. “Legal Positivism and the Individual in International Law.” The Individual in International Law, Editör Anne Peters and Tom Sparks. The History and Theory of
• International Law. Oxford: Oxford University Press, 2024. Online edition, Oxford Academic, April 30, 2024. https://doi.org/10.1093/oso/9780198898917.003.0008.
• Lauterpacht, Hersch. “Spinoza and International Law.” British Year Book of International Law, cilt 8, 1927, ss. 89-107.
• Moreau, Pierre-François. Spinoza ve Spinozacılık. Çev. Kağan Kahveci. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2024.
• Manner, George. "The Object Theory of the Individual in International Law." The American Journal of International Law C. 46, S. 3, 1952, 428–449. https://doi.org/10.2307/2194499.
• Munro, André.           “State      of      Nature.”      Encyclopedia      Britannica,      30      Ekim      2024, www.britannica.com/topic/state-of-nature-political-theory.
• Öktem, Niyazi ve Ahmet Ulvi Türkbağ. Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet. 7. baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2017. Parlett, Kate. The Individual in the International Legal System. Cambridge University Press, Cambridge, 2011.
• Schabas, William A. The Customary International Law of Human Rights. Oxford: Oxford University Press, 2021.
• Schutter, Olivier De. International Human Rights Law. Cambridge University Press, Cambridge, 2019.
• Sellars, Kirsten. “Imperfect Justice at Nuremberg and Tokyo.” European Journal of International Law C. 21, S. 4, 2011, 1085-1102. https://doi.org/10.1093/ejil/chq070.
• Spinoza, Benedictus. Ethica. Çev. Çiğdem Dürüşken, Editör Çiğdem Dürüşken, Alfa Basım, İstanbul, 2018. Spinoza, Benedictus. Political Treatise. Cambridge University Press,Cambridge, 2000.
• Spinoza, Benedictus. Teolojik-Politik İnceleme. Çev. Cemal Bali Akal ve Reyda Ergün, Dost Kitabevi, Ankara, 2016.
• Spinoza, Benedictus. Theological-Political Treatise. Editör Jonathan Israel, Cambridge University Press, 2007.
• United Nations Human Rights Office of the High Commissioner. “Ratification of 18 International Human Rights Treaties.” 22 Kasım 2024, indicators.ohchr.org/.
• Tatian, Diego. Spinoza. Bir Başlangıç. Çev. Ali Dokuzlu. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2019. Mahkeme Kararları:
• International Court of Justice. Barcelona Traction (Belgium v. Spain). 1970 I.C.J. 3, 5 Şubat 1970.
• International Court of Justice. La Grand Case (Germany v. United States). 2001 I.C.J. 466, 27 Haziran 2001.
• Permanent Court of International Justice. Jurisdiction of the Courts of Danzig. PCIJ Series B, No. 15, 3 Mart 1928.