FÂRÂBÎ’DE TÜMELLER VE FAAL AKIL’LA İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 49, 89 - 106, 30.06.2020

Beheşti Zehra Kubilay , Ömer Ali Yıldırım

Öz

Düşünce faaliyetinin temel malzemesi kavramlardır. Bir bütün olarak varolanlara ve bilgiye dair yapılan inceleme ve analizler kavramlar üzerinden yapılır. Kavram tekil bir nesnenin zihindeki imajına gönderme yaptığı gibi aynı türden nesneler arasındaki ortak yönler olan tümellere de gönderme yapar. Tümel kavramlara dilsel ifade olmalarının ötesinde bir varlık verilip verilemeyeceği ve bu tümel kavramların nasıl oluştuğu Eski Yunan düşüncesinden başlamak üzere Orta Çağlar boyunca hararetli tartışmalara neden olmuştur. Bu tartışmadaki görüşlerine göre filozoflar idealistler, kavramsal gerçekçiler ve nominalistler şeklinde gruplandırılmıştır. Bu çalışmada önde gelen Müslüman filozoflardan olan Fârâbî’nin tümeller konusundaki görüşünü ele almaya ve onun hangi grup içerisinde kabul edilebileceğini değerlendirmeye çalışacağım. Bu konuya dair yapılacak incelemelerde onun felsefesinde etkin bir konumda bulunan Faal Akıl anlayışını göz önünde bulundurmanın hayati önemini vurgulamaya çalışacağım. Çalışmanın sonunda da Fârâbî’nin bu konuyla ilgili gruplar arasında nereye konumlandırılabileceğine dair bir öneri getireceğim.

Anahtar Kelimeler

Tümeller, Fârâbî, Aristoteles, idealizm, kavramsal gerçekçilik

Kaynakça

• Aristotle. (1907). De Anima. (R. D. Hicks, Çev.) Cambridge: At the Univesity Press.
• Aristotle. (2018). Metaphysics. (W. D. Ross, Çev.) Global Grey ebooks.
• Aydınlı, Y. (2018). Mantığa Giriş Risaleleri. İstanbul: Litera yayınları.
• Bayaktar, M. (2014). İslam Felsefesine Giriş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
• Bayraktar, M. (2004). İslam Düşünce Yazıları. Ankara: Elis yayınları.
• Bircan, H. H. (2016). İslam Felsefesi Tarihine Giriş. İstanbul: Dem yayınları.
• Çiçekdağı, C. (2018). Tümel-Tikel-Evrensel. A. Çüçen içinde, Metafizik Kavram ve Problemleriyle Varlık Felsefesi (s. 221-237). Bursa: Sentez yayınları.
• Fârâbî. (1968). el-Medînetü’l-fâzıla (2.baskı b.). (E. N. Nedrî, Dü.) Beyrut: Dâru’l-Meşrik.
• Fârâbî. (1986). el-Elfâzu’l-musta‘mele fî’l-mantık (2.basım b.). (M. Mehdi, Dü.) Beyrut: Dâru’l-Meşrik.
• Farabi. (1990). “Şera’it ul-Yakin”i. (M. Küyel-Türker, Çev.) Ankara: Atatürk Kültür Merkezi yayınları.
• Fârâbî. (2012). “Makâletü fî me‘âni’l-‘akıl”. İ. Nebil içinde, es-Semeretü’l-mardiyye fî ba‘di’r-risâlâti’l-Fârâbî. Beyrut: Dâru’l-Fârâbî.
• Farabi. (2012). Es-Siyasetü’l Medeniyye veya Mebadi’ül-Mevcudat. (M. Aydın, A. Şener, & R. Ayas, Çev.) İstanbul: Büyüyen Ay yayınları.
• Fârâbî. (2012). Uyûnü’l-mesâil. İ. Nebil içinde, es-Semeretü’l-mardiyye fî ba‘di’r-risâlâti’l-Fârâbî. Beyrut: Dâru’l-Fârâbî.
• Farabi. (2017). Kitabu’l-Burhan. (Ö. Türker, & Ö. M. Alper, Çev.) İstanbul: Klasik yayınları.
• Fârâbî. (2018). Beş Fasıl. Y. Aydınlı içinde, Mantığa Giriş Risaleleri (s. 34-58).
• Farabi. (2018). Harfler Kitabı. (Ö. Türker, Çev.) İstanbul: Litera yayınları.
• Fârâbî. (2018). İsaguci. Y. Aydınlı içinde, Mantığa Giriş Risaleleri. İstanbul: Litera yayınları. (s. 60-90).
• Farabi. (2019). el-Medinetü’l-Fazıla. İstanbul: Litera yayınları.
• Farabi. (2019). Kategoriler ve Retorik. (A. Tekin, Çev.) İstanbul: Klasik yayınları.
• İbn Rüşd, (1965). Tehafütü’t-Tehâfüt. (S. Dünya, Thk.) Kahire: Dâru'l-Me'ârif.
• Mübahat. (1990). Farabi’nin Bazı Mantık Eserleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi yayınları.
• Porphyrios. (1993). İsogoci. (B. ÇOTUKSÖKEN, Çev.) İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Türker, Ö. (2019). İslam’da Metafizik Düşünce Kindi ve Farabi. İstanbul: Klasik yayınları.
• Yıldırım, Ö. A. (2018). Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî ve Meşşâî Felsefe Bağlamında Nefis Benlik ve Bilgi. İstanbul: Litera yayınları.